به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سفرنامه نه تنها یکی از جذاب‌ترین گونه‌های ادبی است که توصیفاتی زنده و گویا از مکان‌های گوناگون ارائه می‌کند، بلکه وقتی از زمان نگارش آن می‌گذرد، به یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی بدل می‌شود. نشر امیرکبیر با هشت سفرنامه در نمایشگاه ۱۴۰۴ حضور دارد. در ادامه نگاهی به این سفرنامه‌ها خواهیم انداخت.
«سفرنامه جان بل»
جان بل
ساسان طهماسبی
کتابی نوشته جان بل، پزشک اسکاتلندی با ترجمه ساسان طهماسبی است. این اثر در دسته ادبیات سفرنامه‌ای با موضوع سیاسی قرار می‌گیرد. این کتاب شرح سفری است که جان بل به همراه هیئت سیاسی روسی به ایران داشته است. جان بل در دوران حکومت سلسله صفویان بر ایران و در زمان فرمانروایی شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی به ایران سفر کرده است. او همراه سفیر روسیه وارد اصفهان شده و در دوره ملتهبی از تاریخ که هرج و مرج، ناامنی و شورش‌های پی در پی بسیاری از مناطق کشور را فرا گرفته است مانند ناظری دقیق اوضاع ایران را رصد کرده است. در این میان همچنین خطر حمله افغان‌ها به اصفهان نزدیک بوده و نویسنده در «سفرنامه جان بل» به بسیاری از نقاط کشور به ویژه نیمه شمالی سفر کرده و شرحی با جزییات فراوان از اتفاقاتی که در آن دوره بحرانی در ایران رخ داده را نوشته است. بل در این کتاب به توصیف دقیق شهرها و روستاهایی که در ایران از آنها بازدید کرده پرداخته است. او در سفری که به شهرهای شمالی کشور داشته به شرح جزییاتی از شیوع بیماری طاعون در این مناطق و توصیف وضع مردم در مقابله با این بیماری پرداخته است. بر اساس اطلاعاتی که جان بل از سفرهای خود منتشر کرده او در فاصله سال‌های ۱۷۱۵ تا ۱۷۱۸ چهار بار به ایران سفر کرده که بیشتر آن حضور در اصفهان بوده است. جان بل در این کتاب به فروپاشی نظم سیاسی و اجتماعی در سال‌های پایانی حکومت صفویان پرداخته و تصویری روشن از آن دوره ارائه کرده است. در این کتاب همچنین جان بل یادداشت‌هایی درباره دیوان سالاری و روابط ایران و روسیه در زمان پطر کبیر نوشته و به بررسی سیاست‌های توسعه‌طلبانه روس‌ها در ایران پرداخته است.
«سفرنامه‌های انگلیسی‌ها در ایران»
آنتونی جنکینسون و دیگران
ساسان طهماسبی
کتاب «سفرنامه‌های انگلیسی‌ها در ایران» مجموعه نامه‌ها و گزارش‌هایی است که هفت بازرگان انگلیسی از سفرشان به ایران و اوضاع اقتصادی و تجاری شهرهای مختلفش برای لندن نوشته‌اند.
«دو سفرنامه از جنوب ایران»
سیدعلی آل داود
این کتاب حاوی دو سفرنامه است. نخست «سفرنامه جنوب ایران» نوشته یکی از ماموران رسمی زمان محمد شاه قاجار است. در این سفرنامه ضمن توصیف ارزش نظامی برخی راه‌ها و شهرها به پاره‌ای از حوادث تاریخی نیز اشاره شده است. بررسی محتوای این سفرنامه ما را با حقایق تلخ دوران اندوه‌بار آغاز تسلط دول خارجی بر ایران آشنا می‌سازد. سفرنامه دوم که در فهرست کتابخانه مجلس از آن با عنوان «جغرافیا و نام منازل از تهران به شیراز» نام برده شده، از کتاب قبلی مفصل‌تر است. این سفرنامه نتیجه مسافرت دو تن از مهندسان عصر ناصرالدین شاه است که از تهران به خطه فارس عزیمت نموده‌اند.
«سفرنامه جیمز مونسریف بالفور»
وقایع اخیر در ایران
جیمز مونسریف بالفور
ساسان طهماسبی
کتاب «سفرنامه جیمز مونسریف بالفور» تصویری جامع و دقیق از اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران در دوره مشروطه ارائه می‌دهد. نویسنده با نگاهی تیزبین و سبکی جذاب، به موضوعاتی نظیر نظام مالی، روابط پیچیده ایران با روسیه و انگلیس، کودتای سوم اسفند و جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی آن دوره می‌پردازد. این اثر با لحنی روان و گاه طنزآمیز نمایی شفاف از تحولات ایران آن زمان به دست می‌دهد.
«سفرنامه آمبروسیو کنتارینی»
آمبروسیو کنتارینی
قدرت‌الله روشنی
این کتاب، روایت تجربیات یک دیپلمات ونیزی از سفرش به ایران در دوران صفویه است. این اثر به توصیف فرهنگ، سیاست، اقتصاد و مذهب ایران آن دوره پرداخته و شهرهایی مانند اصفهان، تبریز و شیراز را با جزئیات خیره‌کننده‌ای توصیف کرده است. کنتارینی علاوه بر ارائه گزارش‌هایی از دیدارهای دیپلماتیک و مسائل مذهبی به توصیف معماری و جغرافیای ایران نیز می‌پردازد.
«سفرنامه کروسینسکی»
یوداس تادئوس کروسینسکی
ساسان طهماسبی
کروسینسکی بیست سال در اصفهان زندگی کرد و شاهد سقوط صفویه و تسلط افغان‌ها بر بخش‌هایی از ایران بود. سفرنامه‌اش نه تنها به سقوط صفویه می‌پردازد، بلکه دلیل و فرایند تضعیف و انحطاط آن سلسله چگونگی تسلط افغان‌ها بر اصفهان و… را به تفصیل بیان می‌کند. وقایع دوران حکومت محمود افغان و دو سال از حکومت اشرف افغان نیز با ذکر جزئیات بیان شده و تصویری کامل و گویا از وقایع آن دوران ارائه می‌دهد. این سفرنامه سه سال پس از خروج کروسینسکی از ایران، به زبان فرانسوی منتشر و بعد از پنج سال، به زبان انگلیسی ترجمه شد.
سفرنامه یوهان اشترویس
ساسان طهماسبی
یوهان اشترویس دریانورد هلندی در ناوگان تزار روسیه، در دریای خزر مشغول به کار بود؛ اما به دلیل شورش قزاق‌ها، به سوی ایران گریخت و در مرزهای ایران به دست تاتارها اسیر و در ایران به بردگی فروخته شد. دو سال از عمرش را در ایران سپری کرد و در این مدت، برده دو بازرگان ایرانی بود و مدتی را نیز در خانه سفیر لهستان اقامت داشت تا اینکه کمپانی هند شرقی هلند او از بردگی نجات داد و ایران را ترک کرد.
«سفرنامه یوهان شیلت برگر»:
یوهان شیلت برگر
ساسان طهماسبی
این کتاب سفرنامه‌ای کم‌نظیر از دوره تیموریان و دربردارنده گزارش‌های ارزشمندی در مورد اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این دوره است. این اثر در زمان مولف به شهرت زیادی دست یافت و به زبان‌های متعددی نیز ترجمه شد. لشکرکشی‌های عثمانی‌ها در اروپا و آسیای صغیر لشکرکشی‌های تیمور، نزاع‌های جانشینی پس از مرگ وی، شکل‌گیری دولت آق قویونلوها، جنگ‌های داخلی در اولوس جوجی و مصر با دقت به تصویر کشیده شده‌اند. زیرا مولف در بسیاری از این وقایع حضور داشته است.
نظر شما