شاپوری در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره نقش ناشران در جلوگیری از پدیده کتابسازی عنوان کرد:‌ ما درباره پدیده کتابسازی متاسفانه نمی‌توانیم برخورد خاصی داشته باشیم چون اساساً نمی‌توانیم بفهمیم این فرایند چگونه اتفاق می‌افتد. به هر حال برخی نویسنده‌هایی که با آنها کار می‌کنیم افراد شناخته شده‌ای هستند و در حوزه‌های خود صاحب نظرند بنابراین طبیعی است که آثاری که این افراد تولید می‌کنند کتابسازی نباشد.

وی ادامه داد: در این میان گروه دیگری هستند که با استفاده و کپی آثار دیگران کتابی را درست و منتشر می‌کنند اما عملاً اگر بعد از انتشار کتاب شاکی وجود نداشته باشد نمی‌توان تشخیص داد این کتابسازی است یا خیر.

این ناشر افزود:‌ در اینجا تنها کاری که می‌کنیم این است در متن قرارداد نویسنده‌ها ذکر می‌کنیم که ناشر در برابر تولید محتوا مسئولیتی ندارد تا اگر بعدها صاحب اصلی اثر پیدا شد از ناشر رفع اتهام شده باشد و در این باره مسئولیتی نداشته باشیم.

شاپوری با بیان اینکه قوانین در کشور افراد را تشویق و ترغیب می‌کند که به سوی پدیده کتابسازی روی بیاورند، گفت: با رشد بی رویه مدرک‌گرایی کتابسازی هم گسترش یافته چراکه اغلب محققان ما برای ارتقا در دوره دکتری و کارشناسی ارشد به دنبال تدوین مقاله و کتاب هستند و از آنجا که معمولاً شاخصی هم برای راستی آزمایی وجود ندارد در این باره نمی‌توان کار خاصی کرد.

به گفته این ناشر، به هر حال فضای عمومی در جامعه بدین شکل است که افراد برای کسب پایگاه بهتر در جامعه، حقوق بهتر، افزایش حقوق و... دنبال تدوین مقاله و کتاب هستند و به همین دلیل پدیده کتابسازی به وجود می‌آید.

وی با تاکید بر اینکه امروز پدیده کتابسازی به شکل‌های مختلفی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی وجود دارد، افزود: به طور مثال فردی روی کتابش اسم چندین نفرد دیگر را می‌آورد در حالی که اساساً این افراد در روند تدوین کتاب دخیل نبودند. از سوی دیگر کتاب‌هایی تولید می‌شود که هیچ حرف جدیدی برای گفتن ندارد و چرا باید چنین کتابی منتشر شود؟!

شاپوری تاکید کرد:‌ متاسفانه در جامعه ما رسم است که آمار را بالا نشان دهند و به همین دلیل آمار را دستکاری می‌‌کنند تا مثلاً میزان رشد ما را در یک شاخص نشان دهند. به طور مثال ما افتخار می‌کنیم که در فلان حوزه تعداد کتاب‌هایمان افزایش یافته در حالی که معیاری وجود ندارد که چه تعداد از این کتاب‌ها واقعاً تالیفی است و کتابسازی نیست. بنابراین رشد آمار بی‌رویه در تولید علم به دلیل کسب درآمد، پایگاه اجتماعی و ... منجر شده تا کتابسازی هر روز بیشتر از گذشته شود.

این ناشر یادآور شد:‌ کتاب در فرایندی که طی می‌کند تا تولید شود از ممیزی کتاب گرفته تا کسب مجوز، امکان تشخیص کتابسازی برایش وجود ندارد مگر اینکه بعد از انتشار شاکی خصوصی وجود داشته باشد.

شاپوری ضمن انتقاد از قوانین حقوقی در این باره اظهار کرد: ما به عنوان یک ناشر معمولاً با چنین پدیده‌ای مواجهیم به همین دلیل بارها با مشاوران حقوقی در این باره صحبت کردم تا راهی برای جلوگیری از این اتفاق پیدا کنم اما تنها راهی که عنوان شد این بود که باید برای جلوگیری از شکایت شاکی خصوصی بندی در قرار داد ایجاد شود که ناشر مسئولیتی در برابر تولید محتوا ندارد!

وی همچنین گفت: یکی دیگر از مسائلی که به موضوع کتابسازی دامن می‌زند این است که مجوز ناشران بر اساس تعداد عناوینی که در سال منتشر می‌کنند تمدید می‌شود در حالی که ممکن است یک ناشر در سال آثار کم اما با کیفیتی تولید کند وقتی قرار می‌شود دریافت مجوز منوط به این موضوع باشد آن وقت است که ناشر مجبور می‌شود به انتشار آثاری دست بزند که ارزشی برای انتشار ندارد بنابراین وقتی قانون نمی‌تواند واقعیت را ببیند تقلب درست می‌شود.

به گفته وی، علاوه بر این برای حضور در نمایشگاه‌ها نیز برای ناشران تعداد عناوین کتاب‌های منتشر شده مد نظر است که این هم درست نیست. بنابراین مجموعه‌ای از این عوامل موجب می‌شود که پدیده کتابسازی رشد کند.

شاپوری در همین زمینه اضافه کرد:‌ چندی پیش یک مجموعه هشت جلدی با عنوان «قراردادهای مهندسی» برای چاپ به ما داده شد بعد متوجه شدیم که ناشر دیگری از ما شکایت کرده چون صاحب اصلی اثر فرد دیگری بوده است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در حوزه کتاب‌های علوم اجتماعی هم با چنین پدیده‌ای مواجهیم گفت: در حوزه علوم اجتماعی هم من با توجه به اینکه خودم فعال هستم طبیعتا استادان و فعالان صاحب نظر را می‌شناسم. کتاب‌هایی که ما منتشر می‌کنیم نیز حاصل پژوهش‌های محققانی است که بعضاً خود من هم در جریان آن هستم بنابراین کمتر اتفاق می‌افتد کتابی منتشر کنیم که کتابسازی باشد.

به گفته شاپوری، در حال حاضر در بازار کتاب‌های مختلفی وجود دارد که کتابسازی هستند و توسط سازمان‌ها و نهادها به صورت عمده خریداری می‌شوند اما وقتی همین کتاب‌ها هم به دست مخاطب برسد امکان تشخیص کتاب خوب از بد وجود دارد.

مدیر انتشارات بهمن برنا در ادامه گفت: اتصال به شبکه‌های اطلاع‌رسانی درباره تازه‌های کتاب و نیز جشنواره‌های نقد کتاب در جلوگیری از این فرایند می‌تواند موثر باشد البته به شرط اینکه این اتصال واقعا درست برقرار شود. یکی از کارهای تالیفی من که اسفندماه در بندرعباس چاپ شد اما چون ضمانت اجرایی وجود نداشت ما مجبور شدیم ویراست دومی را برای اثر منتشر کنیم.

وی همچنین تاکید کرد: ما به عنوان یک ناشر، امنیتی از لحاظ حقوقی و محتوایی احساس نمی‌کنیم و در این زمینه باید قوانین لازم تدوین و اجرایی شود.

* در این باره بیشتر بخوانید:
 
عماد فروغ: شاخص‌های فعلی ارزیابی استادان آنها را به سوی کتابسازی سوق می‌دهد/ کاسبی فرهنگی با کتابسازی!

مهدی لبیبی: برخی با کتابسازی می‌خواهند مشروعیت کسب کنند/ معضلی که حاصل فرهنگ مدرک‌گرایی است