به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، حمیدرضا نویدی‌مهر، دوشنبه شب در همایش روز بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی در کتابخانه قلم مشهد بیان کرد: منظور از منظومه فکری فردوسی مشخصاً شاهنامه است که حاصل نگرش، بینش و جهان‌بینی فردوسی و آموزه‌ها و اندیشه‌های این بزرگمرد است.
وی افزود: دکتر اسلامی ندوشن به عنوان یک شاهنامه پژوه شاخص، در مورد شاهنامه این چنین می‌گوید که در بین متون ادبیات فارسی هیچ کتابی جز شاهنامه نیست که دستورنامه یک زندگی مثبت، موفق، همه‌جانبه و سربلند را ارائه کرده باشد. این گفته زنده‌یاد اسلامی ندوشن به ما می‌گوید که شاهنامه برای ما چه کتابی است و ارمغان و آورده این اثر چه بوده است.
شاهنامه کتاب جنگ نیست
نویدی‌مهر گفت: اگر دنبال یک زندگی مثبت و موفق و یک زیست همه‌جانبه هستیم، شاهنامه این را به ما یاد می‌دهد که چطور زندگی کنیم. اما پرسشی که به وجود می‌آید این است که چه چیزی باعث شده اثری که بیش از هزار سال از سرایش آن می‌گذرد، ماندگار باشد و این کتاب چه در خود دارد که بیش از هزار سال بر آن گذشته اما هنوز زنده و پویاست و همه به آن مهر می‌ورزند و قطعاً باقی خواهد ماند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: آیا بیان فردوسی در هزار سال پیش مسئله انسان امروز هم هست؟ آیا سبک زندگی و زیست مردم قرن سال‌های سرایش شاهنامه، مسئله انسان امروز هم هست؟ در دنیایی که دانش و علم و تحولات، بسیار پر شتاب و با سرعت پیش می‌رود ما می‌توانیم به کتابی در هزار سال پیش استناد کنیم؟ جستجو کنیم تا چیزی را پیدا کنیم؟ آیا چیزی برای ما خواهد داشت؟
وی افزود: شاهنامه کتاب جنگ نیست. شاهنامه کتاب آشتی و صلح و گفت‌وگوست. وقتی اسفندیار به رستم می‌گوید بجنگد یا دست به زنجیر بدهد، رستم نماینده مردم و اخلاق و مرام ایرانی به او می‌گوید که گفتمان او گفتمان جنگ نیست و خود را آدم گفت‌وگو معرفی می‌کند و از او می‌خواهد که با هم گفت‌وگو کنند. رستم قهرمان حماسه ملی ما و مظهر آرزوها و آرمان‌های یک ملت است. به هیچ عنوان نمی‌جنگد اما اسارت را هم نمی‌پذیرد. این تفکر ایرانی در طول اعصار و قرون است. اسارت‌ستیزی و آزادگی، مشی و مرام ایرانیان بوده و آنچه که در شاهنامه موج می‌زند آزادگی انسان است. به عنوان یک اصل اساسی در زیست انسانی و نوع زیست انسان به عنوان یک دانش زندگی مطرح است. در هیچ کشوری در دنیا نمی‌بینید یک نفر و یک کتاب سرنوشت یک ملت را تغییر داده باشد.
امروز به حماسه بیشتر از عرفان نیازمندیم
نویدی‌مهر خاطرنشان کرد: شاهنامه یک حماسه است و امروز به حماسه بیشتر از عرفان نیازمندیم نه اینکه عرفان کم ارزش باشد، بسیار ارزشمند است، بخشی از اعتبار ما ایرانیان در ادبیات جهان به سبب آثار عرفانی‌مان است اما امروز عصر حماسه است. ما به حماسه نیاز داریم، روح آزادگی و اسارت ستیزی، سربلندی و غرور ملی نیاز ما ایرانیان است. در کمتر آثار ادبی جهان این حجم از دانش، حکمت و بینش زندگی که در شاهنامه وجود دارد، دیده می‌شود. حماسه یکی از شاخص‌هایی است که شاهنامه را نسبت به آثار دیگر ادبیات حماسی جهان مانند ادیسه و ایلیاد و....برجسته می‌کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه شاهنامه تنها کتابی است که با نام خدا شروع و با آن پایان می‌پذیرد، گفت: روحیه توحید و یکتا پرستی در شاهنامه سرشار است و پهلوانان ایرانی بسیار یکتا پرست و خدا باورند.
وی ادامه داد: یکی از مضامین دیگر که فردوسی در شاهنامه بسیار بر آن تاکید دارد، نیکی و بخشش به همنوعان است. مرز هم ایجاد نمی‌کند و به دین و آیین کسی کاری ندارد و صرف انسان بودن برای این بخشش و نیکی کافی است. انسان با هر دین و مکتب و آیینی شایسته اکرام و نیکی کردن است.
مهربانی و محبت گمشده دنیای امروز است
این پژوهشگر و شاهنامه‌پژوه در ادامه یادآور شد: مطلب دیگری که فردوسی به آن توجه خاص داشته، خرد است که در هیچ اثر دیگری در جهان این میزان توجه به خرد و خردورزی دیده نمی‌شود. در نظر فردوسی فرد خرد گسسته، پای در بند و اسیر است. خردمند اهل راستی و درستی است و خردمندان و خرد چشم جانند. دلی که با خرد آراسته باشد در نظر فردوسی مثل یک گنج سترگ و سرشار است. هیچ چیزی در بیان فردوسی از خرد برتر نیست. توصیه فردوسی در راه و روش زندگی استفاده از خرد است. کسی که خرد را در زندگی خود به کار می‌بندد زمانه به او آسیبی نمی‌زند.
وی ادامه داد: توصیه دیگر او برای زندگی استفاده و در پی دانش بودن است. آنچنان که اگر می‌خواهی به سرفرازی و سربلندی برسی باید در پی دانش باشی. اگر دانش نداشته باشی هیچ چیزی نداری و هرچه دانش انسان بالا می‌رود می‌فهمد که دریای دانش چقدر بزرگ و بی انتهاست.
نویدی‌مهر خاطرنشان کرد: مهربانی و محبت گمشده دنیای امروز است که فردوسی در شاهنامه به آن پرداخته است. مهرورزی در همه جای شاهنامه تاکید شده و فردوسی روش و دانش زندگی را به مهرورزی و مهربانی به همنوعان می‌داند. بخشش و دادگری نیز از جمله موضوعاتی است که در شاهنامه نمود پیدا کرده است. دادگری فریادی از سینه نیاکان و اعماق تاریخ ماست. توصیه به شادی و امید و سرزندگی است که اگر امید و شادی رخت ببندد از دل هر انسانی شکست افسردگی و یاس و اندوه حاصل می‌شود. فردوسی توصیه می‌کند که تا می‌توانید شاد و سرزنده باشید و دیگران را نیز شاد کنید. فردوسی شادی را وقتی معنادار می‌داند که تقسیم شود وگرنه اندوه بزک کرده است.
شاهنامه نماد عشق‌ورزی ست
کوروش آذینی‌فر، نویسنده و فیلمساز نیز در این همایش گفت: شاهنامه را اگر از این منظر رفتارشناسی نگاه کنیم که یک اثر کلاسیک و دانشگاهی و علمی است و در مراکز علمی با این شیوه و سبک به آن نگاه می‌کنند، فکر می‌کنم شاهنامه یک ادبیات تعلیمی است. وقتی می‌خواهیم رفتار شناسی در شاهنامه را ببینیم تمامی منش‌ها و گویش‌ها در شاهنامه در اجتماع ما جاری و ساری بوده است. به عنوان مثال احترام به بزرگتر در آن زمان که ایران یکپارچه و بزرگ و تا هند بوده، مدل احترام اینگونه بود که دست بر پای بزرگتر می‌گذاشتند و این مدل را الان در سینمای بالیوود می‌بینیم این مدلی از احترام بوده که در شاهنامه وجود دارد. فرهنگ مهر، عشق و یکپارچگی برای همه و به دور از هرگونه دروغ و نیرنگ بودن از شاخصه‌های مهم شکل گیری شاهنامه است. شاهنامه نماد عشق ورزی، پیوند انسان‌هاست.
نظر شما