به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «زنان پیامبر اکرم(ص) و زنان با پیامبر اکرم(ص)» با حضور مرضیه محمدزاده استاد مردم‌شناسی و مؤلف کتاب و رضا بیات دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی و محقق ادبیات دینی، شنبه 8مهر 1402 در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
 
محمدزاده بیان کرد: هزار جهد بکردم که سر عشق بپوشم/ نبود بر سر آتش میسرم که نجوشم/ به هوش بودم از اول که دل به کس نسپارم/ شمایل تو بدیدم نه صبر ماند و نه هوشم.
 
وی ادامه داد: در مورد کتاب «زنان پیامبر اکرم(ص) و زنان با پیامبر اکرم(ص)» درست است که امیرکبیر چاپ چهارم را داشته اما سازمان دیگری قبل از امیرکبیر این کتاب را چاپ کرد و برای همین این کتاب چاپ پنجم به حساب می‌آید. پیشنهاد می‌کنم این اثر در کنار کتاب «زنان ائمه معصومین(ع) و زنان با ائمه معصومین(ع)» خوانده شود.
 
محمدزاده با اشاره به اینکه کار اصلی من عاشورایی است بیان کرد: در مقطع فوق لیسانس درباره ام‌سلمه نوشتم که یکی از زنانی است که نقش زیادی در تاریخ اسلام و به خصوص زندگی امام حسین(ع) داشته است. او بعد از واقعه عاشورا، سال 62 از دنیا می‌رود. تز دکترای من نیز درباره عاشورا بود؛ عاشورا در شعر معاصر و فرهنگ عامه. در مجموع 24 جلد کتاب درباره امام حسین(ع) منتشر کردم.
 
وی گفت: در کتاب «زنان پیامبر اکرم(ص) و زنان با پیامبر اکرم(ص)» یک زندگی خلاصه‌ای را از زنان پیامبر آورده‌ام که از منابع تاریخی بیرون کشیده شده و خلاصه و فشرده است. کار اصلی‌ام این بود که به ارتباطی که این زنان با پیامبر داشتند بپردازم. چه همسران، چه دختران و چه زنان انصار و مهاجر. این کتاب برای زمانه امروز ما نیز مفید است از این جهت که می‌فهمیم رسول خدا چگونه برنامه‌ریزی می‌کرد.
 
این استاد مردم‌شناسی بیان کرد: پیامبر به شدت به اهمیت خانواده می‌پرداختند و اهل مزاح و شوخی بودند آن هم نه فقط با مردان، بلکه با زنان نیز شوخی می‌کردند. به نظافت و ارتباط با همسر بسیار اهمیت می‌دادند. نقل می‌شود که روزی زنی با حالت ژولیده به خانه پیامبر می‌آید و عایشه و ام سلمه از این موضوع خوششان نمی‌آید و به پیامبر می‌گویند. او نیز با زن در میان می‌گذارد و زن نیز می‌گوید که شوهرش تنها به عبادت مشغول است و به او توجهی نمی‌کند و از همین رو او ژولیده است. پیامبر نیز با شوهر او صحبت می‌کند که نباید تمام وقت خود را به عبادت بگذرانی و باید برای خانواده‌ات نیز وقت بگذاری.
 
محمدزاده ادامه داد: مسئله عطر هم برای رسول‌الله خیلی مهم بود و همواره خوش‌بو بودند. مسئله اینکه زنان در ارث به حق و حقوقشان آگاه باشند نیز از چیزهایی بوده که پیامبر به آن توجه می‌کردند. رسول‌الله عادت داشتند که به خانواده شهدا سر می‌زدند. ایشان از تجسس بیزار بودند و می‌گفتند که نباید به حریم خصوصی کسی وارد شد.
 
وی به موضوع دیگری در شکل زندگی پیامبر (ص) نیز اشاره کرد که پیامبر در وارد شدن به شهر، همواره روز این کار را انجام می‌دادند و شب به شهر و خانه ورود پیدا نمی‌کردند. این کار او به این دلیل بوده که اگر زنی در غیاب شوهرش، لغزیده است، با شوهرش روبه‌رو نشود و وقت برای توبه داشته باشد.
 
محمدزاده گفت: پیامبر در مورد بخشش نیز حد و حدودی را قائل بودند و می‌گفتند از آنچه که مال شما نیست نمی‌توانید ببخشید یا نذر کنید. پیامبر به رأی مردم اهمیت می‌داد و حتی با زنان نیز بسیار مشورت می‌کردند؛ همچون ام سلمه و خدیجه که درباره چند جنگ با آن‌ها مشورت کردند.
 
این استاد مردم‌شناسی عنوان کرد: پیامبر حرمت فوق‌العاده‌ای برای همسرانش قائل بود و آن‌ها را به اسم کوچک صدا می‌کرد. او حتی به مسئله قاعدگی زنان نیز توجه داشت. محمدزاده نقلی کرد از روایتی که در آن زنی به همراه کاروان پیامبر روی شتر دچار خونریزی قاعدگی می‌شود و پیامبر به او بابت خانم شدن تبریک می‌گوید و با آب و نمک خون را می‌شویند. این در حالیست که در زمانه فعلی، مادر، نیمه‌شب دختر را بیدار می‌کند تا پدر و برادران متوجه این ماجرا نشوند که کار بسیار غلطی است. هم پدر و هم برادران باید بدانند تا در این دوران بیشتر به او توجه کنند.
 
محمدزاده گفت: رسول‌الله وقتی می‌خواستند با زنی صحبت کنند سرشان را پایین نمی‌انداختند و وقتی او را صدا می‌کردند تمام قد به سمت صدا برمی‌گشتند تا فرد بتواند راحت‌تر با او صحبت کند.
 
بیات به عنوان دیگر سخنران حاضر در این نشست بیان کرد: این کتاب حدود 30 ساعت است که دست من رسیده و اینقدر برایم جذاب بود که یک شبه خواندم. واقعا مفید بود و زاویه نویی از تاریخ اسلام را بررسی کرده است. مرسوم است که در تاریخ اسلام به صحابه بپردازند و یک تاریخ مردانه بنویسند و زنان معمولا حضوری تزئینی دارند. اما اینکه این کتاب به صورت خاص به زنان پرداخته بسیار خوب است.
 
بیات اضافه کرد: نویسنده در این کتاب نگاه ظریفی داشته است و حتی به اینکه زنان چه مشاغلی را به عهده داشته‌اند نیز اشاره کرده است. این موضوع برایم خیلی جالب بود. قبلا مشاغل مردان را بررسی کرده‌اند اما مشاغل زنان برایم بسیار نو بود.
 
وی گفت: ما هر وقت می‌خواهیم از نقش زن در دین دفاع کنیم متهم می‌شویم که دین شما مردسالار است. بعد ما می‌گوییم که اینطور نیست و زنان محترم هستند و در قرآن هرجا گفته شده «یا ایهاالذین آمنو» منظور زنان و مردان در کنار هم بوده است. نکته مثبت دیگر این کتاب بیان جزئیات است؛ ما نباید به کلی‌گویی بپردازیم و باید به جزئیات بها بدهیم.
 
بیات در نقد کتاب به موضوع ویرایش اشاره کرد و گفت: کتاب اگرچه بسیار خوش‌ساخت است اما به لحاظ ویرایشی تعریف چندانی نمی‌توان کرد. به نظر من با توجه به مشکلات ویرایشی به نظر می‌رسد ویراستار، در قد و قواره کتاب رفتار نکرده است.
 
این محقق ادبیات دینی گفت: عمده گزارش‌های دینی از متون اهل سنت هستند. اساسا به متون شیعه اشاره نشده که بعدا تحلیل شود. البته متن‌های شیعی نادر هستند. در مورد داستان جمل به نظرم باید بیشتر صحبت می‌شد مخصوصا به عایشه اما بیشتر به طلحه و زبیر و مروان پرداخته شده است.
 
وی افزود: در مدخل حضرت خدیجه نیز به شایعات پرداخته شده است. مثلا مطرح کرده‌اند که گفته شده خدیجه قبل از پیامبر ازدواج نکرده است که به نظر باطل می‌رسد و فکر می‌کنم از احساسات سرچشمه گرفته باشد. حرف‌هایی هم پیرامون عایشه مطرح می‌شود که باید بررسی شود. در مورد فوت عایشه نقلی هست که معاویه او را ترور کرده و این نیز مطرح نشده است.
 
بیات بیان کرد: در ماجرای جنگ جمل مطرح شده است که نزدیک به 2 یا 3 هزار تن از شیعیان به امام پیوستند. لفظ شیعه در اینجا خالی از تسامح نیست. اگر به معنای شیعه عراق مطرح شده باید توضیح داده شود. در برخی جاها نیز از نظر جمله‌بندی کژتابی القا می‌شود که بهتر است ویرایش مجدد شود. در مورد شک عایشه برای جنگ جمل و تطمیع او برای باقی ماندن در جنگ نیز مطالبی آمده است که پاورقی‌ها به خوبی به توضیح آن کمک کرده است. خوب است این پاورقی‌ها بیشتر باشد.
 
وی گفت: در مورد حضرت فاطمه (س) نیز روایتی آمده است تحت این مضمون که ایشان کار قضاوت می‌کردند و بر مسند قضا می‌نشستند در حالی که مسئله قضایی یک چیز رسمی است و جایگاه حکومتی دارد و به نظر می‌رسد این روایت از احساسات سرچشمه گرفته است.