خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) نسل امروز بشر، آخرین نسلی است دنیای قبل از فراگیر شدن اینترنت و فضای مجازی را تجربه کرده است و می‌داند که تا پیش از شکل‌گیری فضای مجازی با این گستردگی سبک زندگی ساده‌تری داشته است؛ البته ناگفته نماند که این را هم می‌داند، برقراری ارتباطات راه دور تا پیش از پیشرفت‌های فناوری اطلاعات و فضای مجازی با محدودیت‌های زیادی انجام می‌شد. اما امروز علاوه بر فضای سایبری چه بخواهیم و چه نخواهیم هوش مصنوعی با سرعت بسیار اعجاب‌آوری وارد زندگی انسان شده است و می‌توان از آن به‌عنوان یک پدیده اجتناب‌ناپذیر یاد کرد.

همان‌گونه که با ورود فضای سایبری، جنبه‌های زیادی از زندگی انسان از‌جمله کسب‌وکار، اقتصاد، سرگرمی و غیره تحت تأثیر قرار گرفت و تحولات شگرفی به وجود آمد، بی‌شک هوش مصنوعی در نسل‌های آتی تعیین‌کننده بسیاری از روندهای حاکم بر سبک زندگی خواهد بود.

کتاب و دنیای نشر هم جدا از این تحولات نیستند زمانی نه‌چندان دور، ورود کتاب‌های الکترونیکی پیشتاز فناوری در صنعت نشر بود؛ اما امروز صحبت از ربات‌های نویسنده می‌شود؛ چندی پیش هم با انتشار خبری مبنی بر خلق یک بات هوشمند به نام چت جی پی تی chat GPT وقوع یک انقلاب بزرگ در دنیای فناوری اطلاعات خبر‌ساز شد.  

رباتی همه‌چیز‌دان که می‌توانید پاسخ هر سؤالی را در کمترین زمان ممکن در فضای وب از آن دریافت کنید. اغلب کارشناسان فناوری و اطلاعات معتقدند، این بات هوشمند با محتوایی ارسال‌شده بسیار تطبیق‌پذیر است و از آن می‌توان به‌عنوان دستیار تولید محتوا استفاده کرد. کارشناسان فناوری اطلاعات می‌گویند در صورت توسعه این بات هوشمند، در آینده‌ای نزدیک شغل‌هایی در حوزه آموزش و مربی‌گری، روزنامه‌نگاری و تولید و محتوا، گرافیست‌ها و مهندسان نرم‌افزار احتمالا از رده خارج می‌شوند.

حال این پرسش مطرح می‌شود که دنیای نشر و کتاب چه تأثیری از این بات هوشمند می‌پذیرند؟ آیا می‌توان از chat GPT به‌عنوان غول تولید محتوای آینده جهان یاد کرد؟

علیرضا چابکرو، پژوهشگر فناوری اطلاعات و استاد دانشگاه معتقد است، شکی نیست که با قدرت گرفتن هوش مصنوعی روزبه‌روز انتخاب‌های انسان محدودتر خواهد شد و کاربران در چارچوب نا‌محسوسی خود را محصور در شبکه‌ای از هوش مصنوعی خواهند دید. وی در گفت‌وگو با ایبنا، پیش‌بینی کرد، مشاغل زیادی متأثر از این پیشرفت‌ها، نظیر chat GPT از بین می‌روند و خلق می‌شوند بنابراین نسل امروز بشر باید خود را برای یک تحول بنیادی در کسب و کار و مشاغل آماده کند.
 
آیا هوش مصنوعی می‌تواند به‌سان انسان، کتاب بنویسد یا یک اثر هنری خلق کند؟
امروزه نقاشی‌های هوش مصنوعی بسیار زیبا است و متنوع؛ قطعا هوش مصنوعی کتاب‌هایی می‌نویسد که مخاطبان بسیاری خواهند داشت درست است که هیچگاه جایگاه حافظ و شکسپیر را نمی‌گیرند اما با استمرار آن بی‌شک ذائقه مردم را تغییر می‌دهند. روزگاری مردم از آثار شکسپیر لذت می‌بردند در این دوره هم بات‌های نویسنده جای نویسندگان را می‌گیرند وقتی مردم حافظ و فردوسی را نبینند چه تفاوتی می‌توانند میان نویسندگان با هوش مصنوعی قائل شوند. صحبت درباره آن نسلی است که چت جی پی تی، توسعه زیادی یافته است و یک هدایت سلیقه‌ای همه‌جانبه در این حوزه اتفاق می‌افتد؛ البته فراموش نکنیم که فعلا در مرحله‌گذار هستیم.

پیش‌بینی‌ها درباره تأثیر هوش مصنوعی و بات‌هایی نظیر چت جی پی تی بر خلاقیت‌های انسان برای  خلق یک اثر هنری یا مکتوب چیست؟
چت جی پی‌تی، می‌تواند محتوایی تولید کند که قابل استناد است و در سریع‌ترین زمان ممکن اطلاعات مورد نیاز را به مخاطب بدهد؛ برهمین اساس تغییرات شگرفی ممکن است اتفاق بیفتد و مشاغل زیادی ازجمله نویسندگی و روزنامه‌نگاری را دستخوش تغییر قرار دهد. اما خلاقیت، بلیط ورود انسان به دنیای بی‌مرز است جایی که انسان می‌تواند بدون تعریف مؤلفه‌ای آن را خلق کند و بپروراند. در واقع خلاقیت پله پرش یک نویسنده در مسیر نگارش کتاب است. اما وقتی پای هوش مصنوعی به میان می‌آید، دیگر نمی‌توان از بروز خلاقیت حرفی به میان آورد؛ چراکه هر چیزی و هر مؤلفه‌ای در دنیای هوش مصنوعی باید با زبان‌های برنامه‌نویسی و کدهای صفر و یکی تعریف شود؛ به‌عبارت روشن‌تر هوش مصنوعی تا زمانی که تعریف مجزایی برای یک چهار ضلعی با یک هشت ضلعی نوشته نشود، تفاوتی میان آن‌ها قائل نیست؛ درنتیجه هنوز زود است که بگوییم چت جی پی تی یا ربات‌ها به‌سان انسان می‌توانند کتاب بنویسند.

در وهله نخست تعامل زیاد انسان با هوش مصنوعی، به‌ویژه بات‌های هوشمندی نظیر چت جی پی تی، منجر به خلق فضایی پارادوکسی می‌شود که تضادهایی زیادی را به وجود می‌آورد. مفاهیم و موضوعات انتزاعی نظیر عشق، زیبایی و غیره تا حد زیادی معنای امروزی که بشر می‌شناسد را از دست می‌دهد؛ چراکه باید فقط یک تعریف برای آن نوشت در‌حالی که چنین موضوعاتی بسته به فرهنگ و تاریخ به تعداد هر انسان می‌تواند تعریف داشته باشند. مسائل انتزاعی کم‌رنگ‌تر می‌شود برای مثال از نظر هوش مصنوعی عشق واکنشی ناشی از ورود و خروج یک فرآیند هورمونی است؛ بنابراین با دنیایی مواجه خواهم بود که تعاریفش از مفاهیم انتزاعی با دنیای فعلی تفاوت خواهد داشت.

آیا استفاده مستمر از دستاوردهای هوش مصنوعی منجر به تغییر بنیادی در معنای زندگی خواهد شد؟
باید به مقوله هوش مصنوعی و حضور آن در ارکان مختلف فناوری و اجتماعی و فرهنگی با یک دید بسیار جدی‌تر بپردازیم. دانش روان‌شناسی اعتبار ویژه‌ای به تضادها قائل است؛ چراکه منجر به انبساط فکری بشر می‌شود. در واقع این تضادها است که انسان را در تعامل سازنده با دنیای بیرون قرار می‌دهد؛ بنابراین افکار انتزاعی در هوش مصنوعی رقیق می‌شوند و همین فرآیند منجر به نزول جایگاه زیبایی‌شناسی می‌شود؛ چراکه این عنصر انتزاعی هنوز جایگاهی در هوش مصنوعی ندارد.

وقتی کاستی‌ها به‌واسطه هوش مصنوعی از بین برود معناشناسی در زندگی بشر با اخلال مواجه می‌شود. درست است که کاستی‌ها جنبه منفی زندگی بشری را در بر می‌گیرند اما انسان در صدد رفع آن‌ها است که به اصالت وجودی خود هویت می‌بخشد. در حقیقت اگر هوش مصنوعی در قالب بسیار پیشرفته خود که به‌عنوان حلّال تمام مشکلات آن را می‌شناسیم در زندگی بشر رسوخ کند، شاید باعث بی‌هدفی انسان عصر خودش شود؛ چراکه با حل اغلب مشکلات چالش جدی پیش روی بشر نمی‌ماند که بخواهد برای حل آن دست به تلاش و ادامه زندگی بزند.

فرهنگ چه نقشی در توسعه هوش مصنوعی دارد؟
برای استفاده دلچسب‌تر از هوش مصنوعی ابتدا نیازمند ایجاد فرهنگی هستیم که روند استفاده از آن را مشخص می‌کند اگر قرار است مشارکت فعال داشته باشیم باید برنامه‌ای برای این نوع مشارکت طراحی کنیم و مانند شبکه‌های اجتماعی تنها یک کاربر انسانی نباشیم و اگر نیاز به قانون تازه‌ای است باید آن را تدوین کنیم.

با وجود ماهیت chat GPT که آماده پاسخگویی به انسان است بی‌شک کتاب‌ها برای کسب اطلاعات کامل‌تر در فهرست پایین‌تری قرار می‌گیرند, همانگونه که با ظهور فضای مجازی چنین اتفاقی رخ داد؛ پیش‌بینی چنین احتمالی چه تأثیری بر سرانه مطالعه خواهد داشت؟
با رسوخ بات‌های هوشمند در فضای وب، اغلب شغل‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرند که مقوله‌ای اجتناب‌ناپذیر است؛ همان‌طور که فضای سایبری تحول بنیادی در زندگی بشر به‌وجود آورد بی‌شک چت جی‌پی‌تی هم به وجود می‌آورد از بازی‌ها تا اقتصاد و گمرگ و حتی نشر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما در شرایط رسوخ چنین بات‌هایی در زندگی بشر، تعریفی که از سرانه مطالعه داریم هم متفاوت خواهد بود. شاید نسلی از کتاب‌ متولد شود که با آنچه امروز از ماهیت کتاب می‌شناسیم تفاوت داشته باشد.