به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در این جلسه که از ساعت ۱۶ و ۳۰ دقیقه به دبیری محمدرضا نظری آغاز شد، حسن فرهنگی، نویسنده و منتقد و مزدک بلوری، مترجم کتاب «رابرت کندی از غرق شدن نجات یافت» حضور داشتند.
بلوری در ابتدای این جلسه فضای داستانی دونالد بارتلمی را با نویسندگان سنتی و کلاسیک متفاوت دانست و گفت: معمولا در داستانهای سنتی یک طرح خطی هست و ترتیب زمانی و آغاز و پایان مشخص است. پیشینه شخصیتها معلوم است و داستان از یک انتظام روایی برخوردار است، اما در داستانهای بارتلمی برخلاف این داستانهای سنتی، طرحی دیده نمیشود و اگر هم طرحی باشد بسیار نامحسوس است. داستانهای بارتلمی دارای ساختار مشخصی نیستند و نوعی ساختارشکنی در آنها وجود دارد و زمان و مکان به هم ریخته است.
به گفته این مترجم در داستانهای بارتلمی، پیشینه شخصیتها مشخص نیست و نوعی آشفتگی و بینظمی در روایت وجود دارد. وی ادامه داد: بارتلمی را اکثرا نویسندهای پست مدرن توصیف کردهاند. به باور من آنچیزی که بیش از همه در شکلگیری شیوه داستاننویسی این نویسنده نقش داشته، باور پست مدرنهاست مبنی بر اینکه زندگی فاقد هرگونه انسجام و پیوستگی و نظم است. نویسندگان پست مدرن معمولا اعتقاد دارند که نمیشود در زندگی به دنبال نظم و معنا گشت و تنها اثری میتواند بازنمایی درستی از زندگی داشته باشد که این گسستگی و ناپیوستگی را نمایش دهد. بارتلمی هم در آثارش از ابزارهای مختلفی استفاده میکند تا این بینظمی و آشفتگی زندگی را به تصویر بکشد.
بلوری آثار بارتلمی را دارای تفاوتی عمده با آثار سایر نویسندگان همسبکش دانست و توضیح داد: بارتلمی در خواننده خود ایجاد یاس و ناامیدی نمیکند. او واقعیت را در برابر دیدگان خواننده قرار میدهد و این صرف آگاه شدن از واقعیت خود میتواند بسیار نویدبخش و امیدوارکننده باشد. همچنين، دیگر تفاوت این نویسنده با دیگر نویسندگان این سبک، استفاده از زبان طنز است. وی مسایل بسیار جدی را با زبان طنزآمیز مطرح میکند. مشکلات و ناکامیهای بشر در آثار بارتلمی با خونسردی کامل روایت میشوند.
این مترجم ادامه داد: بارتلمی فاجعه را بدون اینکه افسوسی برای آن بخورد نمایش میدهد. او در آثارش زندگی را به بازی میگیرد. مهمترین ابزار او برای رسیدن به چنین متنی استفاده از کلاژ یا تکهگذاری است که از نقاشی وارد ادبیات شده است.
وی استفاده از «کلاژ» در ادبیات را به صورت ترکیبی از متنهای مختلف دانست و افزود: بارتلمی این متنهای مختلف را میگیرد و در آثارش کنار هم میگذارد و یک تصویر دیگرگون و متفاوت خلق میکند. در داستانها او جریان روایت، زمان، واژگان و همهچیز دستخوش بازی اند و این نویسنده به این وسیله کلاژی از تصویرهای متفاوت و پراکنده خلق میکند و از آن به جای ساختار منظم داستانهای سنتی بهره میگیرد.
وی مفهوم دیگری را که در داستانهای بارتلمی نمود پیدا میکند مفهوم «بینامتنیت» دانست و گفت: مطابق نظریه ادبی یا زبانی «بینامتنیت»، متن ادبی پدیدهای جدا از سایر متون نیست و فقط وقتی میتوان متنی را کامل متوجه شد که در کنار متنهای دیگر قرار بگیرد.
وی طعنه و طنز سیاه را از دیگر ابزارهای بارتلمی دانست. به گفته او بارتلمی موضوعهای جدی را به شیوه طنزگونه بازگو میکند ولی طنز او لبخندی طنز بر لبان خواننده مینشاند و حس ترحم او را بر میانگیزد.
این مترجم همچنین ترجمه این کتاب را دشوار خواند و تصریح کرد: نخستین مرحله در کار ترجمه درک متن است. در کار بارتلمی بازیهای فراوانی میبینیم که درک اثر را دشوار میکند. مثلا گاهی جملههایی میبینیم که نیمهکاره رها شدهاند و بدون هیچ علامت یا توضیحی جمله دیگری آغاز شده است و این کار ترجمه را بسیار دشوار میکند.
فرهنگی، منتقد حاضر در این جلسه، پیش از بررسی کتاب «رابرت کندی از غرق شدن نجات یافت» توضیحاتی درباره پستمدرنیسم ارایه کرد. وی همچنین درباره علت مطالعه داستان گفت: اغلب افراد برای سرگرمی داستان میخوانند و این نگاه سنتی هنوز در فرهنگ ما وجود دارد. ناشران ما بیشتر علاقه دارند کتابی را منتشر کنند که خواننده از مطالعه آن فقط لذت ببرد. این یکی از عواملی است که برخی افراد بعد از مطالعه یک رمان، احساس میکنند چیزی از آن متوجه نشدهاند و وقتشان را بیهوده هدر دادهاند.
وی بارتلمی نویسندهای تجربهگرا دانست و گفت: هریک از داستانهای این نویسنده با داستان دیگرش از نظر ساختاری متفاوت است و میشود درباره این ساختارها بحث کرد. همچنين، دیگر موضوع مهم در نقد بارتلمی، دیدگاه معرفتی و آبشخور فلسفی این نویسنده است.
این منتقد ابتدا درباره داستانهای مدرن و پستمدرن توضیحاتی عرضه کرد. به باور او، تا نویسندهای نگاهش به هستی تغییر نکند، تنها با عوض کردن ساختار داستان نمیتواند در سبک پستمدرن قلم بزند.
فرهنگی درباره «پست مدرنیسم» در آثار بارتلمی تصریح کرد: نمیشود گفت نویسندگان پست مدرن به هیچ سرانجام و انسجامی قائل نیستند. به عقیده آنها انسجام فقط در ذهن هر فرد مفهوم دارد.
وی بارتلمی را انسانی اخلاقمدار دانست و گفت: بارتلمی در عین حال که هیچ يك از چهارچوبها را به رسمیت نمیشناسد، خودش واجد یک خلقیات انسانی است که نمیتواند از آنها گذر کند. یکی از مباحثی که در داستانهای بارتلمی زیاد دیده میشود، مفهوم مرگ و پذیرفتن این مفهوم است. او مرگ را بسیار راحت میپذیرد و با آن بازی میکند. اینجاست که طنازی او آشکار میشود. او با مرگ خیلی خوب دست و پنجه نرم میکند، چنانکه میشود گفت او بسیار «خیاموار» به زندگی نگاه میکند و این را میشود در اغلب داستانهای این نویسنده دید.
این نویسنده غنیمت شمردن لحظه و «دم» را در آثار بارتلمی مشهود دانست و گفت: او به هستی نگاه مهربانانهای دارد و احساس میکند از هر مجال و از هر فرصتی باید استفاده کرد.
بارتلمی کتابی با نام «رابرت کندی از غرق شدن نجات یافت» ندارد و مترجم فارسی داستانهای این کتاب را از روی مجموعههای مختلف این نویسنده انتخاب و به فارسی ترجمه کرده است. وی نام یکی از داستانها را برای عنوان کلی کتاب برگزیده است.
این اثر امسال با ترجمه مزدک بلوری، توسط نشر نی منتشر شده است. ترجمه ۱۷ داستان از بارتلمی در این کتاب آمده که ۱۳ داستان آن از کتاب «شصت داستان» بارتلمی انتخاب شده و مترجم چهار داستان دیگر را از منابع و کتابهای دیگر این نویسنده گردآورده است.
دونالد بارتلمی در ۷ آوریل ۱۹۳۱ در فیلادلفیا آمریکا متولد و در هوستون (مرکز ایالت تگزاس) بزرگ شد. پدر او معماری صاحبسبک و از معماران شناخته شده جهان بود.
بارتلمی به تحصیل روزنامهنگاری پرداخت و هنگامی که در سال ۱۹۵۳ به جنگ کره اعزام شد، کار برای یک روزنامه ارتشی را به او واگذار کردند. این نویسنده بعد از بازگشت به آمریکا، تحصیلات خود را در رشته فلسفه در دانشگاه هوستون ادامه داد، اما در سال ۱۹۵۷ بدون گرفتن مدرک از ادامه تحصیل منصرف شد.
وی در سال ۱۹۶۱ نخستین داستان کوتاه خود را به انتشار رساند. بارتلمی چهار بار ازدواج کرد، از همسر سومش صاحب دختری به نام آنی و از همسر چهارمش صاحب دختر دومش، کیت، شد.
او برای آثارش به جوایز ادبی متفاوتی دست یافته که از آن جمله میتوان به جایزههایی چون «بورس گوگتهایم» و «جایزه ملی کتاب» اشاره کرد.
به عقیده منتقدان، بارتلمی در ادبیات معاصر آمریکا نویسندهای تاثیرگذار و صاحبسبک به شمار میآید. احاطه بی چون و چرای او به ابزار زبان و به هجو کشیدن سیاست و تبلیغات، (که آنها را باعث فساد زبان می داند) از ویژگیهای اصلی نوشتههای اوست. هرچند این نویسنده منتقدان سرسختی هم دارد؛ از جمله افرادی که او را نویسندهای زبانباز میدانند و ارزش ادبی محتوای آثارش را زیر سوال میبرند. با این حال، اکثر منتقدان اشتراك نظر دارند که دنیای داستانی بارتلمی منحصر به خود اوست. وی وقایعی عجیب و غیرقابل باور را چنان پرداخت میکند که گویی امری عادی است.
یکی از منتقدان آمریکایی درباره این نویسنده نوشته است: «تنها یک نویسنده وجود دارد که خیالاتش از واقعیت پیشی میگیرد و او بارتلمیست.»
از این نویسنده به عنوان «پدر داستانهای پست مدرن» یاد میکنند. وی همچنین یکی از بنیانگذاران رشتهای دانشگاهی به نام «نویسندگی خلاق» است.
مجموعه داستان «رابرت کندی از غرق شدن نجات یافت» اثر دونالد بارتلمی، نویسنده آمریکایی که توسط مزدک بلوری به فارسی ترجمه شده است، عصر دیروز یکشنبه ۱۶ اسفند در سرای دایمی اهل قلم با حضور مترجم نقد شد./
نظر شما