‌سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ شیرین ابوعاقله در سوم ژانویه ۱۹۷۱ در بیت‌المقدس متولد شد. تنها چهار سال پس از اشغال بیت‌المقدس شرقی توسط اسرائیل، در شرایطی بحرانی و پرتنش به دنیا آمد. در آن زمان، مردم فلسطین در اشغال و مبارزات شدیدی برای آزادسازی خود به‌ویژه در بیت‌المقدس بودند. شیرین در سال ۱۹۹۳، درست پس از عقد پیمان اسلو و آغاز دوره جدیدی از مذاکرات صلح در منطقه، به حرفه روزنامه‌نگاری وارد شد. او پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، به همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌های مختلف پرداخت. این دوره‌ها برای شیرین فرصتی مناسب بود تا به‌طور مستقیم با مردم فلسطین در ارتباط باشد و از نزدیک با مشکلات آنها آشنا شود. در سال ۱۹۹۷، در حالی که تنها ۲۶ سال داشت به گروه الجزیره عربی پیوست و دفتر این شبکه خبری را در اراضی اشغالی فلسطین تأسیس کرد. شیرین به‌خوبی توانست در الجزیره جایگاه خود را پیدا کند و به مدت ۲۵ سال صدای فلسطین را در سراسر جهان به گوش همگان برساند ابوعاقله نه‌تنها در فلسطین بلکه در سطح جهان نیز از احترام ویژه‌ای برخوردار بود. بارها با جلیقه و کلاه ایمنی خبرنگاری در مناطق جنگی و تحت حمله، گزارش‌های خود را از محل‌های خطرناک ارائه می‌داد. او به‌ویژه در میان مخاطبان الجزیره عربی و دیگر شبکه‌های خبری که به مسائل فلسطین می‌پرداختند، به‌عنوان «صدای فلسطین» شناخته می‌شد. شهریار شفیعی کتابی با عنوان «من شیرین ابوعاقله هستم» در انتشارات امیرکبیر منتشر کرده که با او درباره جزئیات این اثر گفت‌وگو کردیم.

در کتاب به جزئیات شهادت شیرین اشاره شده است، به نظر شما نقش رسانه‌ها و بازتاب آنها چه تاثیری بر گسترش خبر شهادت شیرین ابوعاقله داشته است؟

در این کتاب، بخشی ویژه به شهادت ابوعاقله اختصاص داده شده است. این بخش به‌طور دقیق و با جزئیات کامل، لحظه به لحظه و حتی با ذکر ساعت وقوع تیراندازی‌ها، روند حادثه‌ای را که در صبح روز وقوع رخ داد، شرح می‌دهد. به نظر می‌رسد که نقش رسانه‌ها در این حادثه بسیار پررنگ بوده است. با این حال، منظور من از رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های رسمی نیست. زیرا رسانه‌های رسمی در نخستین گزارش خود، اعلام کردند که این حادثه که در حدود ساعت ۶ صبح رخ داده، توسط نیروهای فلسطینی به وقوع پیوسته است. در ادامه، نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسبق اسرائیل، در حدود ساعت ۸ صبح، این ادعا را در تلویزیون رسمی اسرائیل تکذیب کرد و بیان کرد که تیراندازی توسط نیروهای اسرائیلی نبوده و از جانب نیروهای فلسطینی بوده است که در اردوگاه پناهندگان جنین در بین درگیری های انجام شده شیرین ابوعاقله مورد اصابت قرار گرفته است.

این روایت رسمی از سوی اسرائیل در همان ابتدا، بیانگر این بود که نیروهای فلسطینی به اشتباه شیرین ابوعاقله را هدف قرار داده‌اند. متاسفانه بسیاری از رسانه‌های جهان، که به نوعی روابط عمومی اسرائیل محسوب می‌شوند، این اطلاعات نادرست را منتشر کردند. در حالی که حقیقت کاملاً متفاوت بود. در واقع، هیچ درگیری خاصی بین نیروهای فلسطینی و اسرائیلی در آن صبح وجود نداشت. گروهی از خبرنگاران، به رهبری علی الصمودی که خود نیز در این حادثه زخمی شد، به سوی اردوگاه پناهندگان جنین حرکت کردند. این گروه طبق پروتکل‌های خبرنگاری، در فاصله‌ای حدود ۲۰۰ متری از جیپ‌های اسرائیلی توقف کردند تا سربازان اسرائیلی متوجه شوند که آن‌ها خبرنگار هستند. چرا که همه اعضای گروه کلاه و جلیقه خبرنگاری «پرس» به تن داشتند.
در ادامه، شلیک‌هایی در سه مرحله صورت گرفت که شواهد حاکی از این بود که این شلیک‌ها توسط یک تک‌تیرانداز انجام شده است. در مرحله سوم این شلیک‌ها، علی الصمودی زخمی شد و شیرین ابوعاقله نیز از ناحیه پشت گوش به ضرب گلوله به شهادت رسید. این رخداد دقیقاً به‌صورت جزئی و گام به گام در گزارش‌ها ذکر شده است. در همین حین، یکی از شهروندان فلسطینی که از منطقه فیلمبرداری می‌کرد، به‌طور تصادفی لحظات پیش از وقوع حادثه را ثبت کرد. این فیلم، که از طریق رسانه‌های اجتماعی نظیر «تیکتوک» منتشر شد، پرده از حقیقت برداشت و در نهایت نقش رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های غیررسمی در افشای این حقیقت روشن شد.

پس از انتشار این فیلم، موسسه اسرائیلی «بتسیلم» که مدافع حقوق فلسطینی‌هاست، با استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای و فیلم‌های موجود، به‌طور قطعی اعلام کرد که شلیک از سوی نیروهای اسرائیلی بوده و این حادثه در فاصله ۲۰۰ متری از محل وقوع درگیری صورت گرفته است. نقش رسانه‌های غیررسمی در این زمینه بسیار حیاتی بود، زیرا رسانه‌های رسمی، به‌ویژه در ابتدا، در نقش روابط عمومی اسرائیل ظاهر شدند. اگرچه پس از مدتی، رسانه‌های رسمی نیز به صحت این ادعا اذعان کردند، ولی با تردیدهایی که نشان از تلاش برای توجیه حادثه داشت.

در نهایت، باید گفت که رسانه‌های غیررسمی در انعکاس حقیقت و پرده‌برداری از ابعاد مختلف این حادثه، نقشی بی‌بدیل ایفا کردند. این مسئله نیز در کنار شخصیت برجسته شیرین ابوعاقله، یکی از مشهورترین خبرنگاران جهان عرب و فلسطین، موجب شد تا این حادثه به‌طور گسترده‌ای در رسانه‌ها پوشش داده شود.

کدام بخش از زندگی شخصیت ابوعاقله برای شما جذاب بود و موردی از شخصیتش بود که نتونید درمورد آن در کتاب صحبت کنید؟

در این کتاب سعی کردم تمامی جنبه‌های مختلف زندگی شیرین ابوعاقله را مطرح کنم، حتی آن جنبه‌هایی که ممکن است برخی گفتمان‌ها یا دیدگاه‌ها آن را به‌راحتی نپذیرند. انتخاب شیرین ابوعاقله این بود که تمام زندگی‌اش را وقف حرفه‌اش کند و در این مسیر، توجه خاصی به آرمان فلسطین داشت. ممکن است برخی از این انتخاب‌ها، مانند اینکه او ازدواج نکرده بود و تمام عمرش را به کار رسانه‌ای اختصاص داده بود، بتوانند دستاویزی برای انتقاد برخی افراد قرار بگیرد که شاید بگویند او از آرمان فلسطین جدا شده است. اما واقعیت این است که شیرین ابوعاقله با ۲۵ سال حضور حرفه‌ای در رسانه‌ها، به‌قدری در میان مردم محبوب و مورد اعتماد بود که بسیاری از دختران نوجوان و جوان در خانه‌هایشان، در حالی که موهایشان را می‌بافتند، با شانه‌هایشان میکروفون به دست می‌گرفتند و از روی تصاویر شیرین ابوعاقله تقلید می‌کردند. این میزان محبوبیت و مقبولیت شیرین حتی به‌قدری زیاد بود که سربازان اسرائیلی، وقتی می‌خواستند حکومت نظامی یا منع آمد و شد را اعلام کنند، جمله‌هایی شبیه به آخرین گزارش‌های شیرین ابوعاقله را با همان لحن آشنا و کلمات خاص او می‌گفتند، زیرا صدای شیرین برای مردم فلسطین آشنا و پذیرفته‌شده بود.

شیرین ابوعاقله حتی با وجود اینکه مسلمان نبود و مسیحی بود، زندگی‌اش را وقف آرمان فلسطین کرده بود. در مورد انتخاب‌های شخصی او، مانند نداشتن حجاب و داشتن یک سگ خانگی، ممکن است برخی افراد با دیدگاه‌های خاص از این مسائل ناراضی باشند. اما باید گفت که مسئله فلسطین یک مسئله انسانی و فطری است که محدود به یک ایدئولوژی یا مذهب خاص نمی‌شود. درست همان‌طور که پس از ۷ اکتبر و طوفان‌الاقصی، شخصیت‌ها و افرادی از سراسر جهان که شاید در ظاهر یا ایدئولوژی با فلسطین مخالف باشند، اما همچنان از آن حمایت کردند. در نهایت، مسئله فلسطین یک مسئله جهانی و انسانی است که فراتر از باورهای مذهبی و سیاسی است.‌

در کتاب «من شیرین ابوعاقله هستم» ما با جزئیات زندگی شیرین مواجه می شویم و با عده‌ای از اطرافیان او آشنا می‌شویم. آیا تلاش شده تا به دیگر ابعاد زندگی شیرین پرداخته شود؟

تا جایی که ممکن بود، تلاش کردم بخش‌های جذاب زندگی شیرین ابوعاقله را برای مخاطب ایرانی به زبان فارسی ترجمه کنم و انتخاب‌های خاصی داشتم که چه مطالبی را به این زبان منتقل کنم. باید بگویم که من به‌طور مستقیم با اطرافیان او، اعم از همکاران یا خانواده‌اش، مصاحبه نکردم. اما روایت‌هایی که دوستان، همکاران و خانواده شیرین ابوعاقله از او در شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های خبری و مجلات مختلف منتشر کرده بودند، از منابع اصلی من برای این کتاب بودند. همچنین، مطالبی که در رسانه‌هایی چون نیویورک‌تایمز و دیگر رسانه‌های معتبر الکترونیکی و چاپی منتشر شده بود، از دیگر منابع مورد استفاده‌ام بود.
در نهایت، من مطالبی را انتخاب کردم که به نظر می‌رسید برای مخاطب ایرانی جالب و جذاب باشد و در قالب ترجمه، به خواننده فارسی‌زبان منتقل کنم. به‌طور کلی، معتقدم که تمامی ابعادی که می‌توانست ما را به شخصیت شیرین ابوعاقله نزدیک کنند، در این کتاب به‌طور کامل آمده است.

در متن کتاب به عمدی بودن اتفاق شهادت اشاره شده است. به نظر شما این حادثه را چگونه باید تحلیل شود تا از بعد حقوق بشری به ان نگاه کرد؟

این مسئله به‌طور کاملاً عمدی و هدفمند بوده است. شلیک تک‌تیرانداز اسرائیلی به‌طور مستقیم انجام شده، با علم به اینکه گروه خبرنگاران در حال حرکت هستند و از سوی دیگر، آگاهی از اینکه شیرین ابوعاقله یکی از این خبرنگاران است. از منظر بین‌المللی، یکی از افرادی که در این راستا به‌طور جدی تلاش کرده است، خانم لینا ابوعاقله، برادرزاده شیرین ابوعاقله است. او در سطح بین‌المللی بسیار تلاش کرده تا اسرائیل را به‌خاطر این حادثه مسئول بدانند.

خانم لینا با همکاری شبکه الجزیره و وکلای بین‌المللی، شکایتی مفصل را به دادگاه لاهه ارسال کردند. این اقدام، علاوه بر سایر تلاش‌های حقوقی، شامل مصاحبه‌های متعددش با رسانه‌های مطرح جهانی نیز بوده است. همچنین، در جریان سفر بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به سرزمین‌های اشغالی، خانم لینا به‌طور ویژه تلاش کرد تا ملاقات‌هایی با بایدن داشته باشد. چون شیرین ابوعاقله تابعیت ایالات‌متحده را نیز داشت و خانم لینا امیدوار بود که این مسئله بتواند مسئولان آمریکایی را به واکنش وادار کند تا اسرائیل را تحت فشار قرار دهند و از آن‌ها عذرخواهی رسمی و اقدامات دیگری بخواهند.

با این حال، علی‌رغم این تلاش‌های بی‌وقفه، باید اذعان کرد که لابی صهیونیستی قدرتمند در جهان، به‌ویژه در ایالات متحده، باعث شده تا این تلاش‌های بین‌المللی هنوز به نتیجه نرسد. اسرائیل همچنان از پذیرش مسئولیت این جنایت طفره رفته است، همان‌طور که در طول سال‌ها و حتی در حال حاضر، با ارتکاب جنایات مختلف در رفح، غزه و دیگر مناطق فلسطینی، هیچ‌گاه درصدد پاسخگویی برنیامده است.

در متن به گزارش های میدانی شیرین اشاره شده است آیا نکته خاصی در آن وجود داشت که باعث درک و تحلیل‌های عمیق از مسئله فلسطین شود؟

نکته اصلی در گزارش‌های میدانی شیرین ابوعاقله، این بود که او همواره در جایی حضور داشت که صحبت از مردم فلسطین می‌شد. او شش جنگ مختلف را در طول زندگی‌اش پوشش داد و در هر میدان نبردی که روایت مردم فلسطین در اولویت بود، حضور داشت. شیرین ابوعاقله در تمام این سال‌ها، همواره زبان گویای مردم فلسطین بوده و گزارش‌هایش نه به درگیری‌های سیاسی و جناحی، بلکه به مشکلات و چالش‌های مردم فلسطین پرداخته است. این ویژگی یکی از بارزترین نکات در گزارش‌های میدانی اوست. شیرین ابوعاقله به هیچ‌وجه درگیر بازی‌های سیاسی و تقسیم‌بندی‌های جناحی نشد و همواره سعی کرد تا قصه مردم فلسطین را روایت کند. شجاعت، بی‌پروا بودن و ترس نداشتن او در شرایط جنگی، او را به نماد یک خبرنگار جنگی واقعی تبدیل کرد. این ویژگی‌ها نه‌تنها در حرفه‌اش، بلکه در حضور همیشگی‌اش در دل بحران‌ها و درگیری‌ها، اهمیت ویژه‌ای دارد.