خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سایر محمدی: سهراب سپهری در شعر ندای آغاز می‌نویسد: «مادرم در خواب است/ و منوچهر و پروانه / و شاید همه مردم شهر / شب خرداد به‌آرامی یک مرثیه از روی سر ثانیه‌ها می‌گذرد...».

پروانه در این شعر نام کوچک‌ترین خواهر سهراب سپهری در میان سه خواهر اوست که بیش از ۸ سال در اتریش درس موسیقی خواند و عضو ارکستر سمفونیک است. پروانه سپهری در چاپ و انتشار آثار سهراب سپهری ظاهراً نظارت دارد، اما نزدیک به ۶۰ ناشر «هشت کتاب» را بدون اجازه چاپ می‌کنند، آنچه بر سر نقاشی‌ها، طرح‌ها و اتودهای سهراب آمده سخت او را آزرده کرده است.

* خانم سپهری، الآن نزدیک به ۶۰ ناشر «هشت کتاب» را چاپ و منتشر می‌کنند، می‌دانید که قانون حق وراثت با تصویب مجلس از ۳۰ سال پس از مرگ مؤلف به ۵۰ سال افزایش پیداکرده است، آیا این ناشران برای چاپ آثار سپهری از شما اجازه می‌گیرند و حق‌التألیف می‌دهند؟

این ناشران زمانی اقدام به چاپ «هشت کتاب» کرده‌اند که قانون حق وراثت ۳۰ سال بود، وقتی این قانون تغییر کرد همه این ناشران همچنان این آثار را به‌دفعات چاپ کرده‌اند، بدون اعتنا به این قانون. ماهم اقداماتی برای جلوگیری از این سودجویی و متوقف کردن عمل خلاف این ناشران انجام دادیم که هنوز به نتیجه نرسیده است.

* آقای طهوری، ناشر اولیه آثار سپهری هم گویا چند سال قبل طی نامه‌ای از وزارت ارشاد خواست جلو انتشار غیرقانونی این کتاب را بگیرد که ظاهراً نتیجه‌بخش نبود.

ما هم آن زمان نامه نوشتیم ولی ظاهراً پیدا کردن این ناشران کار مشکلی نیست اما شاید برای ارشاد مشکل بود.
وزارت ارشاد هم در جواب ما گفت، این مجوزها مربوط به دوره قبل است یعنی مربوط می‌شود به سال ۸۹ که چاپ آثار سپهری مطابق قانون سابق آزاد اعلام‌شده بود. البته این دسته از ناشران برای چنین روزی از ماه‌ها پیش دندان‌تیز کرده بودند. اما وزارت ارشاد باید بعد از تغییر قانون در مجلس مجوز تجدید چاپ «هشت کتاب» این ناشران را لغو می‌کرد.

* قرارداد انتشارات طهوری با شما لغو شد و شما با نشر ذهن آویز قرارداد جدید امضاء کردید، آیا....؟

ما الآن تنها با یک ناشر که همان نشر ذهن آویز باشد قرارداد داریم و حق التالیف می‌گیریم، بقیه ناشران درواقع به دنبال سودجویی قانون را زیر پا می‌گذارند. وقتی وزارت ارشاد پیگیر موضوع نیست، ما دیگر چه می‌توانیم بکنیم؟ ظاهراً این گروه از ناشران برای تجدید چاپ کتاب از ارشاد اجازه نمی‌گیرند.

* آخرین دفتر شعر سهراب «ما هیچ، ما نگاه» در سال ۴۶ منتشر شد و بعدازآن دفتر دیگری به‌صورت مستقل چاپ نشد، سروده‌های سهراب در فاصله سال‌های 1346تا 1359 چه شد؟ آیا می‌توان باور کرد سهراب ۱۳ سال شعری نسروده باشد؟

شعرهای سهراب همانی است که در «هشت کتاب» آمده است. من آن زمان در اتریش بودم و تحصیل می‌کردم. سهراب قبلاً ۸ دفتر شعر را به‌صورت مستقل منتشر کرده بود که در سال ۵۶ همه شعرها را در «هشت کتاب» آورده است. اما این‌که از سال ۴۶ به بعد شعرهایی که نوشت چه سرنوشتی پیداکرده، من نمی‌دانم. چون در ایران نبودم.

* الآن دست‌نوشته‌های سهراب نزد چه کسی است؟

این دست‌نویس‌ها نزد خود ماست. در بین این دست‌نوشته‌ها هیچ شعری نیست که منتشرنشده باشد، هیچ شعری. دست‌نویس‌ها احتمالاً نزد خواهرم پری است. چند تا چمدان پر از دست‌نویس های سهراب به‌جامانده است.

* گفته می‌شود سهراب شعرهایی هم به زبان انگلیسی و فرانسوی داشت و یک داستان هم به زبان فرانسوی نوشت.

یکی از شعرهای بلند سهراب را آقای داریوش شایگان، دوست سهراب، به زبان فرانسوی ترجمه کرد که سهراب هم در جریان کار بود. یعنی با همکاری هم شعر « حجم سبز» را ترجمه کرده بودند.
داستانی که می‌گویند به زبان فرانسوی نوشته درست نیست. واقعیت این است که داستانی را شروع کرده بود که شاید به دلیل بیماری ادامه پیدا نکرد. یعنی آن داستان را تمام نکرد.

* کتابی به اسم «در کنار چمن» شامل شعرهای دوران نوجوانی سهراب توسط خودش منتشرشده بود که در قالب غزل و...بود درست است؟

بله آن شعرها تجربه سهراب در آغاز کار شاعری‌اش بود که بعدها حاضر به تجدید چاپ آن نشد، یعنی دیگر از آن شعرها خوشش نیامد.

* برخی ناشران اشعاری از همین کتاب را به‌عنوان شعرهای منتشرنشده به «هشت کتاب» اضافه کردند و به این صورت خواننده را فریب می‌دهند.

خب، وقتی انصاف نباشد هر کاری نزد این ناشران مجاز است. هر کس هر کاری دلش خواست می‌کند. هر بلایی سر آثار سهراب می‌آورد.

* بر سر نقاشی‌ها و اتودهای سهراب هم‌چنین بلایی آمده بود؟

این موضوع مربوط به خیلی سال‌ها پیش است، اصلاً نمی‌خواهم راجع به این موضوع فکر کنم. در این مملکت عده‌ای پیدا می‌شوند به اسم هنرمند که رسماً و علناً دزدی می‌کنند. خانمی به اسم «م_ ن» آثار سهراب را که شامل ۱۶۲ نقاشی و طرح و اتود می‌شد، صاحب شد و یک کتاب از این آثار چاپ کرد. بعد اصل این آثار و کپی آن‌ها را با جعل امضاء در یک همکاری مشترک با یک گالری دار، فروخت و از قبل فروش این آثار پول کلانی به جیب زد. امروز هر یک از این آثار میلیاردها تومان قیمت دارد و گالری داران معروف دنیا خریدارش هستند.

* شما قبلاً مطرح کرده بودید که سهراب قرآن می‌خواند و تفسیر قرآن را مطالعه می‌کرد، آیا تفسیر طبری و عتیق نیشابوری را که جنبه ادبی متن بسیار قوی است، مطالعه می‌کرد؟

من همه اطلاعات سهراب را به این خاطر که ۸ سال در ایران نبودم ندارم. همین‌قدر می‌دانم که سهراب چندین بار قرآن را از اول تا آخر دقیق خواند. در ضمن تفسیرهای قرآن را هم خیلی جدی دنبال می‌کرد، حالا این تفسیرها، تفسیر طبری یا عتیق نیشابوری بودند یا تفسیرهای دیگر اطلاع دقیقی ندارم.