روح کتابخانه ملی با پژوهش و حضور فرهیختگان بیدار می‌شود/ کارکرد سیاسی در مراکز فرهنگی نگران‌کننده است

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - حمید بهشتی: در این نشست رسانه‌ای که با حضور سیدرضا صالحی امیری، رئیس کتابخانه ملی، غلامرضا امیرخانی، سرپرست معاونت کتابخانه ملی و دکتر ناصر مهدوی برگزار شد، مهم‌ترین موضوعات مرتبط با کتابخانه ملی مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت.

در این نشست، دکتر صالحی امیری به کارکرد کتابخانه‌های ملی و رابطه آن با فرهیختگان جامعه اشاره و اظهار کرد: در سراسر دنیا کتابخانه‌ها با کارکردهای متفاوتی در حال فعالیت هستند که برخی از آنها کتابخانه‌های عمومی با مخاطبان عام و برخی نیز کتابخانه‌های ملی با مخاطبان خاص هستند. با توجه به این حقیقت که کتابخانه ملی، خانه فرهیختگان جامعه است، اولین اقدام این مراکز، ایجاد بستر لازم برای حضور دائمی فرهیختگان، نخبگان و پژوهشگران است؛ به‌طوری‌که اگر یک کتابخانه ملی محل مراجعه این قشر از جامعه نباشد، روشن است که برخلاف مسیر پیشبرد اهداف خود به انحراف رفته است.

اندیشگاه؛ پُلی میان فرهیختگان و کتابخانه ملی

دكتر صالحي اميري، فاصله بین فرهیختگان با کتابخانه ملی را مهم‌ترین چالش‌ها پیش روی کتابخانه ملی عنوان کرد و گفت: در بحث آسیب‌شناسی فعالیت‌های کتابخانه ملی، مهم‌ترین موضوعی که خودنمایی می‌کند، شکاف عمیقی است که در سال‌های اخیر بین فرهیختگان و پژوهشگران در رابطه با کتابخانه ملی ایجاد شده، که این اتفاق متوجه سیاست‌های کتابخانه ملی بوده، نه فرهیختگان؛ چراکه ماهیت وجودی فرهیختگان، این بزرگان با فضیلت، این است که هرجا احساس کنند می‌توانند منشأ اثری باشند، حضور پیدا می‌کنند.

صالحی امیری تأکید کرد: ما در تلاش هستیم تا این ضعف را جبران کنیم، به‌طوری‌که تاکنون با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، هفته‌ای سه برنامه فرهنگی در «اندیشگاه» کتابخانه ملی برگزار می‌شود و در تلاش هستیم به این سمت حرکت کنیم تا روزی یک برنامه و در سال 220 برنامه در کتابخانه ملی برگزار کنیم.

وی افزود: ما در کتابخانه ملی با همین رویکرد کار خود را آغاز کردیم و تلاش ما بر این بود تا یک سازوکار ساختاری را جایگزین سازوکار سلیقه‌ای کنیم؛ بر همین اساس موضوع «اندیشگاه» را با هدف تبدیل کتابخانه ملی به یک «کانون فرهنگی ملی» مطرح و پی‌ریزی کردیم تا با برگزاری همایش‌ها و گردهمایی‌های تخصصی در زمینه اسناد و کتاب، زمینه حضور دائمی فرهیختگان و نخبگان را در کتابخانه ملی فراهم کنیم.

اندیشگاه؛ کانون فرهنگی - ملی

رئیس کتابخانه ملی، سیاست‌های پژوهشی «اندیشگاه» را در سه بند تشریح کرد و گفت: اولین برنامه ما برای راه‌اندازی اندیشگاه، برگزاری نشست‌های فرهنگی در حوزه کتاب و اسناد، شامل رونمایی و نقد کتاب‌های فاخر است که به این منظور به همه ناشران بزرگ فراخوان دادیم تا بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند؛ همچنین برگزاری نشست‌ها و جلسات مستمر تخصصی در حوزه فرهنگ و علوم انسانی با حضور فرهیختگان نیز دومین برنامه ماست که به همین منظور طی مکاتبه با دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و انجمن‌های علمی، از استادان مجرب و شناخته شده در این عرصه دعوت کردیم؛ مثل کلاس‌های مثنوی‌خوانی دکتر ناصر مهدوی، که پنجشنبه‌ها با حضور جمعی قریب به 500 نفر از نسل جوان برگزار می‌شود.

این چهره فرهنگی ادامه داد: سومین برنامه ما که یکی از اهداف اصلی برپایی اندیشگاه است، تلاش برای معرفی این مرکز به مثابه یک «کرسی بزرگ آزاد اندیشی» در کشور است تا از طریق آن بتوانیم در جهت تحقق مطالبات مقام معظم رهبري مبنی بر ایجاد کرسی‌های آزاد اندیشی گام برداریم، چراکه با وجود تأکیدات رهبری در این‌باره، هنوز نتوانسته‌ایم آن‌گونه که شایسته است این فضا را در کشور ایجاد کنیم.

صالحی امیری در ادامه این نشست با اشاره به بخش «کتابخانه ملی کودک و نوجوان» اظهار کرد: کتابخانه ملی دارای مجموعه‌ای غنی با عنوان «کتابخانه ملی کودک و نوجوان» با مسئولیت آقای مصطفی رحماندوست است که در این قسمت برنامه‌های متنوعی برای کودکان و نوجوانان درنظر گرفته شده، تا زمانی که والدین برای تحقیقات و پژوهش‌های خود به تالارهای مطالعه مراجعه می‌کنند، کودکان و نوجوانان نیز در این بخش از بهترین خدمات فرهنگی متناسب با طبقه سنی خود بهره‌مند ‌شوند.

رئیس کتابخانه ملی تأکید کرد: ان‌شاءالله بنا داریم تا پایان سال 94 تقویمی فراهم کنیم که در آن، نمایه برنامه‌های سالیانه کتابخانه ملی ارائه شود تا اندیشگاه، جای خود را در ذهن همه فرهیختگان و نخبگان کشور باز کند. همه این‌ها به این مفهوم است که کتابخانه ملی به هویت واقعی خودش که یک مرکز تولید و بازتولید فرهنگی است برسد.

هشدار عدم تناسب منابع و مصرف فرهنگی

دكتر صالحي اميری، با برشمردن منابع موجود در کتابخانه ملی به ظرفیت ارائه خدمات این سازمان اشاره کرد و گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با داشتن 193 هزار منبع در کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان، 60 هزار منبع در بخش ایرانشناسی و اسلام‌شناسی، 38 هزار منبع در حوزه نسخ خطی، پنج میلیون منبع در حوزه مطبوعات و نشریات، 20 هزار منبع پایان‌نامه و بخش اطلس و نقشه‌های ایران و جهان با داشتن منابعی از 500 سال گذشته، ظرفیت پاسخگویی به هرطبقه با هر سلیقه‌ را دارد، اما متأسفانه آمار مصرف و استفاده از این منابع غنی فرهنگی پایین است.

رئیس کتابخانه ملی یکی از آسیب‌های کلی در کشور را پایین بودن مصرف فرهنگی در ایران دانست و گفت: از تهدیدات بزرگ فرهنگ ایرانی و اسلامی در دهه آتی، پایین آمدن مصرف فرهنگی در ایران است. متأسفانه امروز تنها رادیو و تلویزیون و نظام اجتماعی بحث مصرف اقتصادی جامعه را مطرح می‌کنند؛ این درحالی است که دولت و نهادهای ذی‌ربط به شدت نیازمند افزایش مصرف فرهنگی هستند و «کتاب» یکی از مهم ترین کالاهای فرهنگی است.

صالحی امیری با بیان این‌که سطح مصرف فرهنگی و توسعه‌یافتگی اقتصادی دارای رابطه‌ای مستقیم و معنادار است، عنوان کرد: اگر از من سؤال کنید كه مهم‌ترین چالش امروز جامعه ایران چیست، عرض می‌کنم موضوع «فرهنگی» و اگر در عرصه فرهنگی بپرسید كه مهم‌ترین چالش چیست، می‌گویم پایین بودن سطح فضیلت و اخلاق و اگر باز هم بپرسید چگونه می‌توان به فضیلت و اخلاق دست یافت، می‌گویم با مطالعه و با آموزش و کسب معرفت و یکی از مراکزی که می‌تواند این ظرفیت را ایجاد کند، کتابخانه ملی است.

پژوهش عنصر تکامل‌دهنده کتابخانه ملی
رئیس کتابخانه ملی با اشاره به دور ماندن این سازمان از فعالیت‌های پژوهشی در سال‌های اخیر، بر لزوم بازگشت فضای پژوهشی به کتابخانه ملی تأکید کرد و گفت: پژوهش روحِ کتابخانه ملی است، در غیر این صورت کتابخانه یک کالبد با مجموعه‌ای از مخازن است که تنها ارائه‌کننده خدماتی محدود است اما زنده شدن این مکان و تبدیل آن از یک فضای کالبدی به یک فضای پویا، مستلزم دمیده شدن روح «پژوهش» در آن است.

وی پژوهش را دارای سه ویژگی عمده عنوان کرد و گفت: پژوهش در وهله اول، خلاقیت‌های ذهنی نخبگان را به منصه ظهور می‌گذارد، دوم این‌که جهت‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها را مشخص می‌کند و به سمت اهداف متعالی هدایت می‌کند چراکه سیاست‌گذاری‌ها در اثر کارهای پژوهشی صورت می‌گیرد و نکته سوم که از همه مهم‌تر است، موجبات «تکامل» دستگاه مربوطه را فراهم می‌کند.

وی در تشریح موضوع «تکامل» از طریق پژوهش گفت: در پیشرفت هر نظام دو موضوع «رشد» و «تکامل» مطرح است. رسالت اصلی پژوهش، تکامل یک دستگاه است؛ به‌طور مثال یک انسان هر سال به لحاظ فیزیکی رشد می‌کند و همزمان نیز دارای تکامل روحی و روانی است. طبیعتاً فردی که رشد جسمی دارد اما از تکامل معرفتی بی‌بهره است، به عنوان «عقب‌افتاده» شناخته می‌شود. برهمین اساس نظام‌هایی که رشد دارند، اما تکامل ندارند، دچار عقب‌ماندگی خواهند شد. از این منظر کتابخانه ملی یکی از کانون‌های اصلی تحول‌گرایی خود را بر پایه پژوهش‌ بنیان نهاده، به ویژه پژوهش‌های بنیادین.

کتابخانه ملی و اقدامات عمده پژوهشی در دست اجرا
صالحی امیری در تشریح فعالیت‌های پژوهشی کتابخانه ملی، گفت: ما با این نگاه در حال انجام سه اقدام عمده هستیم؛ در وهله اول دارای يك پژوهشکده هستيم که تلاش داريم آن را به پژوهشگاه تبدیل کنیم. اقدام دوم این است که اعضای هیات علمی را افزایش دهیم و در حقیقت، پژوهشگران بیشتری را جذب کنیم و سوم اینکه تولیدات پژوهشی بیشتری داشته باشیم.

وی به تولیدات پروژه‌های پژوهشی در دست اقدام این سازمان اشاره کرد و گفت: در حال حاضر چند پژوهش جدی در دست کار وجود دارد؛ از جمله «دانشنامه فرهنگ» که در تلاش هستیم با همکاری چند تن از نخبگان و فرهیختگان، این ضرورت فرهنگی را تدوین کنیم و در اختیار جامعه قرار دهیم. همچنین چاپ مجموعه 50 جلدی تاریخ شفاهی پهلوی دوم را در دست کار داریم که به صورت جدی شروع شده و همین‌طور ده‌ها پروژه تحقیقاتی نیز در دست اجرا داریم، چراکه اعتقاد داریم پژوهش، عنصر تکامل‌بخش و اصلی سیستم است.

فشارهای بیرونی شیفت شب را تحمیل نکرد

رئیس کتابخانه ملی همچنین درباره برخی شائبه‌های موجود درباره اين‌كه «فشارهای بیرونی از سوی نهادهای منتقد، دلیل راه‌اندازی مجدد شیفت شب بوده»، گفت: افرادی که برای مطالعه به کتابخانه ملی مراجعه می‌کنند، عضوی از خانواده کتابخانه ملی هستند و اساساً کتابخانه ملی متعلق به این عزیزان و زنده به حضور آنان است. جهت‌گیری و باور قطعی ما تأمین و پاسخگویی به مطالبات این عزیزان است.

وی تأکید کرد: ما هیچ تعارضی نداشتیم و نداریم و ایجاد فشار در این مورد بی‌معنی است. فشار از طرف چه کسی؟ این‌ها که فرزندان ما هستند و ما با فرزندان خود مناقشه نمی‌کنیم. به علاوه، وظیفه ما کمک به ارتقاي سطح دانش جامعه است و هیچ دلیلي وجود ندارد که بخواهیم با مجموعه اعضای خودمان که جامعه فرهیخته هستند، تعارض داشته باشیم و واقعاً هم تعارضي نداریم. انگیزه و هدف ما از راه‌اندازی شیفت شب – که هزينه زيادي هم صرف فعال نگه داشتن سالن‌ها، تأسیسات و امکانات براي آن كرده‌ايم- این است که بتوانیم نهایت بهره‌وری را ایجاد کنیم.

صالحی امیری در عین حال دلیل گرایش عمومی به کتابخانه ملی در این ساعات را، استفاده قرائتخانه‌ای از این مرکز دانست و ادامه داد: استدلال ما این است که باید تصویر ذهنی بخش عمده‌ای از جامعه را مبنی بر استفاده قرائتخانه‌ای از کتابخانه اصلاح کنیم، چراکه این رسالت برای کتابخانه‌های عمومی تعریف شده است. کتابخانه ملی در دنیا مرکز پژوهشی برای حضور پژوهشگران است، اما متأسفانه به دلیل نبود امکانات کتابخانه‌ای گسترده در کلانشهر تهران و به دلیل وجود استانداردهای لازم مطالعه در کتابخانه ملی، میزان گرایش حضور در این مكان بسیار بالاست؛ به‌طوری‌که در حال حاضر روزانه بین هزار تا سه‌هزار نفر در كتابخانه ملي مطالعه می‌کنند.

مراجعان چراغ کتابخانه ملی را روشن نگه می‌دارند

دكتر صالحي اميري، با اشاره به دلیل تعطیلی شیفت شب، یادآور شد: ما در کتابخانه ملی عملاً سه شیفت کاری داریم، اما بنا بر گزارش‌هايي که به من داده می‌شد، تصمیم بر آن شد تا شیفت شب منتفی شود، چراکه دو شیفت اول ما کاملاً فعال و شیفت آخر کاملاً غیرفعال بود؛ به عبارت ديگر، در اکثر شب‌ها تعداد مراجعان به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید و از آن طرف هم هزینه سنگینی به کتابخانه ملی تحمیل می‌شد.

رئیس کتابخانه ملی ادامه داد: با اتخاذ این تصمیم، برخی عزیزان با مراجعه به کتابخانه ملی، علاقه و آمادگی خود را برای حضور در شیفت شب اعلام کردند و ما هم عرض کردیم که هر زمان که حضور شما فعال باشد حتماً شیفت شب برای شما فعال خواهد بود، چراکه ما از تعطیلی شیفت شب سودی نمی‌بریم، ولی از طرف دیگر به فکر جلوگیری از اصراف و زیان در بیت‌المال نیز هستیم. از این رو با دریافت طوماری با امضاء تعداد فراوانی از علاقمندان برای حضور در شیفت شب، بلافاصله شیفت شب را مجدداً برقرار کردیم.

صالحی امیری درباره میزان استقبال پس از راه‌اندازی مجدد این شیفت، گفت: ما قضاوت و تصمیم‌گیری در مورد چگونگی استقبال از راه‌اندازی مجدد شیفت شب را به بررسی یک بازه زمانی سه ماهه اختصاص داده‌ایم، اما در کل آمارها نشان می‌دهد که استقبال نسبت به قبل بیشتر شده و ما هم از این موضوع خوشحال هستیم و به دنبال ترغیب افراد برای مراجعه به کتابخانه ملی هستیم و این‌گونه نیست که تقاضا وجود داشته باشد و ما مانع ارائه خدمات شویم.

جایگاه فرهنگی و سیاسی در انتصاب‌ مدیران

صالحی امیری در پاسخ به این پرسش که «آیا انتصاب مدیریت کتابخانه‌های بزرگ در کشور یک انتصاب سیاسی است؟» گفت: واقعیت این است که انتصاب رؤسای کتابخانه‌های بزرگ، یک موضوع دو وجهی است؛ به‌طوری‌که به لحاظ ظرفیت‌ها، توانایی‌ها و تجربه‌های فردی، نیم ‌نگاهی به شخصیت فردی دارند و تبعاً نیم‌نگاهی هم به جایگاه و شأنیت سیاسی آن فرد؛ ولی سازمان کتابخانه ملی یک سازمان غیرسیاسی و كاملاً فرهنگی است و به هیچ وجه نباید کارکرد سیاسی داشته باشد، چراکه کارکرد سیاسی برای چنين مراکزي بسیار نگران کننده خواهد بود.

رئیس کتابخانه ملی، قرار گرفتن واژه «ملی» در کنار نام این کتابخانه را دارای پیام روشنی دانست و گفت: پسوند «ملی» تعهدی را متوجه همه مدیران و مسئولان کتابخانه ملی می‌کند که آن را برای همه ملت بدانند؛ از روزی که پا به اینجا گذاشته‌ایم حتی یک مورد هم محدودیت برای بهره‌برداری کسی از کتابخانه قائل نشده‌ایم.

وی تأکید کرد: کتابخانه ملی حتماً یک مرکز فرهنگی بزرگ با کارکرد و عملکرد غیرسیاسی خواهد بود، چراکه اینجا متعلق به همه ملت، فرهیختگان و نخبگان منهای هر نوع سلیقه، گرایش و برداشت ویژه است. در‌های کتابخانه ملی به روی همگان باز است و هیچ نوع محدودیتی برای هیچ طبقه‌ای و هیچ فردی تعریف نشده است.

درایت فرهنگی اصلی‌ترین مؤلفه انتصاب‌هاست

غلامرضا امیرخانی نیز داشتن درایت فرهنگی را مهم‌ترین مؤلفه در انتصاب مدیران کتابخانه‌ها عنوان کرد و گفت: اگر منظور این است که معمولاً پست‌های مدیریتی در کتابخانه‌های بزرگ به افراد متخصص واگذار نمی‌شود و افراد سیاسی بیشتر مدیریت این مجموعه‌ها را دارند، باید بگويیم که این موضوع عموماً در همه جای دنیا صادق است. البته این موضوع به این معنی نیست که افراد متخصص نباید مدیر شوند، اما اولین ویژگی این است که آن فرد باید یک مدیر فرهنگی و بعضاً سیاستمدار باشد.

سرپرست معاونت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به مدیریت در برخی از بزرگترین کتابخانه‌های دنیا، عنوان کرد: به عنوان مثال ریاست کتابخانه کنگره ملی آمریکا برعهده دکتر جیمز بیلینگتون است، درحالی‌که ایشان متخصص حوزه کتابداری نیستند. رئیس کتابخانه ملی آرژانتین نیز آقای خورخه لوئیس بورخس بوده که از ادبای شناخته شده جهان است یا در کتابخانه ملی فرانسه و بسیاری از کشورهای دیگر این موضوع مرسوم است.

امیرخانی یادآور شد: حتی در کتابخانه‌های کشور خودمان هم چه در زمان آقای خاتمی و سایر بزرگان هم این موضوع مرسوم بود است که ریاست عالیه کتابخانه‌های بزرگ، مثل کتابخانه‌های ملی و کتابخانه‌های پارلمانی، بر عهده یک چهره برجسته فرهنگی و یک مدیر فرهنگی سیاسی باشد، ولی مدیران رده بعد و معاونان، همگی از متخصصان این عرصه بوده و هستند.

صبغه سیاسی برخی مدیران فرهنگی قابل انکار نیست

صالحی امیری در ادامه این بحث یادآور شد: کتابخانه ملی توسط مجموعه‌ای از مدیران، کارشناسان و متخصصان اداره می‌شود که به صورت دائمی و با رویکرد تخصصی در سازمان حضور دارند. در حال حاضر تقریباً تمامي نیروهای حاضر در بدنه سازمان و حتی سطوح مدیریتی، متخصص هستند. آنچه اهميت دارد، «نظام کارشناسی سازمان» است که همیشه باید مستقر باشد و با تغییر رؤسای سازمان نباید دستخوش تغییر شود.

این چهره فرهنگی با تأکید بر این‌که کتابخانه ملی را نمی‌توان به افراد غیرفرهنگی سپرد، گفت: واگذاری مدیریت کتابخانه‌ها به افراد غیرفرهنگی موجب فاصله گرفتن این مرکز از اهدافش می‌شود اما این‌که این فرد فرهنگی دارای صبغه سیاسی هم باشد، قابل نفی نیست. آنچه در همه دنیا اهميت دارد و در کشور ما هم باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که نظام کارشناسی در همه دستگاه‌ها نباید مخدوش شود. نظام کارشناسی، سلسله مراتب کارشناسی است که طی فرايندي بلندمدت در یک سازمان شکل می‌گیرد و پایه‌های آن سازمان بر دوش آن کارشناسان قرار می‌گیرد که باید ثابت بمانند.

وی به ساختار مدیریتی کتابخانه ملی اشاره کرد و گفت: اگر به ساختار مدیران ارشد سازمان نظری داشته باشیم، به افرادی چون دکتر امیرخانی و دکتر خسروی برمی‌خوریم که از باسابقه‌ترین افراد این مجموعه هستند. تقریباً همه مدیران کل این مجموعه همان مدیران قبلی هستند، ممکن است در عرصه مدیریت جابه‌جایی‌هایی داشته باشیم، اما هرگز ریزش نداشته و نخواهیم داشت.

وی تأکید کرد: آنچه ما در اینجا عمل کردیم، همین بود و تا به امروز به این شعار وفادار بودیم و به یاد ندارم كه حتی در یک مورد از کادرهای اصلی‌مان در حوزه کتابداری یا حوزه اسناد ریزش داشته باشیم.

مدیریت فرهنگی و فرهنگ درون‌سازمانی

صالحی امیری با اشاره به شیوه مدیریت در سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی گفت: محیط‌های فرهنگی باید با فرهنگ درون‌سازمانی اداره شود و نمی‌توان آن را با یک سری ایده ذهنی از بیرون سازمان هدایت کرد. این موضوع مستلزم آشنایی با واقعیت‌ها و منطق اداره آن سازمان است. اقدامي که ما انجام دادیم این است که با سیاست‌های جدید هشت‌گانه، از سازمان خواستیم كه با همین ظرفیت کارشناسی و بدون تغییر، در جهت این سیاست‌ها حرکت کنند.

رسیدن به پایگاه منطقه‌ای ایفلا با عضویت مؤثر

در ادامه این گفت‌وگو، دکتر امیرخانی درباره حضور در ایفلا (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های کتابداری) و این‌که «آیا این حضور جنبه تشریفاتی دارد و یا جنبه عملی نیز خواهد داشت» گفت: متأسفانه ما در حال حاضر عضو ایفلا نیستیم و به عبارتي، عضو مؤثری نيستيم که در کمیته‌های تخصصی حضور داشته باشیم. اما حضور پر رنگ کتابخانه ملی و آقای دکتر صالحی در سمینار گذشته ایفلا باعث شد تا بحث عضویت ایران در این فدراسیون بین‌المللی دوباره به صورت جدی‌تری مطرح شود. البته هدف ما تنها عضویت نیست و پرداخت یک حق عضویت چندهزار یورويي در سال چیزی را حل نمی‌کند، بلکه مهم، مؤثر بودن است.

وی درباره حضور کتابخانه ملی در فدراسیون جهانی ایفلا در سال‌های گذشته توضیح داد: حدود 10 سال ‌پیش فعالیت‌هایی در این زمینه انجام شد که نسبت به شرایط آن زمان حرکات خوبی بود، اما در سال‌های گذشته این فعالیت‌ها خیلی تضعیف شد و تنها در حد یک حضور بود. در دوره جدید دنبال این هستیم تا این موقعیت را طوری فراهم کنیم تا بتوانیم به حضور مؤثر و کارآمد در بخش‌های تخصصی ایفلا دست‌ پیدا کنیم.

سرپرست معاونت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به سابقه 80 ساله برگزاری سمینارهای ایفلا، عنوان کرد: اگر بتوانیم با حضور مؤثر و فعال، یکی از پایگاه‌های منطقه‌ای ایفلا باشیم، کتابخانه ملی می‌تواند میزبان دوره‌های تخصصی در زمینه کتابداری، اطلاع‌رسانی، حفاظت، مرمت و غیره باشد و حضور کشورهای دیگر در کتابخانه ملی ایران می‌تواند به بالا بردن سطح دانش و فعالیت و همچنین اعتبار ما کمک شایانی کند.

ظرفیت‌های ایفلا برای ارتقای جایگاه کتابخانه ملی

صالحی امیری نیز در ادامه این موضوع، با اشاره به این‌که ایفلا کانون ارتباطی همه کتابخانه‌های ملی جهان است افزود: ایفلا دقیقاً شبیه سازمان ملل متحد در ابعاد کوچک‌تر است؛ به‌طوری‌که با حضور در ایفلا سه امکان برای ما فراهم می‌شود: نخست، ارتباط و تعامل با رؤسای کتابخانه‌های جهان و کسب تجربه از طریق شرکت در نشست رؤسای کتابخانه‌های جهان به نام CDNL که در حاشیه ایفلا برگزار می‌شود، دوم استفاده از ظرفیت کمیته‌های کارشناسی ایفلا که پشتوانه بسیار خوبی برای نظام‌های کارشناسی هستند و سوم، استفاده از مجموعه انتشارات ایفلا است.

رئیس کتابخانه ملی درباره مجموعه انتشارات ایفلا، به حجم مقالات منتشر شده در این همایش اشاره کرد و گفت: همه کارشناسان کتابخانه‌های ملی سراسر جهان، دانش و یافته‌هایشان را با تبدیل کردن به مقاله و یا پوستر، در محل این همایش ارائه می‌کنند. این حجم از تولید به شدت دانش کارشناسان ما را افزایش می‌دهد. همچنین امسال پنج مقاله و یک پوستر از کارشناسان کتابخانه ملی در این کنفرانس پذیرفته شده بود که در تالار محل برگزاری ایفلا در لیون به نمایش درآمد.

وی تأکید کرد: وجود تمام این ظرفیت‌ها به همراه برگزاری سمینارها و نمایشگاه‌های جنبی، نشان می‌دهد که باید اهمیت ویژه‌ای برای آن قائل بود، بنابراين به همراه دو تن از معاونان سازمان در کنفرانس گذشته شرکت کردیم.

تفاهمنامه‌های امضاء شده؛ تبلیغاتی یا عملیاتی

صالحی امیری همچنین درباره کیفیت تفاهمنامه‌هایی که کتابخانه ملی اخیراً با سازمان‌ها و نهادهای دیگر به امضاء رسانده توضیح داد: تفاهمنامه قطعاً به معنای عملیاتی کردن و تعریف مرزهای همکاری است، وگرنه در داخل کشور همه نهادها بر اساس سیاست کلی دولت و نظام، باید با هم همکاری داشته باشند، اما وقتی ما به تفاهمنامه توجه می‌کنیم، در حقیقت مرزهای همکاری‌مان را تعریف می‌کنیم.

وی ادامه داد: اساساً تفاهمنامه در خارج از مرزها در عرصه بین‌المللی معنا پیدا می‌کند؛ چراكه در داخل از طریق جلسات مشترک، مرزهای همکاری تعریف می‌شود و بعد اجرایی می‌شود، اما در بیرون، شکل و ماهیتش متفاوت است. ما در دوره جدید بنا داریم از حالت شکلی خارج شویم و به حالت محتوایی برسیم.

ایجاد 80 دفتر همکاری در کشورهای مختلف

رئیس کتابخانه ملی در تشریح برخی از مهم‌ترین تفاهمنامه‌های به امضاء رسیده، گفت: طی تفاهمنامه‌ای که با سازمان ارتباطات به امضاء رساندیم، مقرر و عملیاتی شد که تمامی رایزن‌های فرهنگی سازمان ارتباطات در سراسر دنیا، به عنوان نماینده کتابخانه ملی نیز فعالیت و انجام وظیفه کنند. به این منظور نشست مشترکی که با رئیس و معاونان سازمان ارتباطات و حدود 30 نفر از رایزن‌های فرهنگی در حال اعزام داشتیم و طی حکمی مقرر شد این هیات اعزامی، علاوه بر مأموریت خود در حوزه فرهنگ و ارتباطات، مأموریت کتابخانه ملی را هم در کشورهای مختلف انجام دهند.

صالحی امیری با اشاره به این‌که کتابخانه ملی امروز با همکاری سازمان ارتباطات 80 دفتر همکاری در دنیا دارد، اظهار کرد: با همکاری رئیس، معاونان و رایزن‌های فرهنگی سازمان ارتباطات، فصل جدیدی از فالیت کتابخانه ملی را آغاز کردیم و می‌توانیم از وجود یک دفتر دائمی در کشورهای مختلف برای تداوم ارتباط ما با کتابخانه‌های جهان استفاده کنیم. این گونه فعالیت‌ها تنها از راه چنین تفاهمنامه‌هایی حاصل می‌شود، درحالی‌که اگر بنا بود کتابخانه ملی به صورت مجزا در اکثر نقاط دنیا دفتر همکاری ایجاد کند، به لحاظ منطقی و به لحاظ هزینه‌ای امکان‌پذیر نبود.

وی همچنین درباره سایر اقدامات انجام شده در این حوزه گفت: اقدام دومی که انجام شد این است که با انتخاب مشاور، فعالیت‌ها و ارتباطات امور بین‌الملل‌مان را ارتقاء دادیم. در این رابطه رایزنی‌ها و تفاهم اولیه را با معاونت توسعه منابع انسانی ریاست جمهوری، برای ارتقاء جایگاه سازمانی معاونت بین‌الملل داشتیم تا با رویکردی جدید برنامه‌های این حوزه را فعال کنیم.

اجرای طرح‌های «توریسم فرهنگی» و «اتاق ایران»

صالحی امیری طرح «توریسم فرهنگی» را از جمله برنامه‌های حوزه بین‌الملل عنوان کرد و گفت: همچنین بر اساس تفاهمنامه‌ای که با میراث فرهنگی و انجمن تورگردانان امضاء کردیم، مقرر شد که نیم روز از وقت توریست‌هایی که به ایران می‌آیند، به بازدید از کتابخانه ملی و مرکز اسناد اختصاص پیدا کند تا از طریق طرح «توریسم فرهنگی» بتوانیم به انتقال و دیپلماسی فرهنگی دست پیدا کنیم و تاکنون از بسیاری از کشورها بازدیدکننده داشته‌ایم.

رئیس کتابخانه ملی ایجاد «اتاق ایران» در کتابخانه‌های ملی دنیا را طرح دیگر این مرکز عنوان و تشریح کرد: پس از بازگشت از کنفرانس جهانی ایفلا، به 15 کتابخانه بزرگ جهان نامه نوشتیم و آمادگی خود را برای تشکیل اتاق ایران در آن کتابخانه‌ها اعلام کردیم، به‌طوری‌که با در اختیار داشتن فضایی از این کتابخانه‌ها، بتوانیم بخشی از آثار و منابع فرهنگی کشور خودمان را به بازدیدکنندگان این کتابخانه‌ها ارائه دهیم، که در حال حاضر کتابخانه‌ کشورهای کُره و افغانستان را در دستور کار داریم.