خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)ـ کتاب نوانتشار «شرح حرکت اسفار»، متن دروس آیت‌الله مهدی حائری یزدی است که از سوی پرویز پویان تقریر شده و فرزند وی، مرتضی پویان کار جمع‌آوری این کتاب را بعد از درگذشت پدر بر عهده گرفته و آن را به سرانجام رسانده است.

مرتضی پویان، درباره سابقه حضور پدرش در جلسه‌های درس آیت‌الله حائری یزدی اظهار کرد: در سال 1363 آیت‌الله حائری یزدی، درس تفسیر «حرکت اسفار» را آغاز کرد که پدر من نیز در آن کلاس‌ها حضور داشت و از تمامی گفته‌های استاد یادداشت برمی‌داشت. در آن سال‌ها آیت‌الله مطهری، نیز بحثی از نظریات ملاصدرا را تدریس می‌کرد.

وی با بیان این‌ که همه آن‌ چه در این کتاب گردآوری شده حاصل یادداشت‌های پرویز پویان است، گفت: در آن سال‌ها هنوز رسم ضبط صدا در بین شرکت‌کنندگان در کلاس جا نیفتاده بود. به همین دلیل قرار بر این شد که تمام یادداشت‌های این جلسات ــ که به 30 تا 35 دفتر می‌رسید ــ زیر نظر آیت‌الله حائری تدوین و منتشر شود که در حین انجام کار تدوین، آیت‌الله حائری و بعد از آن پدرم ــ پرویز پویان ــ درگذشت.

حائری یزدی، شارح و منتقد ملاصدرا بود
مرتضی پویان، آیت‌الله حائری یزدی را یکی از اصحاب حکمت متعالیه در ایران دانست و اظهار کرد: وی علاوه بر این‌که علاقه‌مند حکمت متعالیه ملاصدرا بود، در عین حال به نقد این فیلسوف اسلامی و به اختلاف‌های بین ملاصدرا و علامه مجلسی نیز پرداخته و در برخی مواقع از مواضع مجلسی دفاع کرده و به نقد ملاصدرا پرداخته است.

وی گفت: آیت‌الله مهدی حائری یزدی، یکی از پیشگامان فلسفه تطبیقی است و تنها شارح آرا و افکار فلاسفه اسلامی نبوده است بلکه به زعم من، وی نظریه‌پردازی بود که این وجه وی را در کتاب «شرح اصول کافی» به‌خوبی می‌توان دید.

وی به ادله‌ مرحوم آیت‌الله حائری یزدی درباره «حرکت جوهری» ملاصدرا نیز اشاره کرد و گفت: مرحوم حائری اعتقاد داشت، دلایل ملاصدرا درباره «حرکت جوهری» همیشه درست و ثابت نیست.

نقد حائری یزدی به سروش
مؤلف کتاب «معاد جسمانی در حکمت متعالیه» افزود: در همین جا باید به نکته مهمی اشاره کنم. در آن‌سال‌ها که مرحوم آیت‌الله حائری بحث «حرکت اسفار» را تدریس می‌کرد، برخی متفکرانی مانند عبدالکریم سروش نیز بحث «حرکت جوهری» را تدریس می‌کردند که بعدها بحث‌های دکتر سروش در کتابی با عنوان «نهاد ناآرام جهان» منتشر شد. آیت‌الله حائری به نوع و روش تدریس عبدالکریم سروش نقد داشت و معتقد بود که وی (سروش) به‌درستی متوجه مبحث «حرکت جوهری» نشده است.

ویژگی‌های دو اثر حائری یزدی
مرتضی پویان، همه شروح و حواشی موضوع «حرکت اسفار» را تا پیش از این به عربی دانست و اظهار کرد: اثر حاضر نخستین کتاب در این موضوع به زبان فارسی است. این کتاب برای دانشجویان فلسفه، بسیار کاربردی است زیرا مختصر، مفید و با توضیحی روشن از مباحث، گردآوری شده است.

این کارشناس فلسفه اسلامی درباره دیگر آثار آیت‌الله حائری یزدی گفت: یکی از آثار مهم آیت‌الله حائری یزدی کتاب «علم حضوری» وی است که به زبان انگلیسی نوشته شده و رساله دکتری این اندیشمند بوده است. این اثر نخستین کتابی است که برای اثبات علم حضوری به گونه‌ای مستقل، برهانی و مستدل نوشته شده و کتابی بسیار مهم در حوزه نگاه فلسفه اسلامی به مساله علم به‌ویژه علم حضوری به شمار می‌آید.

وی ادامه داد: مرحوم حائری در این کتاب، با استفاده از مبانی فلسفه اسلامی و فلسفه صدرایی به اثبات علم حضوری پرداخته و برای مدعای خود به شواهد تجربی و غیرقابل انکاری نیز تمسک جسته است. آیت‌الله حائری یزدی مقدمه و فصل اول این کتاب را تدریس کرده و مرحوم پدر نیز از تمام توضیحات وی تقریر داشته است. این کتاب را طی چهار سال به فارسی ترجمه کردم و قرار است در آینده‌ای نزدیک از سوی نشر علم منتشر شود.
 
فلسفه و فیلسوفان خود را دریابیم
مرتضی پویان در پاسخ به پرسش خبرنگار ایبنا درباره مسائل امروز فلسفه در ایران گفت: در حال حاضر اغلب مدرسان به‌ دنبال تدریس اسفار هستند اما مهمترین مساله امروز تفکر در کشور ما این است که باید با شبهات فلسفی که امروزه وارد این حوزه شده‌اند، مقابله و در عین‌حال، آرا و نظریات فلاسفه را کاربردی کنیم.

پویان درباره دیگر بحران و مساله تفکر در ایران امروز اظهار کرد: مساله اصلی دیگر در تفکر ایران این است که هنوز فیلسوفان خودمان را به خوبی نمی‌شناسیم. برای نمونه، ابن‌سینا، چندین سال پیش از هیوم مفهوم «علیت» را بررسی کرده بود. چنین است که افرادی مانند هانری کُربَن شیفته ایران و فیلسوفان آن شدند و به ایران آمدند و نقشی مهم در شناخت سهروردی ایفا کردند.

 علاقه‌مندان به آگاهی بیشتر درباره این اثر می‌توانند، جلد و صفحات ابتدایی کتاب «شرح حرکت اسفار» را که به‌تازگی در 236 صفحه، با شمارگان هزار نسخه، به بهای 15 هزار تومان از سوی انتشارات حکمت منتشر شده است، در اینجـــــا ببینند.