به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مسعود جعفری‌جزی، مدیر گروه دانشنامه تحقیقات ادبی، گفت: دانشنامه زبان و ادب فارسی کتاب ارزشمندی است که با مدیریت و نظارت اسماعیل سعادت در فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است. پس از انتشار این مجموعه تصمیم گرفته شد تا کتاب‌های مختصری حاوی مقالاتی که در یک موضوع و مضمون واحد در دانشنامه منتشر شده، گردآوری و منتشر شود تا دسترسی به مطالب آسان‌تر باشد و تاکنون ۱۴ عنوان از این مجموعه منتشر شده است.

وی با بیان اینکه سایر جلدهای این مجموعه در سال ۱۳۹۸ منتشر شده و تاخیر چند ساله موجب شد تا ۱۰ مدخل جدید نیز به این کتاب اضافه شود، افزود: کتاب «فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها» کامل‌ترین و مهم‌ترین کتابی است که در زبان فارسی دربارۀ فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها منتشر شده و در برگیرنده ۶۰ مقاله در معرفی فرهنگ‌های فارسی به فارسی، عربی به فارسی، فارسی به عربی، فارسی به ترکی، ترکی به فارسی، کردی به فارسی و دو مقاله درباره فرهنگ‌های عربی به عربی و دو مقاله نیز در معرفی فرهنگ پهلوی و فرهنگ واژه‌های اوستا به پهلوی است.

جعفری‌جزی درباره قدیمی‌ترین فرهنگی که از گذشته به امروز رسیده، گفت: قدیمی‌ترین فرهنگی که در ایران تالیف شده به دوره پیش از اسلام و دوران ساسانی باز می‌گردد که تنها برگه‌هایی از این فرهنگ به دست ما رسیده است. پس از اسلام نیز پس از دوره‌ای خاموشی، با رونق شعر فارسی و فرهنگ‌نویسی در ایران روبه‌رو هستیم.

وی افزود: قدیمی‌ترین فرهنگی که ذکر آن در منابع فارسی رفته، فرهنگ کوچکی از قطران تبریزی، شاعر قرن پنجم است. در این فرهنگ ۳۰۰ واژه دشوار که در دیوان شعرایی چون منیجک و دقیقی آمده، شرح داده شده و اسدی نیز در لغت فرس درباره آن نوشته است، اما امروزه این کتاب موجود نیست. البته فرهنگی به اسم قطران در کتابخانه مدرسه سپهسالار نگهداری می‌شود که علی‌اشرف صادقی آن را منتشر کرده است. لغت فرس اسدی نیز از قدیمی‌ترین فرهنگ‌هایی است که به دست ما رسیده است.

مدیر گروه دانشنامه تحقیقات ادبی فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: این فرهنگ‌ها در دوره‌ای نوشته شده‌اند که شعر خراسانی رواج داشته و برای اینکه در سایر مناطق، گویش خراسانی غریب بوده، قطران و اسدی درصدد این برآمده‌اند تا با تالیف فرهنگ زمینه فهم شعر این دوره را در سایر مناطق فراهم کنند.

جعفری‌جزی افزود: فرهنگ‌نویسی فارغ از پرداختن به مسائل زبانی و لغت، نشان‌دهنده پیشرفت و شکوفایی تمدن یک ملت است. در جوامع بدوی فرهنگ نداریم اما در سایر کشورها که تمدن و فرهنگ به شکوفایی رسیده با فرهنگ‌های متعددی روبه‌رو هستیم مثلاً در زبان انگلیسی فرهنگ‌نویسی در اوج کمال است و در این فرهنگ‌ها حتی زمان شکل‌گیری و به‌کارگیری یک واژه را هم می‌توانید ببینید.

وی درباره تلاش‌های متعددی که در زمینه فرهنگ‌نویسی در ایران انجام شده، گفت: در دوره صفوی در هند و عثمانی کوشش‌های بسیاری برای فرهنگ‌نویسی فارسی انجام شده است اما در عصر جدید در ایران دهخدا سرآمد تمام فرهنگ‌نویس‌هاست و پس از وی می‌توان به محمد معین و حسن انوری اشاره کرد. در دهه 80 شمسی نیز زیرنظر علی‌اشرف صادقی، بنیان فرهنگ جامع زبان فارسی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی گذاشته شده است. تاکنون سه جلد این فرهنگ تالیف و منتشر و پیش‌بینی شده این فرهنگ بیش از ۳۰ مجلد باشد که بی‌شک و بدون اغراق جامع‌ترین فرهنگ زبان فارسی خواهد بود چون اطلاعات سایر فرهنگ‌ها را نیز دربرمی‌گیرد.

جعفری‌جزی درباره اهمیت فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها افزود: هر کسی که درباره فرهنگ و لغت تحقیق می‌کند، به این کتاب نیاز خواهد داشت. مدخل‌هایی که در این فرهنگ نوشته شده است به فراخور نیازی که نویسنده احساس کرده مفصل‌تر و یا کوتاه نوشته شده‌اند. در این کتاب مدخل‌های مرتبط با فرهنگ‌ها به ترتیب حروف الفبا آورده شده و در ابتدای کتاب پس از نگاهی اجمالی به مجموعه، مقاله علی‌اشرف صادقی، عضو پیوسته و مدیر گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در باب سیر تحول فرهنگ‌نویسی در ایران آمده است. لغت‌نامه دهخدا، فرهنگ فارسی معین، برهان قاطع، لغت فرس و لسان العرب از جمله فرهنگ‌هایی است که در این کتاب معرفی شده است.

انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی کتاب «فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها» را  در ۶۱۴ صفحه با قیمت ۴۶۰ هزار تومان عرضه کرده است.