به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) شانزدهمین نشست از سلسله نشست‌های «صبح ناشر» امروز با حضور مرتضی احمدآخوندی، مدیر انتشارات «دارالکتب الاسلامیه» در مرکز رسانه‌ای شیرازه برگزار شد.

آخوندی در ابتدای این نشست با اشاره به تاریخچه تاسیس این انتشارات در عراق گفت: انتشارات «دارالکتب الاسلامیه» فعالیت خود را از سال 1317 در عراق با انتشار کتاب «سفینة‌البحار» آغاز کرد. در آن زمان چاپ آثار دینی به‌راحتی این روزها نبود و رضا شاه پهلوی مانع از انتشار و توزیع این گونه از آثار می‌شد، به همین دلیل بسیاری از آثار مذهبی پس از چاپ در گنجه‌ای نگهداری می‌شدند. پدر من ــ زنده‌یاد محمد احمدآخوندی ــ در آن زمان مدیریت این انتشارات را برعهده داشت. او نیز بسیاری از کتب دینی خود را در گنجه نگهداری می‌کرد و جلو این گنجه تیغه‌ای هم کشیده بود. بعد از مدت‌ها که فرصت ایجاد شد و توانستیم کتاب‌ها را از گنجه بیرون بیاوریم، متوجه شدیم که کتاب‌ها را موریانه خورده است. 

وی ادامه داد: پدرم در سال 1320 به ایران آمد. او در همین سال نسخه اصلی کتاب «صحیفه سجادیه» را که خودش تصحیح کرده بود و مرحوم آیت‌الله مرعشی نیز بر آن مقدمه‌ای نگاشته بود، چاپ کرد.
 
تصحیح کتاب یکی از مهم‌ترین مراحل نشر یک اثر است
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره ارتباط علمای اسلامی با این انتشارات گفت: پدرم و اجداد من روحانی بودند. معمولاً علما نیز کتاب‌های خود را برای ما می‌فرستادند و ما چاپ می‌کردیم. یکی از مهم‌ترین کارها در حوزه چاپ، تصحیح کتاب‌هایی است که قرار است منتشر شود. این کار در آن زمان بسیار مهم بود، هرچند این روزها زیاد مورد توجه ناشران قرار نمی‌گیرد. امروزه چاپ کتاب مشکلات روزگار گذشته را ندارد. با سپردن کتاب به دست یک تایپیست می‌توان نسخه‌ای از آن اثر را داشت، اما در آن زمان حتماً باید این آثار بازبینی و بعد منتشر می‌شدند. خاطرم هست که ما تصحیح متون خود را به آیت‌الله ربانی شیرازی می‌سپردیم. ایشان در آن زمان در زندان قزل‌قلعه زندانی بودند، من کتاب‌ها را نزد ایشان می‌بردم تا در زندان تصحیح کنند.

آخوندی با اشاره به چاپ کتاب «الغدیر» در این انتشارات گفت: علامه امینی تا 9 جلد از کتاب الغدیر را در نجف چاپ کرده بودند که بعداً این 9 جلد به همراه دو جلد دیگر توسط پدرم چاپ شد. در همان دوره شهید مطهری نیز کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» را برای چاپ به پدرم سپرد. «تفسیر المیزان» نیز از کتاب‌های دیگری بود که توسط این انتشارات منتشر شد.

وی با بیان این‌که احیای تراث شیعی از اهداف اصلی این انتشارات بود، عنوان کرد: کتب اربعه یکی از مهم‌ترین کتاب‌های شیعی است و انتشارات ما کتاب «کافی» را در این راستا منتشر کرد. همچنین علامه جعفری نیز کتاب «ارتباط انسان با جهان» را برای چاپ به ما سپرد که در سال 1336 منتشر شد. بنابراین علماي اسلامی به دلیل تسلط و علاقه پدرم بر تصحیح متون، به این انتشارات اعتماد داشتند.

تراث و نياز در كنار هم
آخوندی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این که انتشارات دارالکتب الاسلامیه چاپ تراث شیعی و احیای آن را همزمان با چاپ آثار جدید در دستور کار داشته است، افزود: این گونه نبوده که ما تنها به احیای تراث شیعی اکتفا کنیم بلکه از آغاز فعالیتمان تاکنون همواره به چاپ کتاب‌های جدید منطبق بر نیازهای جامعه توجه داشته‌ایم. به طور مثال زمانی که کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» شهید مطهری چاپ شد تبلیغات ماتریالیستی در جامعه بیداد می‌کرد. همچنین کتاب «ارتباط انسان با جهان» با توجه به موضوعش بسیار جدید بود که درباره فلسفه غرب تدوین شده بود. تفسیر نمونه نیز یکی از تفاسیر جدیدی بود که در سال 52 توسط این انتشارات چاپ شد و تکمیل آن تا سال 66 طول کشید.

وی تاکید کرد: بنابراین ما هر دوی این حوزه‌ها را همواره در کنار یکدیگر داشته‌ایم. البته چاپ کتاب‌های مهم شیعی مانند جواهر‌الکلام و بحارالانوار از اولویت‌های این انتشارات بوده است. با وجود این فعالیت‌های دارالکتب الاسلامیه نقطه عطفی را در آن دوره به وجود آورد و بسیاری از ناشران نیز با تأسی به ما کتاب‌های قدیمی را با حروفچینی جدید چاپ کردند.
 

ممیزی و فروش در دوره پهلوي
مدیر انتشارات دارالکتب الاسلامیه با اشاره به مشکل فروش آثار در دوره پهلوي گفت: در آن زمان اگر کتابی در دو هزار نسخه به چاپ می‌رسید، زمان زیادی باید صرف می‌شد تا  به فروش برسد. کتاب‌ها مخاطب خاص داشتند و گاه 10 سال طول می‌کشید تا چاپ یک اثر به اتمام برسد.

وی ادامه داد: در آن زمان بسیاری از مسائل نشر مانند ممیزی به شیوه امروز مطرح نبود. بحث‌های این‌چنینی پس از جریانات سیاسی مطرح شد. در آن زمان که رضا شاه بر سر قدرت بود، اگر کتابی می‌خواست چاپ شود باید به مدح شاه هم می‌پرداخت. این رویه تا سال 42 ادامه داشت. تا این زمان تنها کتاب چاپ می‌شد. بعد از جریان کودتا و آغاز نهضت امام خمینی (ره) شخصی به نام محرم خان بود که به چاپخانه‌ها سرکشی می‌کرد و با دیدن حروف می‌گفت که این کتاب باید چاپ شود یا خیر. بعد از سال 42 دولت به این فکر افتاد که باید نظارتی بر آثار چاپ‌شده داشته باشد. به همین دلیل به وزارت فرهنگ دستور داد تا جلو چاپ کتاب‌های ممنوعه و آثاری را که شماره ثبت نداشتند  بگیرند.

مشکلات ممیزی با صحبت حل می‌شود
این ناشر در ادامه به مشکل ممیزی در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: مساله ممیزی مشکل عده‌ای خاص در کشور است. اگر ممیزی براساس آنچه در قانون وضع شده، اجرا شود، مشکلی در انتشار آثار ایجاد نخواهد کرد، اما مساله این است که گاه ممیز بنا بر تشخیص و سلیقه خود عمل می‌کند و گاه ناشر و نویسنده هم بنا بر مصلحت حزب خود حاضر نیست دست از برخی مسائل بکشد یا آن را تغییر دهد. به نظرم بسیاری از مشکلاتی که در ممیزی موجود است با صحبت قابل حل است. می‌توان برخی موضوعات را در پاورقی توضیح داد تا شبهه‌ها از بین برود مگر این كه اثری از اساس در تضاد با مذهب باشد که در آن صورت اصلا نبايد کتاب چاپ شود اما به صورت کلی ممیزان باید فرهیخته باشند و تنگ‌نظری نکنند.

پول سیگار و پول کتاب
احمد آخوندی در بخش دیگری از سخنانش به مساله فروش و توزیع کتاب اشاره کرد و گفت: در کشورهای خارجی فرهنگ کتابخوانی در میان مردم جا افتاده است. مردم اغلب از فرصتی که در مترو و اتوبوس دارند برای کتابخوانی استفاده می‌کنند اما متأسفانه این موضوع در کشور ما چندان رعایت نمی‌شود. مردم ما هنوز عادت به کتابخوانی ندارند. وضع فروش کتابفروشان در شهرستان‌ها نیز به صورتی است که مجبور می‌شوند در کنار کتاب از لوازم‌التحریر برای فروش استفاده کنند. این در حالی است که پولی که در کشور برای سیگار صرف می‌شود بیش از هزینه برای خرید کتاب است با وجودي كه کتاب ماندگار است اما سیگار دود می‌شود. 

مشكلات صدور كتاب: ما هم خوب عمل نكرديم
مدیر انتشارات دارالکتب الاسلامیه درباره حضور این انتشارات در نمایشگاه‌های خارجی نیز توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: در اوایل ما با کشورهای عربی مانند سوریه، عراق و بحرین به‌خوبی در ارتباط بودیم اما از سال 58 به بعد این وضعیت تغییر کرد. این در حالی است که در آن زمان نشر ما در وضعیت خوبی به سر می‌برد و زمینه برای صدور انقلاب هم وجود داشت. از زمان بنی‌صدر وضع شد که هیچ کتابی نباید از کشور خارج شود، مگر این که به میزان خروج ارز برای خرید کاغذ، ارز برای فروش کتاب هم وارد کشور شود. این شرایط تا سال 66 ادامه داشت. در اولین نمایشگاه کتاب تهران این موضوع را با نخست وزیر وقت در میان گذاشتم که او هم به همان قانون دوره بنی‌صدر معتقد بود. بعدها در سال 68 بنا به گفت‌وگویی که با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی داشتم این رویه تغییر کرد. علاوه بر این ما در این سال‌ها با مشکل دیگری مانند رقبای قوی دست و پنجه نرم کردیم. به طور مثال یکی از بازارهای ما عراق بود در حالی که لبنان کپی کتاب‌های ما را نیز در آنجا می‌فروخت و بازار ما در آنجا تضعیف شد. برخی از کشورها مانند کشور آذربایجان هم جلو ورود کتاب‌های مذهبی را می‌گیرد. ما نیز چندان خوب کار نکردیم و حواسمان به مسائل دیگر پرت شده است. 

نشر دیجیتال به فروش کتاب‌های کاغذی صدمه زده است
احمد آخوندی در بخش دیگری از سخنانش به فواید و معایب ابزارهای دیجیتالی در عرصه کتابخوانی اشاره کرد و گفت: به هر حال فروش کتاب‌های کاغذی از حوزه ديجيتال صدمه دیده است چرا که کتاب‌هایی که توسط انتشارات ما منتشر می‌شود علاوه بر حجم زیاد، پول زیادی هم می‌خواهد و بسیاری از مخاطبان ما قدرت خرید این آثار را ندارند. سازمان‌هایی نیز مانند بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی و سازمان تبلیغات نیز با نام یک کار اداری این آثار را چاپ می‌کنند و در واقع ناشرانی که بخواهند به صورت شخصی وارد این حوزه شوند کم هستند. از اين رو  گاهی کتاب‌های زیادی در انبار ما موجود بوده که 10 سال طول کشیده تا به فروش برسد.

وی یادآور شد: بنابراین طبعاً فروش کتاب‌هایمان خیلی پایین آمده و البته بخشی از این موضوع به کاهش شمارگان کتاب و میزان مصرف هم برمی‌گردد.

 مركز رسانه‌اي شيرازه سلسله نشست‌هايي را براي آشنايي مخاطبان با ناشران برجسته كشور برگزار مي‌كند. شانزدهمين نشست نيز به بررسي فعاليت‌هاي انتشارات 73 ساله دارالكتب الاسلاميه اختصاص داشت كه در آن اهداف و عملكرد اين انتشارات از زبان مدير كنوني آن بازگو شد.