خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ سعیده محبی: سابقه آشنایی‌اش با مرحوم محمدباقر بهبودی به سال‌های نوجوانی‌اش در مسجد امام موسی بن جعفر (ع) در محله قیطریه تهران برمی‌گردد؛ سال‌هایی که بهبودی به دعوت حجت‌الاسلام سید احمد گوهری در آن مسجد، بعد از نماز مغرب و عشا برای مردم تفسیر سوره حمد می‌گفت. حسین ابراهیمی که خود بازنشسته آموزش و پرورش است درکسوت شاگردی، خاطرات زیادی دارد از سال‌های طولانی آشنایی و ارتباط با محمدباقر بهبودی می‌گوید؛ این‌که بی‌توجهی‌اش به مسائل مالی به‌‌ویژه در دریافت حق‌التألیف بابت آثار منتشرشده‌اش، با وجود همه مشکلاتی که در این خصوص داشت، وجه بارزی در رفتار و منش و سلوک وی بوده است. وی در خلال این گفت‌وگو بر نقلی از مرحوم بهبودی تأکید کرد که می‌گفت: من با خدا عهد کرده‌ام حق‌التألیف کتاب‌هایی را که در راه معارف قرآن و دین منتشر می‌کنم، خرج زندگی عادی خود نکنم و آنها را در راه خودشان خرج کنم. گفت‌وگو با حسین ابراهیمی را  می‌خوانید:

به عنوان اولین سؤال از سابقه آشناییتان با مرحوم بهبودی می‌گویید؟
حدود سال 52 ــ 53 نوجوانی دبیرستانی بودم که با ایشان در مسجد موسی بن جعفر (ع) قیطریه آشنا شدم. آن موقع حجت الاسلام حاج سید احمد گوهری پیشنماز مسجد بود و چون در دوران تحصیل در نجف با مرحوم محمدباقر بهبودی همدرس بود، ایشان را می‌شناخت و به واسطه این آشنایی از ایشان دعوت کرد که به این محله و این مسجد بیایند. فکر می‌کنم ماه رمضان بود و مرحوم بهبودی در مسجد و بعد از نماز مغرب و عشا، تفسیر سوره حمد را می‌گفت. اما چون عموم مردم از هر قشر و طبقه‌ای که عمدتا کاسب و بازاری بودند در این جلسه شرکت می‌کردند، بحث برایشان سنگین بود و از این نظر این جلسات ادامه پیدا نکرد اما از همان موقع آشنایی من با ایشان شروع شد.

بعد از تعطیل جلسات تفسیر ایشان در صحن مسجد، این ارتباط چگونه ادامه پیدا کرد؟
مسجد موسی بن جعفر (ع) معروف به مسجد جعفری قیطریه، کتابخانه فعالی داشت که مرحوم بهبودی بعد از تعطیل جلسات سخنرانی‌اش در صحن مسجد، بنا به درخواست حاج سید احمد گوهری ــ پیشنماز مسجد ــ فعالیت خود را در آنجا متمرکز کرد و این جلسات، دیگر شکل فعالیت کلاسی یافت. مرحوم بهبودی بعدازظهرها ــ یعنی بعد از ساعت تعطیلی مدرسه ــ تعدادی از بچه‌های محل را دور هم جمع می‌کرد. اوایل حدود 10ـ15 نفر بودیم که بعد تعدادمان بیشتر شد. آنجا مباحث خداشناسی را برای ما مطرح می‌کرد و هر روز هم بعد از کلاس، غذایی به ما می‌داد. یک روز سیب‌زمینی پخته که در تنور نانوایی کباب شده بود، یک روز سیرابی، یک روز کله‌پاچه و ... . این روند مدتی ادامه داشت تا این که حاج سید احمد گوهری از مرحوم بهبودی درخواست کرد که این فعالیت‌ها را در کتابخانه مسجد پیگیری کند. دیگر از آن تاریخ ما به کتابخانه آمدیم و ایشان تفسیر سوره حمد را برای ما مطرح می‌کرد و من همانجا متوجه تفاوت‌های تفسیر و بیان ایشان در ارائه مباحث شدم. البته ایشان از همان دوران، کار نویسندگی را با همکاری آقای کتابچی ــ که کتابفروشی اسلامیه را در ناصرخسرو داشت ــ شروع کرده و تعدادی از آثارش منتشر شده بود.

منزل ایشان هم در همان محله قیطریه بود؟
بله، البته ایشان در قیطریه جا و مکانی نداشت و آقای گوهری خانه‌ای را برای مرحوم بهبودی اجاره‌ کرده بود که اجاره‌بهای آن را هم خودش می‌پرداخت. مرحوم بهبودی تا 4ـ5 سال بعد از انقلاب هم ساکن همان منزل بود که با درگذشت حاج آقا گوهری و آمدن پیشنماز جدید دیگر امکان حضور ایشان در آن منزل هم از بین رفت و ایشان مجبور شدند به منزل جدید بروند که آن هم با شرایط خاصی برایشان مهیا شد.

شرایط اقتصادی ایشان چگونه بود؟ چقدر از زندگی ایشان از حق‌التألیف آثارشان می‌گذشت؟
به اعتقاد من بارزترین ویژگی و منش اخلاقی و رفتاری ایشان بی‌توجهی به مسائل مالی بود. ایشان مشکلات مالی زیادی داشت؛ اما به هیچ وجه حاضر نبود از کسی وجهی دریافت کند و اصلاً اعتقادی به این مسائل نداشت. خاطرم هست موقع چاپ دوم کتاب «سیره علوی» درگیر مسائل و مشکلات مالی بود. ما هر قدر به ایشان اصرار کردیم که بابت آن حق‌التألیف بگیرد، قبول نکرد و گفت: من به حضرت زهرا (س) گفتم این کتاب را برای شما تهیه کردم و شما هم از گرد و خاک آن نصیب ما بفرمایید. خانه‌ای هم که پس از آن برایش مهیا شد بعد از انتشار همین کتاب بود که آقای میرباقری در مراسم یادبود ایشان درباره آن گفت که این خانه هدیه حضرت زهرا (س) بود.

ولی ایشان برای کتاب‌های دیگرشان حق‌التألیف می‌گرفتند.
بله، ولی مرحوم بهبودی می‌گفت من با خدا عهد کرده‌ام حق‌التألیف کتاب‌هایی را که در راه معارف قرآن و دین منتشر می‌کنم، خرج زندگی عادی خود نکنم و آنها را در راه خودشان خرج کنم. برخی کتاب‌ها را هم خودش چاپ می‌کرد و بعضی ناشران به دلیل مشکلات و مسائل ممیزی و نقدهایی که به آثارشان وارد می‌کردند، اقبالی به انتشار آثار ایشان نداشتند.

واکنش ایشان نسبت به نقدهایی که به آثارشان وارد می‌شد، چه بود؟
سکوت می‌کرد و دوست نداشت درباره آن صحبت کند. می‌گفت موقعیت به گونه‌ای نیست که من بخواهم حرفی بزنم. هم‌اکنون در اسلام و در میان شیعیان اختلاف هست و اظهار نظر من به بحث دامن می‌زند. البته در نشریه «حوزه» مقالاتی می‌نوشت و انتقادهایی وارد می‌کرد ولی در برابر برخی انتقادهای وارد بر آثارش راه سکوت یا پاسخ منطقی را پیش می‌گرفت. این تعبیر را هم به کار می‌برد که با کسی که مقابل تو ایستاده و یقه پاره می‌کند، چطور می‌شود بحث کرد؟!

بهترین میراث مرحوم بهبودی به نظر شما چیست؟
بهترین میراثی که استاد بهبودی از خود به یادگار گذاشتند، کتاب‌هایشان است. سیره علوی، تدبر در قرآن، جبر و اختیار، معانی القرآن و صحیح الکافی از آثار شاخص ایشان است که به اعتقاد من در میان آنها سیره علوی به لحاظ سبک ادبی و نگارشی آن شاخص و برجسته‌تر است. گزینش روایات صحیح کافی را اولین بار ایشان در ایران انجام داد که با انتقادات بسیاری مواجه شد و ایشان مجبور شد چاپ نخست آن را در بیروت انجام دهد و بعدها که سر وصداها و حاشیه‌های اولیه پیرامون این کتاب، فروکش کرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجازه داد این کتاب نه با عنوان «صحیح الکافی» بلکه با عنوان «گزیده کافی» منتشر شود. در واقع قبل از معانی القرآن و نقدهای وارد بر این کتاب، بر سر کتاب صحیح الکافی ایشان جنجال برپا شد که مرحوم بهبودی معتقد بود الان این انتقادات درباره این کتاب مطرح شده ولی فردا این جریان قوی‌تر خواهد شد. در هر حال معتقدم تالیفات مرحوم محمد باقر بهبودی ارزشمندترین میراث به جای مانده از ایشان است. طی سال‌های اخیر هم مشغول کاری روی بحارالانوار علامه مجلسی بودند که با درگذشت‌شان ناتمام باقی ماند.