به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، امروز (30 آذرماه) برابر با یکصدمین سالروز تولد و بیستمین سال درگذشت حسین کریمان، تهران‌پژوه و پژوهشگر حوزه‌های تاریخ و جغرافیاست. وی آثار ارزشمندی در این حوزه‌ها تدوین کرده که از ارزشمندترین کتاب‌های مرجع به‌شمار می‌روند.

حسین کریمان، متولد 17 آبانماه 1292 در روستای آهار از مناطق کوهستانی و سخت‌گذر تهران به نام قصران بود که بعدها  کتابی دوجلدی را با همین نام  به شرح و پژوهش درباره این منطقه اختصاص داد. وی در دوران آشفتگی‌های پایان جنگ نخست جهانی و پایان دوره قاجار همراه با خانواده‌اش به تهران آمد و مدرسه را آغاز کرد. در دبستان علامه و دبیرستان مروی تحصیل کرد و پس از آن در وزارت فرهنگ آن دوره به تدریس در مدارس تهران پرداخت.

کریمان همزمان با کار، در سال 1322، هنگامی که 30 سال داشت تحصیلاتش را در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات فارسی  در دانشسرای عالی تهران به پایان برد و پس از پایان خدمت سربازی، به قم رفت تا در دبیرستان حکیم نظامی تدریس کند. در این دوران، وی نزد علما و مراجع تقلیدی چون آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله کوه‌کمره‌ای و آیت‌الله خوانساری علوم دینی را فرا گرفت، به‌گونه‌ای که هنگام انتقال به تهران در سال 1329، درس‌های حوزه را در حد درجه اجتهاد به‌پایان رسانده بود.

وی در سال 1329  در دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران پذیرفته شد و در سال 1335 با راهنمایی‌های زنده‌یاد بدیع‌الزمان فروزانفر و استادان دیگری چون عبدالعظیم قریب، علی‌اصغر همت، سعید نفیسی و ملک‌الشعرای بهار رساله‌اش را با عنوان «شیخ طبرسی و مجمع البیان» به پایان رساند. این رساله بعدها به‌صورت کتاب به‌چاپ رسید که در سال 1346 به‌عنوان کتاب سال برگزیده شد. اثر دیگری از زنده‌یاد کریمان با نام «سیره و قیام زید بن علی(ع)» نیز در کتاب سال 1365 مورد قدردانی قرار گرفت.

کریمان پس از اخذ دکترا در دانشگاه تهران و دانشگاه ملی ایران(شهید بهشتی) تدریس کرد و همزمان به پژوهش و تالیف کتاب‌هایی در حوزه تاریخ و جغرافیا چون «ری باستان» در دو جلد، «قصران» در دو جلد، «تهران در گذشته و حال»، «آثار بازمانده از ری»، «جغرافیای شهرستان قم»، «فرهنگ‌نویسی در ایران»، «جغرافیای دره رودبار» و «پژوهشی در شاهنامه» پرداخت که از ارزشمندترین آثار در شناخت تهران به‌شمار می‌روند.

ناصر تکمیل‌همایون، پژوهشگر تاریخ معقتد است که آثار کریمان، علمی‌ترین کتاب‌ها در حوزه تهران‌شناسی تا پیش از انقلاب هستند که شاگردانش ادامه‌دهنده راه و سبک وی شدند. همچنین کتاب‌هایی که در حوزه جغرافیای تاریخی تهران نوشت، منبع و مرجع آثاری است که سال‌های بعد نوشته شد. زنده‌یاد کریمان همچون دکتر مصدق عقاب بلندپروازی بود که دو بال ایران و اسلام را همزمان داشت.

احمد مسجدجامعی، رییس شورای شهر تهران نیز درباره وی می‌گوید، تا چند دهه پیش در حوزه تهران و پژوهش‌های آن، آثار انگشت‌شماری منتشر می‌شد که زنده‌یاد کریمان در کنار جعفر شهری و حجت بلاغی از پیشتازان این حوزه بودند. وی با تربیت شاگردان بسیار، راه را برای آن‌چه امروز در حوزه تهران‌شناسی تولید می‌شود، باز کرد.

زنده‌یاد حسین کریمان پس از 60 سال تدریس، تالیف و پژوهش در حالی که انگشتانش دیگر توان نوشتن نداشت، در 30 آذرماه 1372 چشم از جهان فروبست و در آرامگاه خانوادگی در شهر قم به‌خاک سپرده شد. در سال 1390 نیز کتابی با عنوان «ماندگاران شهر؛ یاد‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد دکتر حسین کریمان» به کوشش رقیه رحیمی شادهی به چاپ رسید که با مقاله‌هایی از استادان ارزشمندی چون مهدی محقق، کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی، احمد اقتداری و ...گردآوری و تدوین شده بود.