به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) از قم شنبه شب (18 بهمن ماه) سومین نشست از سلسله نشست‌های علمی با موضوع «انقلاب اسلامی از نگاه نظریه پردازان غربی» به همت گروه تاریخ و اندیشه معاصر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با موضوع «بررسی و نقد دیدگاه جان فورن درباره انقلاب اسلامی» برگزار شد.
در این نشست علمی حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر ابوذر مظاهری به بررسی و نقد دیدگاه جان فورن، استاد جامعه شناسی دانشگاه کالیفرنیا و از معروف‌ترین نظریه پردازان غربی است، پرداخت و همچنین تقی صوفی نیارکی، دبیر علمی نشست و منتقد موضوع بود.
حجت الاسلام مظاهری درباره موضوع ارائه شده اظهار کرد: جان فورن از جمله نظریه پردازان غربی است که در آثار متعددی، به صورت مستقل یا در ضمن بررسی انقلاب‌های جهان سوم، به مفهوم سازی و تبیین انقلاب اسلامی پرداخته است.
عضو هیأت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: فورن دکترای خود را در جامعه شناسی درسال 1988 از دانشگاه کالیفرنیا گرفته است. وی به موضوع‌هایی چون فمینیسم، توسعه و جهانی شدن، مطالعات فرهنگی و جامعه شناسی سیاسی تاریخی به ویژه مسائل مربوط به مناطق خاورمیانه و آمریکای لاتین، علاقه‌مند است و در این زمینه‌ها پژوهش‌هایی انجام داده و آثاری نیز منتشر کرده است.
وی بیان کرد: جان فورن پس از انتشار کتاب «نظریه پردازی انقلاب‌ها»، مقام استادی (پروفسوری) جامعه شناسی را در دانشگاه کالیفرنیا شهر سانتا باربارا به دست آورده است.
پژوهشگر حوزه در این نشست اظهار کرد: «جان فورن» انقلاب‌های جهان سوم و به ویژه انقلاب ایران را، انقلابی منحصر به فرد می‌داند و معتقد است، این انقلاب‌ها اعتبار نظریات پیشین در خصوص انقلاب و به ویژه نظریات ساختاری را زیر سؤال برده است. فورن با تأکید بر دیدگاه‌های امانوئل والرشتاین، از مهم‌ترین نظریه پردازان اقتصاد جهانی از یک سو، و استقرای موارد ایران، نیکاراگوئه و السالوادور از سوی دیگر، چارچوب نوینی برای تحلیل انقلاب‌های جهان سوم ارائه می‌دهد.
حجت الاسلام مظاهری افزود: فورن معتقد است برای وقوع انقلاب در جهان سوم، چهار ویژگی لازم است که عبارتند:
1- ساختار اجتماعی؛ که وجه مشخص آن جا به جایی و اختلاف ملازم با توسعه وابسته است.
2- دولتی شخصی گرا، سرکوبگر و وابسته (انحصارگر) در کنار عدم همکاری نخبگان سیاسی و اقتصادی
3- بیان پالایش یافته طبیعی از فرهنگ‌های سیاسی مخالف و مقاوم که قادر به بسیج نیروهای اجتماعی گوناگون باشند.
4- بحران ناشی از یک تلاقی تاریخی که دارای دو وجه زوال اقتصادی داخلی همراه با گشایش در نظام جهانی است.
این عضو هیأت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح نظریه «جان فورن و انقلاب اسلامی» پرداخت و گفت: طرح نظریه جان فورن در خصوص انقلاب‌های جهان سوم، از جمله تأثیرات مشترک انقلاب ایران و انقلاب‌های آمریکای لاتین، در حوزه نظریه پردازی انقلاب است.
حجت الاسلام مظاهری بیان کرد: در نظریه فورن به طور خاص و در مجموعه تحلیل‌های نظریه پردازان نسل چهارم به طور عام، تأثیر عوامل فرهنگی نیز مورد توجه قرار گرفته است. فورن ضمن توجه به عوامل ساختاری، همانند توسعه وابسته و دولت سرکوب گر، عوامل جانبی و بحران ساز دیگری همچون «فرهنگ» را نیز مطرح می‌کند.
وی اظهار کرد: به طور خلاصه، هرچند فورن تا حدی به نقش «فرهنگ» و «ایدئولوژی اسلامی» در ایجاد انقلاب توجه کرد، اما این توجه اولاً به صورت خاص بر فرهنگ اسلام و «تشیّع» متمرکز نیست، بلکه به صورت عام و کلی، معطوف به فرهنگ‌های سیاسی مخالفت است و مشخص نمی‌کند که هر یک از این فرهنگ‌های سیاسی متفاوت مخالف، در ایجاد انقلاب چه نقشی داشته‌اند و تا چه میزان، مؤثر بوده‌اند. ثانیاً، در الگوی فورن، توجه به عنصر «فرهنگ» بیشتر با استناد به مسئله «توسعه وابسته» صورت می‌گیرد و نه به صورت مستقل. در واقع، نقش فرهنگ در ایجاد انقلاب اسلامی، نقشی فرعی و حاشیه ای است.
پژوهشگر حوزه افزود: بر این اساس، تحلیل فورن از انقلاب اسلامی ایران و به صورت عام، نظریه او در خصوص انقلاب‌های اجتماعی جوامع جهان سوم را نمی‌توان تحلیلی فرهنگی دانست زیرا تحلیل‌های فرهنگی از انقلاب ایران، فرهنگ و ایدئولوژی اسلامی را در مرکز تحلیل خود قرار می‌دهند و مهم‌ترین علت ایجاد انقلاب را فرهنگ سیاسی تشیّع می‌دانند.
حجت الاسلام مظاهری گفت: در خصوص تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر نسل چهارم نظریه پردازان انقلاب در قرن بیستم، می‌توان دو محور اساسی ذکر کرد؛ اول، انقلاب اسلامی ایران و نیز برخی از انقلاب‌های آمریکای لاتین موجب شدند شماری از نظریه پردازان انقلاب از ارائه نظریه‌های عام و جهان شمول در مورد تمام انقلاب‌ها دست بردارند و با اعتراف به منحصر به فرد بودن انقلاب‌های اجتماعی کشورهای جهان سوم و ناکارآمدی نظریات موجود انقلاب برای تبیین انقلاب‌های جهان سوم، تلاش کنند نظریات جدیدی با توجه به تحوّلات اجتماعی جهان سوم و به ویژه انقلاب‌های دهه 1970 میلادی ارائه دهند.
دوم: ایران یکی از مهم‌ترین تحوّلات اجتماعی و مواد تاریخی برای نسل چهارم نظریه پردازان، به منظور صورت بندی تحلیل‌هایشان از انقلاب‌های جهان سوم بوده است. ورود عنصر «فرهنگ» در تحلیل‌های مجموعه نظریه پردازان نسل چهارم نشان دهنده تأثیر انکارناشدنی انقلاب ایران است، هرچند ـ همان گونه که ذکر شد ـ عنصر «فرهنگ» در تحلیل‌های آن‌ها، تحت تأثیر توجه اساسی و بنیاددینی که این نظریه پردازان به دیدگاه‌های نظری مکتب «وابستگی» و نظام اقتصاد جهانی داشته‌اند، نقشی فرعی و حاشیه ای است و در واقع، بازتاب ایجاد توسعه وابسته در جوامع جهان سوم است.
این نشست علمی شنبه هجدهم بهمن ماه، بعد از نماز مغرب و عشا، در سالن اجتماعات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.
نشست علمی «انقلاب اسلامی از نگاه نظریه پردازان غرب» شنبه‌ها بعد از نماز مغرب و عشا از چهارم بهمن ماه تا نهم اسفند ماه در سالن اندیشه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در حال برگزاری است و به ثبت نام شدگان برای شرکت در این دوره گواهی شرکت در دوره اعطا خواهد شد.
یکشنبه ۱۹ بهمن ۱۳۹۳ - ۱۳:۳۶
نظر شما