به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، نشست بررسي آثار ابوريحان بيروني از سلسله نشست‌هاي تخصصي موسسه فرهنگي هنري جمشيد جاماسيان بود كه عصر روز يكشنبه (16 بهمن) برگزار شد.

بوذرجمهر پرخيده در اين نشست گفت: بيروني در کتاب «ماللهند» مي‌گويد که چند سال طول کشيد تا زبان سانسکريت را ياد بگيرد. يکي از مواردي هم که او در کتاب‌هايش به آن اشاره مي‌کند، اين است که او در هند توانست فلسفه‌هاي آن‌جا را بياموزد و از راز و رمز آن‌ها آگاه شود. اين کار را به کمک ايرانياني که در هند بودند، انجام داد. بيروني در زماني که مسعود غزنوي به هند لشکر کشيد، به آن‌جا رفت و شيفته زندگي مردم هند شد و همانند يک مردم‌شناس، جزييات زندگي آن‌ها را نوشت.

وي افزود: بيروني دانشمندي بود که بسيار پيشتر از غربي‌ها به برخي از دانش‌ها دست يافت. در واقع دانش‌هايي همانند اندازه‌گيري زاويه‌هاي روي زمين، رصد خورشيد گرفتگي و محاسبه شعاع و قطر زمين که ما به نام غرب مي‌شناسيم و گمان مي‌کنيم از غرب آمده، توسط بيروني به دست آمده است. اگر مکتبي که او در دانش به وجود آورده بود ادامه پيدا مي‌کرد، شايد امروز ما از لحاظ علمي پيشرفته‌تر از غرب بوديم.

اين پژوهشگر به زندگينامه بيروني اشاره كرد و گفت: بيروني در 18 شهريور 352 خورشيدي به دنيا آمد. بعضي به دنيا آمدن او را در 18 دي ماه نوشته‌اند. اين اختلاف در نتيجه تطبيق سال‌هاي قمري با خورشيدي به وجود مي‌آيد. زادگاه بيروني در حومه شهر خوارزم بود. به همين دليل است که به «بيروني» شهرت يافت. بعدها به پادشاهان سلسله «آل عراق» که در خوارزم حکومت مي‌کردند، پيوست و شاهزاده‌اي از اين سلسله، به نام ابونصر محمد از او پشتيباني کرد. تا آنجا که بيروني توانست تحصيل کند و نوشته‌هاي خود را ارايه بدهد.

وي در ادامه سخنانش افزود: در آن زمان خراسان يکي از پايگاه‌هاي بزرگ دانش و فرهنگ ايران بود. غير از خراسان از بغداد نيز بايد نام برد که در آنجا ايرانيان هم دانش فرا مي‌گرفتند و هم درس مي‌دادند. هنگامي که محمود غزنوي در خراسان به حکومت مي‌رسد، بيروني دربار شاهزادگان آل عراق را ترک مي‌کند و به بخارا مي‌رود و در آنجا چندين خورشيد گرفتگي را رصد مي‌کند و با دانشمندان بغداد مکاتبه مي‌کند. يکي از اين دانشمندان ابوالوفاي بوزجاني بود.

پرخيده اظهار كرد: بوزجاني در بغداد خورشيد گرفتگي را رصد کرده بود. بيروني با او مکاتبه مي‌کند و از وي مي‌خواهد که محاسباتش را براي او بفرستد. بيروني با دانشمندان ديگري مانند ابوعلي سينا، کوشيار بن گيلاني و ابومحمد خجندي، که دانشمندان ري بودند، مکاتبه داشت و آثاري را که پديد آورده بود براي آن‌ها مي‌فرستاد و نظر آن‌ها را مي‌خواست.

وي افزود: هنگامي که محمود غزنوي به حکومت رسيد توانست ايران را تقريبا يکپارچه کند، به خصوص بخش شمال شرقي ايران را. او دستور داد تمام دانشمندان خراسان را به غزنه ببرند. بيروني يکي از آن دانشمندان بود که او را در گرگان دستگير کردند و به غزنه بردند. اين که سلطان محمود دستور داده بود که دانشمندان را به غزنه ببرند، دليل علاقه او به دانش و آشنايي با علم نبود. او دانشمندان را جمع مي‌کرد تا سرنوشتش را پيش‌بيني کنند. در واقع آن‌ها را به عنوان منجم و پيشگويان در دربار خود گرد آورده بود.

اين پژوهشگر اظهار كرد: ابوريحان نيز به نام ستاره‌شناس همراه محمود غزنوي به هند سفر کرد و در آن‌جا توانست شعاع زمين را محاسبه کند. محاسبه او با آنچه امروز به‌دست آورده‌اند و 6400 کيلومتر است، فقط 20 يا 30 کيلومتر اختلاف دارد. با توجه به اين که دستگاه‌هاي اندازه‌گيري بيروني به دقت دستگاه‌هاي امروزي نبوده است، محاسبه او را بايد دقيق دانست.

وي افزود: بيروني در همان زمان محمود غزنوي کتابي به نام «استخراج الاوتار» مي‌نويسد. اين کتاب رصدهاي مختلف ماه و خورشيد گرفتگي در زمان‌هاي گوناگون است. در اين کتاب مي‌نويسد که من 70 سال عمر کرده‌ام و در اين مدت 4 ، 5 خورشيد گرفتگي را در شهرهاي مختلف رصد کرده‌ام. آنگاه درجات نصف النهاري و طول و عرض جغرافيايي آن‌ها را به دست مي‌دهد. آنچه او محاسبه کرده است، با محاسبه‌اي که ناسا درباره خورشيد گرفتگي‌هاي تاريخي انجام داده، دقيقا همخواني دارد.