به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره این موضوع که کتاب هم یکی از ابزارهای دیپلماسی است و می‌تواند در روابط میان دولت‌ها و حتی نگرش میان ملت‌ها نسبت به یکدیگر اثرگذار باشد، آرای متعددی وجود دارد. هریک از مولفان و محققان حوزه روابط بین‌الملل بر اساس تجارب عملی و یافته‌های خود نظریات متفاوتی در باب چگونگی این تاثیرگذاری عنوان می‌کنند.
ایبنا در گفت‌وگو با عده‌ای از این صاحب‌نظران تاثیر کتاب و تعاملات فرهنگی را در دیپلماسی و روابط بین‌الملل بررسی می‌کند.
نویسنده، محتوا و رویکرد اثر در دیپلماسی کتاب مهم است
سيد داود آقايی، محقق و مدرس حقوق و روابط بین‌الملل که از مولفان و استادان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است، در این‌باره می‌گوید: باتوجه به نقش ایران در منطقه لزوما باید این دسته از تعاملات یعنی تالیف، طراحی، انتشار و ترجمه کتاب برای برقراری و توسعه مناسبات و دیپلماسی بر پایه شناخت کشورهای منطقه صورت گیرد. در این رهگذر هرچه آگاهی ما بیشتر باشد، به همان میزان نگاهی صحیح‌تر خواهیم داشت و بهتر می‌توانیم در راستای حفظ منافع ملی گام برداریم.
وی معتقد است که تاثیر کتاب در دیپلماسی منطقه‌ای علاوه بر محتوای اثر به موضوع کتاب و رویکرد نویسنده بستگی دارد. برخی آثار با نگاه انتزاعی یا قصد و غرض درصدد تغییردادن یا تیره و تار کردن روابط کشورها هستند اما به طور کلی این‌که کتاب در تعاملات میان دولت‌ها چه تاثیری دارد، به نیت نویسنده بستگی دارد که رابطه‌ای را تخریب یا اصلاح کند.
آقایی معتقد است: در این میان دولت‌هایی که واقع‌بین هستند، نباید اثر یک نویسنده را عامل اساسی بهم‌ریختگی روابط ببینند. باید درک کنند که دنیا به سمت آزادی قلم پیش می‌رود و افراد آزاد هستند بنویسند و دولت‌ها نباید اثر یک فرد را در گسترش یا محدود کردن این روابط به عنوان یک دیپلماسی بنگرند. البته این موضوع بستگی به این دارد که آن اثر از سوی چه کسی نوشته شده‌است؟ این‌که یکی از مسوولان حوزه دیپلماسی و رایزنی‌های فرهنگی به عنوان نماینده دولت آن کتاب را نوشته باشد و در حقیقت آن اثر بیانگر رویکرد و موضع یک دولت باشد یا یک فرد براساس آرا و یافته‌های شخصی خود آن کتاب را پدیده آورده است. در حقیقت میزان اثربخشی یک اثر در حوزه دیپلماسی به این مساله بستگی دارد که آن کتاب، موضع اصلی دولت را بیان می‌کند یا اثری علمی(شخصی) به شمار می‌آید؟
کتاب شی‌ای با ارزش در روابط فرهنگی است
برخی مولفان و پژوهشگران حوزه دیپلماسی و روابط بین‌الملل کتاب را ابزاری هوشمند در این عرصه می‌دانند که با وجود ظرفیت‌های فراوان باید به درستی از آن استفاده کرد. شهرام گیل‌آبادی، محقق و نظریه‌پرداز حوزه رسانه از جمله این افراد است که اعتقاد دارد: دیپلماسی گفت‌وگو در زمینه سیاست خارجی و کتاب یکی از مهم‌ترین ابزارهای این تعامل است.
وی می‌افزاید: با نگاهی به تاریخچه کتاب و کتابت و ایجاد سبک‌های مختلف نگارشی که فرهنگ ما ایرانیان را در خود جای داده‌است، متوجه قدمت به‌کارگیری کتاب در حوزه دیپلماسی می‌شویم. نسخه قرآنی و شاهنامه بایسنقری از نمونه‌های قدیمی کاربرد کتاب در دیپلماسی‌اند که در سفر خود فرهنگ ایرانی را رشد و توسعه دادند. امروز هم باید نگاه ما این باشد که می‌توانیم از این زمینه غنی فرهنگی در کشورمان استفاده کنیم.
از ارمغان فرهنگی کتاب در حوزه دیپلماسی غافلیم
نویسنده کتاب «عصر بی سرزمین» با اشاره به این‌که متاسفانه از ارمغان فرهنگی کتاب در حوزه دیپلماسی غافلیم، بیان می‌کند: علاوه بر کتاب آثار هنری هم از موثرترین عناصر روابط فرهنگی‌اند. چنانچه سیاستگذاری درستی درباره کتاب صورت گیرد، می‌توان از آن به عنوان یک شیء باارزش فرهنگی در دیپلماسی استفاده کرد.
وی می‌افزاید: همچنان که کتاب سلمان رشدی بحث‌هایی را مطرح‌کرد و پس از آن سالها در این حوزه شاهد انتشار کتاب‌های مختلف و حتی آثاری مانند کاریکاتورهای ژورنالیستی بودیم که قصد داشتند بخشی از فرهنگ ما را مخدوش کنند، در واقع همه این اقدامات برنامه‌ریزی شده و اوج گرفتن و تبلیغ یک کتاب در سیاست‌های یک کشور تعریف شده‌است.
وی اظهارکرد: ما نیز می‌توانیم بر اساس سیاست‌های خود کتاب‌هایی داشته باشیم که بخشی از گفت‌وگوی بین تمدنی ما را شکل دهند، تمدن ایرانی ـ اسلامی ظرفیت‌های فراوانی برای مطرح شدن در سطح جهان دارد.
کتاب، سندی ماندگار
محمدرضا دهشیری، معاون پژوهشی و آموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، محقق و پژوهشگر حوزه روابط بین‌الملل و مولف کتاب «اسلام هراسی در غرب» آرای متفاوتی درباره نقش کتاب در حوزه دیپلماسی دارد. او معتقد است: کتاب به عنوان سندی ماندگار از یک کشور می‌تواند سفر فرهنگی خود را آغاز کند همچنان‌که اکنون در کتابخانه‌های رایزنی‌های فرهنگی و اتاق‌های ایران در خارج از کشور کتاب‌هایی به معرفی ایران و مردم آن می‌پردازند.
وی می‌گوید: کتاب ابزاری برای شناساندن فرهنگ و تمدن یک کشور در عرصه دیپلماسی است، به ویژه آثاری که به هنر و پیشینه تمدنی می‌پردازند.
وی در پاسخ به این سوال که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی چگونه از کتاب‌هایی که می‌توانند در عرصه دیپلماسی فرهنگی اثربخش باشند و حرفی برای گفتن داشته باشند یا دریچه‌هایی را برای توسعه تعاملات بگشایند، حمایت می‌کند؟ می‌گوید: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با ارسال کتاب به مراکز فرهنگی خارج می‌کوشد در حوزه تجهیز اتاق‌های فرهنگی ایران فعالیت داشته باشد و تلاش دارد هر کتابی که ظرفیت معرفی ایران را دارد، در مجامع شناسانده شود. ما از طریق مرکز سازماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان نیز به ترجمه و نشر کتاب‌های ارزشمند این حوزه می‌پردازیم، اما تاکنون از تالیف کتاب حمایت نکرده‌ایم بلکه آثار شایسته را ترجمه و در دیگر کشورها عرضه کرده‌ایم.
سه‌شنبه ۵ آذر ۱۳۹۲ - ۰۹:۵۳
نظر شما