به گزارش سرویس تاریخ خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نیما بهاروندی: کتاب «تاریخ فشرده اقتصاد» نوشته «اندرو لی» و با ترجمه «سهند سلطاندوست» در ۲۴۰ صفحه و با قیمت ۳۱۰ هزار تومان توسط نشر «مرکز» روانه بازار کتاب کشور شد.
«اندرو لی» سیاستمدار، حقوقدان و نویسنده، استاد اقتصاد دانشگاه ملی استرالیا بوده و از سال ۲۰۱۰ از اعضای حزب کارگر مجلس نمایندگان استرالیا به شمار میآید. از او بیش از صد مقاله در رشتههای حقوق، اقتصاد و سیاستگذاری عمومی منتشر شدهاست.
«لی» در این کتاب بهدنبال آشکار ساختن نیروهای اقتصادی پنهان در پس جنگها و جنبشهای مذهبی و دگرگونیهای اجتماعی است. همچنین کتاب تحول بازار به سمت پیدایش سرمایهداری را روایت میکند و اینکه نیروهای اقتصادی چگونه تاریخ جهان را شکل دادند. وی ابتدا تعریفی از اقتصاد ارائه میدهد. اقتصاد به نظر او علمی اجتماعی است که به مطالعه عملکرد افراد در به حداکثر رساندن رفاهشان در رویارویی با کمبودها میپردازد. همچنین اقتصاد صرفاً کنش آزمندانه افراد نیست بلکه برخی از پژوهشگران نشان دادند افراد برای مدیریت منابع کمیاب با یکدیگر همراهی میکنند.
پرسشهایی در کتاب مطرح میشوند که در ابتدای امر بدیهی به نظر میآیند. برای مثال اینکه چرا آفریقا نتوانست اروپا را مستعمره خویش سازد و در واقعیت برعکس این امر رخ داد؟ تعرفههای تجارت و قوانین مهاجرت در ۱۹۳۰ منجر به چه نتایجی شد؟ چرا متفقین در جنگ دوم جهانی پیروز شدند؟ چرا نابرابری در کشورهای پیشرفته در دهههای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ کاهش یافت؟ حقوق مالکیت چگونه باعث رشد اقتصادی در چین شد؟
این کتاب فشرده، داستان مفصلی را روایت میکند. همانطور که پیشتر گفتیم، نیروهای اقتصادی چگونه جهان ما را شکل دادهاند. «لی» به مباحث جالب و نویی میپردازد که بهخصوص برای مخاطب ایرانی، احتمالاً ناشناخته باشد. از این مسائل میتوان به تاثیر ابتکار شخمزنی با گاوآهن بر وخیمتر کردن وضعیت نابرابری جنسیتی، تاثیر بیماریهای سخت بر شکلگیری استعمار و یا، فهم این مسئله که چرا آسمانخراشها برای بار اول در شهرهای آمریکا ساخته شدند.
کتاب با مقدمهای غیرمنتظره در باب منابع نوری آغاز میشود. از ابتدا تا کنون انسانها چگونه نور مصنوعی خود را تولید میکردند و این تولید، چقدر زمان و نیرو از کارگران میگرفته است. از تولید نور بهواسطه سوختن هیزم تا لامپهای امروزی، دو عامل اصلی تغییر چشمگیری داشتند؛ هزینه تولید و بهرهوری نیروی کار. این شِمایی از نگاه فشرده اما هوشمندانه نویسنده به اقتصاد است. تاریخ منابع نوری بخش زیادی از مضامین کتاب را تشکیل میدهد.
نیمه اول کتاب، عمدتاً در مورد پیشرفت تکنولوژی است. از انقلاب کشاورزی تا انقلاب صنعتی، تحولات تکنیکی نقش پررنگی در پیشبرد تاریخ و آزادشدن نیروهای اقتصادی بازی کردهاند. کشاورزی انسان گردآورنده-شکارچی را به انسان یکجانشین، تولیدگر و تمدنساز تبدیل کرد. انقلاب صنعتی نیز با افزایش تولید و بهرهوری، تاریخ را با سرعت بیشتری به پیش برد. اینها لحظاتی تحولآفرین در بهبود زندگی بشری بهشمار میآیند، به همین سبب نیز برای نویسنده اهمیت دارند.
اولین پیشرانهای نابرابری
در دوره کشاورزی و اختراع گاوآهن، به سبب آنکه بهرهبرداری از گاوآهن نیاز به نیروی بدنی بالایی داشت، کشاورزی به فعالیتی مردانه تبدیل شد. این میراث هنوز در میان کسانی که کشاورزی با گاوآهن را در جوامع خود تجربه کردند، وجود دارد. برعکس، در جوامعی که کشاورزی با گاوآهن مرسوم نبوده، مردان اعتقاد چندانی به تقسیم کار داخل و خارج خانه میان خود و زنان ندارند. این نمونهای از بدایع کتاب در بررسی ریشههای نابرابری در اقتصاد است.
«لی» همچنین ریشههای استعمار را نیز در عصر کشاورزی کنکاش میکند. اوراسیا از لحاظ سرزمینی، گونههای جانوری و گیاهی، برای انباشت ثروت مناسبتر از آمریکا و آفریقا بود. در اوراسیا، گندم و جو محصولات مهم کشاورزیاند که میتوان تا ماهها آنها را ذخیره کرد، در صورتیکه محصولات اصلی در آفریقا و آمریکا موز و سیبزمینی بودند که در عرض مدت کوتاهی فاسد میشدند. در مورد جانوران نیز چنین است، اهلی کردن بز و گوسفند کار بسیار راحتتری نسبت به اهلی کردن کانگورو یا گورخر بودهاست.
خلاصه آنکه، در اوراسیا، شرایط انباشت مهیاتر بود. در نتیجه امپراتوریهای برآمده در این مناطق، ثروت بیشتری داشتند. ثروت نیز به نوبه خود، اهمیت فراوانی برای جنگ و فتح مناطق دیگر دارد. «لی» به این ترتیب، استعمار آفریقا و آمریکا توسط اروپا را پیجویی میکند.
ریشه استعمار و نابرابری در دوران کشاورزی توسط «لی» در فصل اول کتاب بررسی میشود. اما آیا اینها تنها پژواکهای بازمانده از این عصر هستند؟ نگارنده پیدایش حاکمان مستبد را نیز در این دوره جستوجو میکند. مازاد تولید، منجر به پیدایش رهبرانی شد که با داعیه حفاظت از انباشت ثروت جامعه، روی کار آمدند اما به پروارسازی دودمان خود از طریق برقراری سلطه بر تولیدات جامعه برای اهداف بلندپروازانه خود مشغول شدند.
به همین منوال، ادامه کتاب نیز به بررسی پژواکهای بازمانده از هر دوره اقتصادی و، تاثیرات انقلابات اقتصادی بر دوره خود میپردازد. «لی» البته تنها به آثار منفی شیوههای تولید مختلف نمیپردازد و نکات مثبت و تحولات رفاهآفرین را نیز بررسی میکند.
نظر شما