سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – نیلوفر شهسواریان: اگر نام بیتا ابراهیمی را جستجو کنید، با نام دهها کتاب جذاب کودک و نوجوان جدید و قدیمی مواجه میشوید که با ذوق و سلیقه به فارسی برگردانده شدهاند. یکی از این کتابها مجموعه «برادران دایموند» نوشته آنتونی هوروویتس، رماننویس معروف انگلیسی در ژانر معمایی و جنایی، است که نشر پنجره آن را منتشر کرده است. هر جلد از این مجموعه در سالهای گوناگون به زبان اصلی منتشر شده و حالا برای خوانندگان ایرانی آمادهی مطالعه است. شاید از عناوین و ماجرای رمانها اینطور بهنظر بیاید که برای بزرگسالان نوشته شده؛ مثلاً «برادران دایموند و قتل در جزیره». اما دنیای معمایی رمانهای هوروویتس خلاقانه و بدون مرزبندی است. با بیتا ابراهیمی در مورد این مجموعه به گفتوگو نشستیم.
«برادران دایموند» اثر آنتونی هوروویتس چه ویژگیهایی دارد که آن را برای ترجمه انتخاب کردید و چه تفاوتهایی با آثار دیگر این نویسنده دارد؟
آنتونی هوروویتس نویسندهای موفق در جذب مخاطب شناخته میشود و خوانندگان زیادی در سراسر دنیا دارد. دلیل اصلی این امر هم ویژگیهای خاصی است که در آثار این نویسنده وجود دارد؛ ویژگیهایی مثل باورپذیری، طنز ظریف و زیرکانه، انتخاب ماجراها و موضوعات هیجانانگیز. با شناختی که از این نویسنده داشتم، وقتی نشر پنجره کتاب را به من پیشنهاد داد با خوشحالی پذیرفتم.
وجه معمایی بودن این کتاب به نظرتان چقدر برای مخاطب امروز جذاب است؟
شاید به جز یک کتاب از این مجموعه که از یکی از داستانهای قدیمی معمایی الهام گرفته شده است، باقی ماجراها و معماهای این مجموعه کتابها کاملاً ملموس، باورپذیر و جذابند. به علاوه دادهها و داستانها خیلی بهروز هستند؛ حتی آن بخش هایی که به فناوری اشاره دارند. هوروویتس هم داستانها را بهخوبی پرورانده و هدایت کرده است، طوری که مخاطب کاملاً با داستان همراه میشود. فراز و فرودهای فراوان هم به جذابیت بیشتر داستانها کمک میکند. در مجموع فکر نمیکنم این کتابها به هیچ وجه دوستداران کتابهای معمایی را ناامید کند.
به نظرتان چه مفاهیمی را میتوان از این مجموعه برداشت کرد؟
یکی از کارکردهای اصلی ادبیات داستانی این است که بی اینکه مفاهیم را مستقیم دیکته کند، باورها و تعاریف را در ذهن خواننده مینشاند. مثلاً در همین کتابها که کاملاً برای مخاطب سرگرمکننده هستند، خیلی از این مفاهیم در بافت داستانها تداعی میشوند. ما میبینیم که در آنها مفاهیم دوستی، مهربانی، تنهایی، استفادهی زیرکانه از هوش و موقعیت و خیلی موارد دیگر به صورت ضمنی بیان شدهاند.
برای ترجمه اثر چه ویژگیهایی را مد نظر قرار دادید تا مخاطب امروزی با آن بیشتر ارتباط برقرار کند؟
من در ترجمه همیشه خوانندهی فارسی زبان را در اولویت قرار میدهم. تلاش میکنم که متن به قول همکاران مترجم، بوی ترجمه ندهد؛ یعنی مخاطب هیچ جا حس نکند که از متن و داستان فاصله میگیرد یا بخشی از ماجرا برایش نامفهوم یا دور از ذهن است. در این مجموعه، بهویژه توصیف فضا و شرایط برای خوانندگان و در عین حال انتقال درست طنز ظریفی که در داستان بود برایم اهمیت خاصی داشت.
چرا ژانر معمایی و پلیسی و یا ترسناک مورد علاقهتان است؟
فکر میکنم ژانر معمایی و همینطور ژانر ترسناک از پرطرفدارترین حوزههای ادبی و نمایشی در جهان است. مگر میشود از دیدن یا خواندن ماجرای هرکول پوارو یا خانم مارپل لذت نبرد؟ این ژانر هم لذت داستانخوانی را به مخاطب میدهد، هم لذت کشف حقیقت را. بله، آثار خوب در این ژانر واقعاً برایم جذابند.
آیا اثر جدید دیگری برای کودکان و نوجوانان در راه دارید؟
بله، کتابهای در راه ماندهی زیادی دارم. متاسفانه اوضاع کنونی تأثیر زیادی بر بازار کتاب و ترجمه داشته است. شاید کتابی که بهزودی به چاپ برسد «لوئیز هی را ندیدی؟» باشد که نشر پیدایش به چاپ خواهد رساند.
چه کتاب کودک و نوجوانی به تازگی ترجمه کردهاید که هم خودتان از ترجمهاش راضی بودهاید و هم خود کتاب برایتان جذابیت داشته است؟
دربارهی ترجمه ی خوب از کارهای خودم، طبیعتاً دیگران باید نظر بدهند. اما مجموعهای که در ماه های اخیر نشر چشمه (کتاب چ) به چاپ رساند، با عنوان مجموعهی «دوست داشتید که …» به نظرم کار خوب و جذابی است. مجموعهای پنج جلدی دربارهی تمدنهای مصر و یونان است که با تصویر و با طنزی جذاب، اطلاعات بسیار جالبی به مخاطبان میدهد.
نظر شما