سرویس بینالملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: داستان «جنوب» (The South) اثر تاش آو دقیقاً از لحظهای کلید میخورد که همهچیز به هم میریزد: مرگ پدربزرگ، ارثیهای که دیگر ارزش سابق را ندارد و خانوادهای که برای بقا، ناچار از بازگشت به ریشههاست. آو در این رمان که توسط انتشارات Farrar, Straus and Giroux در ماه مه ۲۰۲۵ منتشر شد و خیلی زود به فهرست نامزدهای اولیه بوکر راه یافت، تکههایی از واقعیت اجتماعی-تاریخی مالزی دهه ۹۰ را در قالب روایتی صمیمی اما دقیق کنار هم نشاند.
در همان صفحات آغازین، خواننده وارد دنیای مزرعهای در جنوب مالزی میشود؛ مزرعهای که زمانی نشانه افتخار و امنیت بود، اما حالا خشکسالی و بیماری دست به دست هم دادهاند تا شالودهاش را از هم بپاشند. جی، راوی نوجوان، پس از مرگ پدربزرگ، باید همراه پدر (جک)، مادر (سویچینگ) و خواهرش مدتی را در این ملک رو به زوال بگذراند.
بخش عمدهای از رمان حول کار اجباری جی در مزرعه، رویاروییهای خاموش پدر و مادر با گذشته خود و نیز رابطه پیچیده جی با چوان میگذرد. آو با آمیختن صحنههای خونسرد، پرتنش و گاهی بیرحم، موفق میشود داستانی بسازد که برداشت سطحی از آن، حاوی درام خانوادگیست، اما در عمق، با نقد اقتصاد معاصر، بحران هویت، و مهمتر از آنها، خشونت خاموش نهفته در مناسبات طبقاتی مالزی دهه نود گره خورده است.
یکی از برجستگیهای رمان در ساختار روایت است: جیِ بزرگسال که در میان روایت اول و سومشخص جابهجا میشود و با دغدغه حافظه و ثبت لحظهها، همزمان به گذشته و حال خویش نظر دارد. این جابهجایی روایی موجب ایجاد لحن تحلیلی و فاصلهای سنجیده با تجربه زیسته میشود. موضوعی که در فضای نقد و تحلیل ادبی بارها به آن اشاره شده است.
شخصیتپردازی و درونمایههای کلیدی
رمان بیش و پیش از هرچیز درباره پویایی روابط انسانی، تفاوت طبقاتی و جستجوی هویت است. جی در ابتدای نوجوانی با بحرانهای کشف خویشتن و دگرگونی خانواده روبهروست و نسبت به رابطهاش با چوان، عمیقاً اندیشمند و متعهد ظاهر میشود، حالآنکه چوان بیشتر در اکنون و واقعیتهای معیشتی غرق است.
در پسزمینه این پیوند، سقوط اقتصادی و از بین رفتن امیدهای خانوادگی به سرنوشت مزرعه گره خورده: مالکیت ارثی در معرض نابودی است؛ درختان قدیمی ریشهکن میشوند و رویاهای گذشته با جریان زمان از یاد میروند. میراثداری، تعلق، و امید به آینده سه محور ذهنی فشردهشده در سطور کتاباند که بهواسطه شخصیتها، عمق روانشناختی مییابند.
درونمایه «زمان» نیز در سراسر رمان حاکم است. زمانی که هم به انتظار میگذرد و هم با شدت زیسته میشود. جی در حرکت میان گذشته و اکنون، خاطرات را با پرسشهای بزرگ درباره هویت، خانواده و عشق نخستین درمیآمیزد؛ حافظه و ثبت جزئیات، نه صرفاً سوژهای روایی، که ابزاری برای تقابل با فرسایش و نابودی است.
چنانکه نویسنده در روایت شخصیتها به هیچ وجه سراغ اغراق، سانتیمانتالیسم یا کلیشههای رایج نمیرود، بلکه با نگاهی دقیق، فروپاشی پیوندهای خانوادگی را در بستری گستردهتر از بحران اجتماعی و فرم تازهای از روایت خانوادگی به دست میدهد.
بازتاب منتقدان و نظر داوران بوکر
انتشار «جنوب» بازتاب گستردهای میان منتقدان جهان داشت: نیویورک تایمز، رمان را «فراتر از بازتاب بحران طبقاتی و اقتصادی» دانسته و نثر حسی و تحلیل روانشناختی نویسنده درباره تجربه اولین عشق و تَرَکهای خانوادگی را نقطه قوت اصلی معرفی کرده است. نشریاتی مثل نیویورکر و گاردین هم، ضمن ستایش فضاسازی اثر، به جسارت آو در ثبت پیچیدگیهای روابط انسانی اشاره کردهاند.
اما شاید نقطه عطف، استقبال داوران بوکر بود؛ هیئت داوران این رمان را اثری منحصر به فرد با هوشیاری اجتماعی و شاعرانگی فشرده نامیدند که «نه تنها روایت یک خانواده در جنوب مالزی، بلکه روایتی از شکنندگی معاصر بشر است». آنها همچنین «جنوب» را به عنوان نمادی از چرخش ادبیات آسیا به سوی رمانهای مدرن چندلایه و جهانی ستودند. به باور داوران، آو موفق شده با ایجاد تعادلی میان روایت شخصی و پسزمینه تاریخ، سطح کیفی رماننویسی اجتماعی را ارتقا دهد.
درباره نویسنده: تاش آو
تاش آو مدتهاست با «کارخانه ابریشم هارمونی» و «ما، بازماندگان» خودش را به عنوان یکی از چهرههای مهم رماننویسی چندفرهنگی و خوشقلم آسیا تثبیت کرده است. او که متولد مالزیست و سالها ساکن بریتانیا، برای آثارش جوایز متعددی گرفته و تاکنون نوشتههایش به بیش از بیست زبان ترجمه شده است.
آو در «جنوب»، رویکرد رواییاش را فشردهتر و صریحتر از همیشه میکند. او برای نخستینبار به سمت وقفههای زمانی و روایتهای چندصدا – از زبان بزرگسال و نوجوان – میرود. این کار، عمق تازهای به پیوند شخصیتها با حافظه، خانواده و زمین میبخشد و با اعتمادبهنفس، الگوی جدیدی برای رمان خانوادگی آسیایی میسازد.
نظر شما