به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، موسی حقانی، مدیر موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در سومین همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی که دوشنبه ۲۹ دی ماه ۱۴۰۳ در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس برگزار شد، گفت: هوش مصنوعی می‌گوید تاریخ برای آینده هم هست، تاریخ در کل آشنایی با ظرفیت‌هایی است که اهمیت بسیاری دارد.
وی افزود: متاسفانه در کشور ما هم کم‌توجهی، هم بی‌توجهی و هم بی‌اعتنایی و تمسخر نسبت به تاریخ وجود دارد ولی برخی دیگر نیز بر این باورند که در حوزه سیاست خارجی می‌گویند که مناسبات را براساس تجربه‌های تاریخی بنا کنیم. امام خمینی (ره) فرمودند اگر تاریخ انقلاب را ننویسیم، دیگران برای ما می‌نویسند.
حقانی بیان کرد: اکنون افرادی را می‌بینیم که هیچ نسبتی و آشنایی با تاریخ و سیاست ندارند و اگر به نفع جریانی که دارد، منافع ملی ایران را به خطر می‌اندازد اقدامی نشود، خیانت به تاریخ ایران است. به یاد دارم که دکتر شعبانی در مراسمی خطاب به وزیر امور خارجه گفت؛ تجربه سیصد ساله با اروپایی‌ها نشان می‌دهد که آنها به هیچ عهدی با ما پایدار نبودند.
وی گفت: اگر اتفاقات در جنگ هرات و روسیه علیه ایران را مرور کنیم، طرف انگلیسی در جنگ هرات به ایرانی می‌گوید؛ «من با تو مذاکره نمی‌کنم و به تو دستور می‌دهم» روشن است که تاریخ چگونه در روزگار کنونی می‌تواند به ما کمک کند. پنجاه میلیون از جمعیت فعلی ایران، انقلاب اسلامی را درک نکردند و تلاش مضاعفی در این زمینه نداشتند.
حقانی افزود: تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی نباید محدود به جلسات سالیانه باشد. در بهار سال آینده با حضور همه علاقه‌مندان تاریخ، اصحاب رسانه، خبرنگاران حوزه تاریخ، مستندسازان و کارگردان‌ها جلسه‌ای یک روزه خواهیم داشت تا جدیدترین اتفاقات را بررسی کنیم. بحث توجه به تاریخ بسیار اهمیت دارد و نباید به تهران بسنده کنیم. در حوزه تاریخ محلی کارهای خوبی در حال انجام است و تاریخ روابط خارجی و بین‌الملل باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی بیان کرد: اگر رهبری می‌گوید؛ اکنون مذاکره نکنیم، پیشینه تاریخی دارد. ما بیش از صد سال مبارزه با صهیونیسم داریم و برخی ایران را به یهودستیزی متهم می‌کنند. ما ستیز نمی‌کنیم و از حیثیت خود دفاع می‌کنیم.
تاریخ تقویت دیپلماسی کشور است
حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، دبیر سومین همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی گفت: برای تاریخ کارکردهای مختلفی متصور است، تاریخ به مردم کمک می‌کند تا هویت ملی و فرهنگی خود را درک و از آن حفاظت کنند. تاریخ روایت تجربه‌های موفق و ناموفق است و سیاستگذاران در این زمینه باید تصمیمات بهتری بگیرند.
وی افزود: تاریخ با روایت گذشتگان مبنایی برای توسعه امروز کشور فراهم می‌کند. تاریخ در هویت، نقش و زمینه تعامل سازنده مردم با مدیریت کشور را به دنبال دارد. تاریخ تقویت دیپلماسی کشور است. تاریخ صرفاً روایت شنیدنی یک کشور نیست بلکه به عنوان یک سرمایه پایدار در توسعه پایدار کشور نقش کلیدی دارد.
حجت‌الاسلام سعید فخرزاده سال جاری را سالی پرحادثه عنوان و بیان کرد: در سال جاری شاهد حوادث تلخ و شیرین بسیار بودیم. مراکز تاریخ پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران (مهتاب) در این سال علاوه بر فعالیت‌های جاری با برگزاری نشست‌های تخصصی و تولید کتاب در جهت مقاومت سعی دارند در جهت روشنگری گام بردارند.
باید گفت‌وگوهایی با حضور نخبگان این حوزه در مراکز اسنادی شکل بگیرد
همچنین مسعود معینی‌پور، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: گفت‌وگوهای مختلف در این یک ساعت یکی از اتفاقات خوبی است که در این همایش افتاد، چه بسا کسانی که امروز نقطه مقابل گفت‌وگوی ما هستند و در جامعه هم طرفدارانی دارند. باید گفت‌وگوهایی با حضور نخبگان این حوزه در مراکز اسنادی شکل بگیرد. چنین گفت‌وگوهایی باعث پویایی می‌شود و طبیعتاً کامیابی‌های ملت خودبخود برجسته خواهد شد.
وی افزود: جریان تاریخ‌نگاری انقلاب دچار انسداد گفت‌وگو در متفکران مختلف شده است. اکنون افراد تاریخ‌ساز دچار رکود شده‌اند. امیدوارم که این همایش پس از این به یک همایش کوتاه تقلیل پیدا نکند. در این راستا رویکرد رسانه‌ای باید تقویت شود. مهم‌ترین کار در این زمینه انسجام تاریخ‌نگاری اجتماعی و کنش جمعی است. روایت، قصه‌سازی و قصه‌پردازی کنش جمعی ایجاد می‌کند و سایر چیزهایی که می‌آید ذیل این رخداد است.
معینی‌پور بیان کرد: جریان اصیل انقلاب اسلامی دچار صیرورت است، ما با یک جریان ضدانقلاب روبه‌رو هستیم. کنش جمعی در حوزه مقاومت و مذاکره و رخدادهای اجتماعی و… مهم است. هر روایتی اگر سلبی باشد، یک کنش جمعی را برمی‌انگیزد و رویکرد جمعی خاطرجمعی ایجاد می‌کند. تاریخ‌نگاری باید کنش جمعی ایجاد کند. اگر به امام به عنوان انسان رسانه‌ای متفکر و راهبر نگاه کنیم که می‌تواند کنش جمعی ایجاد کند، تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی جهت دیگری خواهد گرفت.
وی گفت: امروز تاریخ‌نگاری توان کنش جمعی ندارد و در این زمینه ضعف رسانه‌ای داریم که نکته مهمی است و باید به آن توجه کنیم. در کنار رویکرد کنش جمعی به رویکرد تولید روایت‌هایی برای مصرف رسانه‌ای نیاز داریم. باید رویکردها در بیان تاریخی و حتی انتخاب مساله‌ها تغییر کند.
انقلاب را با برقراری تعادل بین تاریخ باستان، اسلام و تشیع درک کنیم
موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این‌همایش گفت: وقتی بحث تاریخ‌نگاری انقلاب مطرح می‌شود، معمولاً به دلیل قرار گرفتن در دهه پنجم انقلاب، شاهد ظرفیت‌خواهی زیادی هستیم. تاریخ‌نگاری انقلاب معمولاً به دو بخش تقسیم می‌شود؛ یکی مخالفت با رژیم پهلوی و دیگری ذات انقلاب که مهم‌ترین نقش آن، جایگزینی نظام شاهنشاهی با اسلام است. این تنها نفی جاهلیت نیست، بلکه فراتر از آن است. به عنوان مثال، تاریخ انقلاب فرانسه تنها به امپراتوری‌های فرانسه محدود نمی‌شود، بلکه شعارهای بلندتری را در بر می‌گیرد. بنابراین، وقتی از انقلاب اسلامی و تاریخ آن صحبت می‌کنیم، باید دقت کنیم که تنها نفی دوره پهلوی مد نظر نیست.
نجفی با بیان اینکه انقلاب را با برقراری تعادل بین تاریخ باستان، اسلام و تشیع درک کنیم، افزود: فهم این ظرفیت‌ها بسیار مهم است. به عنوان مثال، وقتی از سپاه خشایارشاه صحبت می‌شود، برخی مورخین آن را یک شکست بزرگ می‌دانند، اما سید جمال‌الدین اسدآبادی می‌گوید: «چرا نمی‌گویید که انتقال سه میلیون نفر از این سوی دنیا به آن سوی دنیا چه عظمتی دارد؟» این شکست‌ها، شکست‌های تکنیکی یا جنگی نبودند، بلکه ناشی از عدم انگیزه ملت‌هایی بود که زیر این پرچم بودند. فهم تاریخی هم از ملت خود دفاع می‌کند و هم علت شکست‌ها را تحلیل می‌کند. این فهم تاریخی به ما نشان می‌دهد که وقتی به ایران نگاه می‌کنیم، چه در تاریخ گذشته و چه در سده‌های اخیر، هر چه دینی‌تر و ضد اجنبی‌تر باشیم، موفق‌تر خواهیم بود. در دوره صفویه ۲۳۰ سال، قاجار ۱۴۰ سال و پهلوی ۵۰ سال، هر چه به سمت وابستگی بیشتر پیش رفتیم، از دین دور شدیم. از این تجربه می‌توانیم استفاده کنیم. هر کسی که سلطه‌گرتر و وابسته‌تر باشد، باید دقیقاً برعکس عمل کند.
وی بیان کرد: نکته دیگر این است که اعتمادسازی که غربی‌ها برای ما ایجاد کرده‌اند و مسئولین ما آن را تکرار می‌کنند، بسیار زننده است. ما نباید اعتمادسازی کنیم، بلکه باید عکس آن عمل کنیم. دزد باید عذرخواهی کند و اعتمادسازی کند که دیگر خیانت نخواهد کرد. دیانت ما همان سیاست ماست. مرحوم مدرس نگفت که دین ما سیاست ماست، بلکه گفت: «دیانت ما عین سیاست ماست.» این جمله بسیار عمیق است. غربی‌ها پیشرفت خود را مدیون این هستند که دیانتشان عین سیاستشان است. در حالی که در سکولاریسم، مسئولیت‌ها به دین پایبند نیستند. ما باید دیانت خود را در سیاست پیاده کنیم. این جمله مدرس را می‌توانیم به عنوان یک الگو استفاده کنیم.
موسی نجفی در ادامه گفت: امیرکبیر با دست خالی، در شرایطی که کاپیتولاسیون به ایران تحمیل شده بود و ۱۷ ایالت ایران جدا شده بود، توانست هم روسیه و انگلیس را تخلیه کند و هم کارهای بزرگی انجام دهد. او هرگز نگفت که نمی‌توانم یا ندارم. امروز با این همه امکاناتی که داریم، چگونه می‌توانیم بگوییم نمی‌توانیم؟ این انقلاب به این عظمت، امام، سپاه، موشک و همه این امکانات را داریم، چگونه می‌توانیم بگوییم نمی‌توانیم؟ امیرکبیر در آن شرایط سخت، هرگز نگفت نمی‌توانم. پس این درک از ظرفیت‌های بسیار بالای ملت ایران است که باید مورد توجه سیاستمداران قرار گیرد. ملت ایران، ملتی متمدن با سابقه چند هزار ساله است که به اسلام رسید و تشیع را پذیرفت. این بزرگترین دستاوردی است که سیاستمداران ما باید از آن به عنوان برگ برنده در مقابل اجنبی استفاده کنند.
دیجیتال‌سازی اسناد نیازمند سرمایه‌گذاری حمایتی و صیانتی
همچنین حسن محمدی، تاریخ‌پژوه در این همایش گفت: نقش رسانه در تاریخ‌نگاری بسیار مهم است. من حدود هفت سال روی پایان‌نامه‌ام با موضوع تاریخ‌نگاری و رسانه کار کرده‌ام که این پژوهش نشان می‌دهد؛ پژوهش‌های تاریخی در حافظه ملت‌ها چگونه شکل گرفته است و به شکل‌های مختلفی نظریه‌هایی وجود دارد. این پژوهش نشان می‌دهد روایت‌گری در ایران چگونه شکل گرفته است.
وی افزود: امروز حافظه تاریخی ملت را رسانه‌ها شکل می‌دهند. در گذشته بحث‌ها سینه به سینه از مکتب‌خانه‌ها منتقل می‌شد اما امروز حافظه تاریخی به شدت کمرنگ شده است. وظیفه کسانی جز ما نیست که به تاریخ‌پژوهی بپردازیم و انتظار ما از مراکز تاریخ‌پژوهی بیشتر از فضای کنونی است. پس از گذشت بیش از ۴۰ سال از انقلاب اسلامی ما باید اکنون اطلاعات زیادی در دست می‌داشتیم. شبهاتی درباره دوره پهلوی و انقلاب اسلامی مطرح می‌شود اما به همان میزان نوعی بی اعتنایی نیز وجود دارد. بیش از هفتاد درصد از صفحات مجازی تناسبی با انقلاب اسلامی ندارند و بخش زیادی از آنها معاند و برخی عامه‌پسند و سرگرمی و فقط تعداد کمی از صفحه‌ها انقلابی هستند.
محمدی بیان کرد: مساله پهلوی در اینستاگرام ۳۸ درصد، تخریب انقلاب اسلامی ۳۱ درصد و باستان‌گرایی ۱۵ درصد مطرح شده است. تنها نشریات پژوهشی محدودی متعهد به گفتمان انقلاب اسلامی در حال انتشار هستند. اکنون خیلی رواج ندارد که پژوهش‌هایی در رسانه‌ها مطرح شود یا سناریوی یک مستند تاریخی را بیاورند و بخواهیم به آنها رتبه و امتیاز بدهیم. روایت تاریخ با چالش‌هایی همچون ضعف در زیرساخت بومی، ضعف فعالان در مبانی بنیادین و در دانش تاریخ، موانع روانشناختی و موانع میدانی مانند مشکلات اقتصادی روبه‌رو است.
وی گفت: برای پژوهش‌های رسانه‌ای ایجاد یک بستر اتصال بین علم و روایت تاریخ اهمیت بسیار دارد. در کتابخانه مجلس اسناد دیجیتال‌سازی شده اما فرآوری نشده است. سرمایه‌گذاری حمایتی و صیانتی در این حوزه به شدت مورد نیاز است که در ایران به این مساله پرداخته نشده است.
هوش مصنوعی در فهم بهتر تاریخ به ما کمک می‌کند
همچنین علیرضا انتهایی در این همایش پیرامون هوش مصنوعی گفت: امروز در عصری ایستاده‌ایم که فناوری مرزهای دانش را جا به جا کرده است. تاریخ‌نگاری اکنون با ابزاری قدرتمند به نام هوش مصنوعی روبه‌رو است که خطاهای انسانی را به حداقل می‌رساند. امروز هوش مصنوعی با قابلیت‌های متفاوت به کمک ما می‌آید. استخراج سند یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های هوش مصنوعی است.
وی افزود: جستجوی متنی نیز از دیگر ره‌آوردهای هوش مصنوعی است. فناوری گفتار به متن نیز می‌تواند فایل صوتی را به متن‌های قابل جستجو تبدیل کند که در تبدیل تاریخ شفاهی نقش مهمی دارد. هوش مصنوعی تنها ابزاری در دستان ماست، تفسیر و تحلیل همچنان به عهده تاریخ‌نگاران است. هوش مصنوعی در فهم بهتر تاریخ به ما کمک می‌کند. با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان بخشی از توانایی‌های پیش‌گفته در مرکز اسناد به کار گرفته شده است و با کمک هوش مصنوعی و فناوری در کمترین زمان می‌توانیم به جهاد تبیین جامه عمل بپوشانیم.
در سومین همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی از محمدقلی مجد، هدایت‌الله بهبودی و موسی نجفی تجلیل و از کتاب‌های «فرهنگنامه شهدای حرم» و «تبعیدی‌ها و تبعیدگاه‌های عصر پهلوی» رونمایی شد.
نظر شما