به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مائده مرویان حسینی: نخستین تور کتابگردی دانشجویان دانشگاه تهران با موضوع ادبیات دینی در کتاب‌های دفاع مقدس سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت در محل نمایشگاه کتاب تهران، واقع در مصلای امام خمینی و با حضور مهدی کاموس، نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات پایداری برگزار شد.
این تور که برای نخستین‌بار با چنین محتوای فرهنگی برگزار می‌شد، توسط کانون شهدای مهوا (وابسته به دانشگاه تهران) و با همکاری مجمع انقلاب ناشران اسلامی برنامه‌ریزی شده بود. هدف اصلی از برگزاری آن، آشنایی دانشجویان با ادبیات پایداری، دفاع مقدس و همچنین معیارهای انتخاب یک کتاب خوب بود.
در جریان این تور کتابگردی، دانشجویان از غرفه‌های ناشران فعال در حوزه ادبیات پایداری و دفاع مقدس، از جمله انتشارات روایت فتح، مکتب حاج قاسم، سروش و سوره مهر را بازدید کردند. در هر غرفه، مسئولان مربوطه توضیحاتی پیرامون برخی آثار شاخص ارائه دادند و دانشجویان نیز به انتخاب خود، تعدادی از این کتاب‌ها را برای نقد و بررسی برگزیدند.
این آثار در ادامه توسط مهدی کاموس، نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات پایداری، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. وی ضمن معرفی کتاب‌های شاخص، به بیان معیارها و شاخص‌های لازم برای انتخاب یک کتاب خوب پرداخت. تأکید اصلی این تور بر آشنایی عمیق‌تر با مفاهیم ادبیات پایداری و دفاع مقدس بود و تلاش شد آثار برجسته‌ای در این حوزه به دانشجویان معرفی شود.
روایت فتح نامی که با شهید آوینی گره خورده است
اولین مقصد این تور کتابگردی دانشجویان، غرفه انتشارات روایت فتح بود. در این بازدید، مسئول غرفه به معرفی برخی از آثار شاخص این انتشارات از جمله «ملاقات با دلفین‌ها»، «بیست سال و سه روز»، «اسم تو مصطفاست» و «عمار حلب» پرداخت و توضیحاتی اجمالی درباره محتوای هر یک ارائه داد. در میان آثار معرفی‌شده، کتاب «عمار حلب» مورد توجه ویژه مهدی کاموس قرار گرفت. وی با اشاره به ویژگی‌های برجسته این اثر، تحلیل مختصری از آن ارائه داد.
از جمله نکاتی که در این تور کتابگردی مورد توجه قرار گرفت، عوامل تأثیرگذار در انتخاب یک کتاب مناسب بود. به گفته مهدی کاموس، یکی از دلایل مهمی که می‌تواند مخاطب را به سمت مطالعه یک کتاب سوق دهد، نقل‌قول‌های افراد شناخته‌شده و معتبر به آن اثر است. وی در این زمینه به سخنی از شهید حاج قاسم سلیمانی درباره شهید محمدحسین محمدخانی اشاره کرد که پس از شهادت او فرموده بود: «با شهادت محمدخانی کمر من شکست». چنین جملاتی می‌تواند انگیزه‌ای قوی برای مخاطب ایجاد کند تا بیشتر درباره شخصیت مورد اشاره مطالعه کند و بداند که این فرد چه ویژگی‌هایی داشته است که چنین تاثیری بر چهره‌ای چون حاج قاسم سلیمانی گذاشته است.
کاموس همچنین تأکید کرد که انتخاب کتاب می‌تواند بر دو محور اصلی استوار باشد: نخست، فایده‌گرایی و بهره‌مندی فرد از محتوای کتاب، و دوم، لذت بردن از مطالعه آن؛ به‌ویژه زمانی که موضوع اثر با علاقه‌مندی‌های شخصی مانند زندگی‌نامه و خاطرات شهدای مدافع حرم هم‌راستا باشد. پس از بیان نکاتی درباره کتاب «عمار حلب»، مهدی کاموس به تشریح دلایل انتخاب غرفه انتشارات روایت فتح به عنوان یکی از مقاصد اصلی این تور پرداخت و انگیزه خود را از این انتخاب توضیح داد: «یکی از دلایل اصلی ما برای انتخاب این غرفه، اعتبار و جایگاه ویژه انتشارات روایت فتح در حوزه ادبیات پایداری و دفاع مقدس است. این انتشارات با نام شهید سیدمرتضی آوینی گره خورده و همین موضوع اعتبار آن را دوچندان کرده است.»
کاموس در ادامه به ویژگی‌های ظاهری و محتوایی آثار این انتشارات اشاره کرد و گفت: «کتاب‌های منتشرشده توسط روایت فتح از طراحی ظاهری هماهنگ و سبکی یکسان برخوردارند. همچنین این آثار با قطع مناسبی چاپ شده‌اند که حمل آن‌ها را آسان می‌کند و به مخاطب امکان می‌دهد در موقعیت‌هایی مانند مترو یا اتوبوس به‌راحتی مطالعه کند.»
وی در ادامه تأکید کرد: «از دیگر ویژگی‌های برجسته روایت فتح، تمرکز آن بر تولید محتوا در حوزه خاطرات و روایت‌های شهداست. در حالی که برخی دیگر از ناشران به‌صورت پراکنده و در موضوعات متنوعی همچون آشپزی یا خانواده فعالیت می‌کنند، این انتشارات به شکل هدفمند در حوزه‌ای مشخص و با هویت فرهنگی مستقل فعالیت می‌کند.»
نکات مثبت و منفی کتاب «از چیزی نمی‌ترسیدم»
مقصد دوم تور کتابگردی دانشجویان، بازدید از غرفه «مکتب حاج قاسم» بود. در ابتدای این بازدید، یکی از مسئولان غرفه به معرفی اجمالی چند عنوان کتاب پرداخت. از جمله آثار معرفی‌شده می‌توان به کتاب‌های «کوچک مرد»، «سربازنامه»، «سرو روان»، «باران گرفته بود» و از «چیزی نمی‌ترسیدم» اشاره کرد. کتاب «از چیزی نمی‌ترسیدم»، زندگینامه‌ای خودنوشت از شهید حاج قاسم سلیمانی است که به روایت زندگی او از دوران کودکی تا اوایل انقلاب اسلامی می‌پردازد.
از میان این آثار، دو عنوان «باران گرفته بود» و «از چیزی نمی‌ترسیدم» بیش از سایرین مورد توجه دانشجویان قرار گرفت. مهدی کاموس، نویسنده و پژوهشگر به نقد و بررسی این دو اثر پرداخت و در ادامه، شاخص‌هایی برای انتخاب کتاب مناسب نیز ارائه داد. در معرفی «کتاب باران گرفته بود» توسط مسئولان غرفه، ذکر شد که نویسنده این اثر از همرزمان حاج قاسم سلیمانی بوده و همچنین فیلمنامه‌نویس فیلم موفق «آن بیست و سه نفر» نیز هست. مهدی کاموس در تحلیل خود، همین مسئله را از نقاط قوت کتاب دانست و تأکید کرد که سابقه نویسنده در همراهی با حاج قاسم و نیز تجربه نگارش فیلم‌نامه‌ای پرفروش، به اعتبار و جذابیت اثر می‌افزاید.
در بخش پشت‌جلد کتاب، برشی از متن کتاب آورده شده بود که استاد کاموس این کار را چندان حرفه‌ای ندانست و بیان کرد: «خواننده خود با خواندن متن کتاب به محتوای آن پی خواهد برد؛ بنابراین نیازی به آوردن قطعه‌ای از کتاب در پشت‌جلد نیست»
او همچنین به این نکته اشاره کرد که در کتاب‌های مستند و پژوهشی، بررسی دقیق منابع مورد استفاده نویسنده اهمیت بالایی دارد و خواننده باید با دقت بیشتری به منابع ارجاعی توجه کند.
در ادامه، وی به بخش عکس‌های پایانی کتاب اشاره کرد و آن‌ها را امتیازی مثبت برای اثر دانست؛ با این حال، نبود اعراب‌گذاری در شرح عکس‌ها را به‌عنوان نقطه ضعفی فنی برشمرد. از دیگر نکات مثبت کتاب، اشاره به اسامی و تعداد راویان در بخش پایانی بود که از نظر استاد کاموس، بر مستند بودن اثر تأکید دارد.
سپس کتاب «از چیزی نمی‌ترسیدم» مورد بررسی قرار گرفت. این کتاب، زندگینامه‌ای خودنوشت از حاج قاسم سلیمانی است که طراحی جلد آن با دست‌خط خود شهید، بر گیرایی آن افزوده است. اثر دارای پیشگفتاری جامع و اطلاعات مقدماتی مستند است که به مخاطب کمک می‌کند درک بهتری از ساختار کتاب داشته باشد.
با این حال، مهدی کاموس یکی از نقاط ضعف اثر را استفاده مکرر و گسترده از تصاویر اسنادی و دست‌خط شهید دانست. وی اظهار داشت که ارائه این حجم از اسناد شاید برای مراکز مطالعاتی و اسناد مفید باشد، اما برای خواننده عمومی، خسته‌کننده است. به گفته او، آوردن چند نمونه سند به‌منظور اثبات مستند بودن اثر کفایت می‌کرد.
در ادامه این بازدید، استاد کاموس به برخی از شاخص‌های مهم در انتخاب یک کتاب خوب اشاره کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سبک نگارش نویسنده، اهمیت مقدمه و پیشگفتار، توجه به سرفصل‌ها و ساختار فصول مطالعه.
همچنین سه بخش کلیدی از کتاب آغاز، میانه و پایان بررسی حاشیه‌ها و گوشواره‌های کتاب (نکات و توضیحات کناری کتاب‌ها) از شاخص‌های خوبی برای انتخاب کتاب است. وی بر وجود پانوشت‌ها، منابع معتبر، شهرت اثر و نویسنده به‌عنوان عوامل کلیدی در آثار مستند و استنادی نیز تأکید کرد.
داستانی با پشتوانه‌ای فکری و روایتگری قوی
در سومین مقصد تور کتابگردی، دانشجویان به بازدید از انتشارات سروش پرداختند. در ابتدای این بازدید کتاب «دختران آفتاب» اثر امیرحسین بانکی‌پور، بهزاد دانشگر و محمدرضا رضایتمند توسط یکی از دانشجویان انتخاب شد و با پیشنهاد جمعی، این اثر توسط مهدی کامس مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
مهدی کاموس این اثر را ارزشمند دانست و گفت: «در میان کتاب‌های داستانی که به‌دنبال طرح مسائل فکری‌اند، این اثر یکی از بهترین‌هاست. طرح کلی داستان و مضامین درونی آن قابل قبول، گیرا و در عین حال منطقی است. البته در مقایسه با برخی آثار دیگر نویسنده، ممکن است کتاب‌های قوی‌تری نیز وجود داشته باشد، اما درعین حال هنر روایتگری به‌خوبی به‌کار رفته، می‌توان آن را اثری ارزشمند دانست که باید ترویج شود.»
فهرست این اثر عنوان و تیتر موضوعی نداشت و صرفاً شماره گذاری شده بود که این مورد توسط کاموس مورد نقد قرار گرفت و آن را ساده و بی محتوا دانست که مخاطب را جذب نمی کند و آگاهی و اطلاعات زیادی به مخاطب نمی دهد.
در مقدمه چاپ چهاردهم کتاب، تعدد چاپ‌ها و شمارگان آن ذکر شده بود که مورد تأکید مهدی کاموس قرار گرفت و بیان کرد: «دکر این اعداد و ارقام نشان‌دهنده اعتبار نسبی اثر در میان مخاطبان است. هرچند متأسفانه شمارگان دقیق آن ذکر نشده است.»
کاموس مقدمه کتاب را ناقص دانست و گفت: «مقدمه کتاب با معرفی هدف داستان آغاز می‌شود که روایتی از سفر گروهی از دختران ایرانی است؛ سفری که سه سال زمان برده است. با وجود چاپ‌های متعدد، انتظار می‌رفت مقدمه اطلاعات بیشتری در اختیار مخاطب بگذارد.»
مهدی کاموس به یکی از روش‌های آگاهانه انتخاب کتاب «گزیده خوانی» پرداخت و آن را رویکردی برای درک بهتر مخاطب از گفتمان حاکم بر کتاب دانست.
به گفته کاموس امتیاز مثبت دیگر این اثر استفاده از منابع معتبری مانند آثار شهید مطهری، علامه جعفری یا آیت‌الله جوادی آملی است که پشتوانه فکری و قوی این کتاب را نشان می دهد.
این نویسنده و پژوهشگر در پایان تاکید کرد برای انتخاب یک اثر نباید صرفاً به تیتر و عنوان جذاب آن توجه کرد. «شناخت کامل یک کتاب تنها با خواندن عنوان و نام نویسنده حاصل نمی‌شود. مقدمه، منابع، نمایه و گزیده‌خوانی بخش‌هایی از متن به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم تصمیم آگاهانه‌تری بگیریم. بنابراین، اگر قصد انتخاب کتابی مناسب دارید، این موارد را در نظر بگیرید و اجازه دهید کتاب، خودش با محتوایش خود را به شما معرفی کن.»
سادگی نثر و وضوح مفاهیم در ترجمه
آخرین ایستگاه تور کتابگردی دانشجویان، غرفه انتشارات سوره مهر بود. این انتشارات با انتشار آثار جدیدی در حوزه مقاومت و دفاع مقدس همواره مورد استقبال علاقه‌مندان این حوزه قرار گرفته است.
در ابتدای بازدید، توجه یکی از دانشجویان به کتاب «خار و میخک» جلب شد؛ اثری که توسط شهید یحیی سنوار نگارش شده است. مهدی کاموس، نویسنده و پژوهشگر، به بررسی ترجمه این اثر پرداخت و در سخنانی درباره کیفیت ترجمه گفت: «برای ارزیابی کیفیت ترجمه یک اثر، ابتدا باید تسلط مترجم به زبان مبدأ و مقصد را در نظر گرفت. در شرایطی که امکان بررسی متن اصلی برای مخاطب وجود ندارد، باید به جنبه‌های دیگری از جمله سادگی و روانی نثر، نحوه روایت، وضوح مفاهیم، و معادل‌سازی‌ها توجه کرد.»
وی در ادامه ترجمه این اثر را ساده و روان ارزیابی کرد اما نداشتن پانوشت در برخی بخش‌های کتاب را از نقاط ضعف آن دانست. اثر دیگری که مورد توجه دانشجویان قرار گرفت، کتاب «فرنگیس» نوشته مهناز فتاحی بود؛ کتابی که تقریظ رهبر معظم انقلاب بر آن نگاشته شده است. نخستین نکته‌ای که استاد کاموس به آن اشاره کرد، طراحی جلد اثر بود. وی طراحی جلد را نپسندید و اظهار داشت: «اگر ما فکر کنیم با گذاشتن عکس کسی روی جلد، می‌توانیم او را به یک چهره‌ی شناخته‌شده یا سلبریتی تبدیل کنیم، این تصور اشتباه است. در ادامه تأکید می‌کند که اگر کتاب درباره فرنگیس حیدرپور است، حتی اگر او چهره مشهوری هم نباشد، باید عکس خودش روی جلد باشد، چون محتوا به او مربوط است. اما نباید توقع داشته باشیم صرفاً با دیدن عکس روی جلد، مخاطب به سراغ کتاب بیاید، چون مردم او را نمی‌شناسند.»
با این حال، وی از جمله «خاطرات فرنگیس حیدرپور» که روی جلد درج شده، به عنوان نکته‌ای مثبت یاد کرد که نشان‌دهنده واقعی بودن داستان و عاملی برای جذب مخاطب است. کاموس، مقدمه جامع و دقیق کتاب را یکی از نقاط قوت اثر دانست و گفت: «در کتاب‌های خاطره‌نگاری، مقدمه از اهمیت زیادی برخوردار است. باید مشخص شود خاطرات توسط چه کسی، در چه شرایطی و چگونه جمع‌آوری شده‌اند. این مقدمه‌ها شفافیت و اعتبار اثر را افزایش می‌دهند.»
وی همچنین به بخشی از مقدمه اشاره کرد که بیان می‌دارد فرنگیس در ابتدا تمایلی به بازگویی خاطرات خود نداشته است. کاموس افزود: «همین نکته می‌تواند مخاطب را جذب کند؛ چرا او ابتدا نمی‌خواست سخن بگوید؟ چطور رضایت داده است؟ این موضوع کنجکاوی برانگیز است.»
در بخشی از کتاب که توسط مهدی کاموس خوانده شد آمده است: «ظهر به خانه‌اش رسیدیم. از دیدن فرنگیس احساس غرور کردم. قد بلند، ایستاده قامت، با دست‌هایی بزرگ و قلبی مهربان؛ خیلی باابهت‌تر از تندیسش، مردم درست می‌گفتند.» او در نقد این بخش گفت: «در خاطره‌نگاری مستند، نباید نویسنده قضاوت مستقیم ارائه دهد. باید بگذارد مخاطب خود از خلال روایت به شخصیت و ویژگی‌های او پی ببرد. این نوع توصیف‌ها، به‌ویژه در ابتدای مواجهه، می‌تواند باورپذیری اثر را کاهش دهد.»
مهدی کاموس در پایان نثر کتاب را روان و قابل‌خواندن دانست و عکس‌های انتهای کتاب را از نقاط قوت آن برشمرد؛ هرچند به نظر وی برخی از تصاویر جذابیت کافی نداشتند.
تور کتابگردی دانشجویان در نهایت با بازدید از غرفه‌های «روایت فتح»، «مکتب حاج قاسم»، «سروش» و مقصد نهایی «سوره مهر» به پایان رسید. دانشجویان با استقبال از نکات تخصصی استاد مهدی کاموس، آثار متعددی را انتخاب و تهیه کردند. در پایان این تور، نشستی با عنوان «دین و دینداری در ادبیات دفاع مقدس» با سخنرانی مهدی کاموس برای دانشجویان برگزار شد که مورد توجه حاضران قرار گرفت.
به گزارش ایبنا: نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه در مصلی امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.
نظر شما