به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «گزیده تقدیم‌نامه کتاب‌ها در ایران» (1357- 1400 ش.) با عنوان فرعی (مادر زیباترین و فراوان‌ترین سوژه تقدیم‌نامه کتاب‌ها در ایران) به کوشش دکتر علی صادق‌زاده وایقان تدوین شده است. این کتاب با همکاری زینب مرتاضی وایقان و عظیمه نجفقلی‌نژاد ورجوی سامان یافته است.
تقدیم‌نامه‌نویسی، تاریخچه‌ای به درازای تألیف دارد. آنچه اکنون تغییر کرده، محل، شیوه، انگیزه و تنوع مخاطب است. تقدیم‌نامه‌نویسی و نگارش به نام و برای شاهان و ملوک، از دیرباز در بسیاری از فرهنگ‌ها، ازجمله در فرهنگ اسلامی، رواج داشته است؛ از جمله این موارد، در قرن دوم هجری، تألیف کتاب سیره نبوی ابن اسحاق است.
به نقل مورخان، وی از مدینه به حیره آمد و کتاب سیره خود را برای ابوجعفر منصور تألیف کرد. در قرن دوم، قاضی ابو یوسف، کتاب الخراج را به دستور هارون نوشت و در مقدمه، ضمن نصایحی به او، از وی یاد کرده است. در قرن سوم، جاحظ، آثارش را به امیران و وزیران تقدیم می‌کرد و از این بابت پول هنگفتی می‌گرفت و به‌وسیله آن ارتزاق می‌نمود. تقدیم‌نامه‌نگاری در قرون متعدد میان علمای شیعه نیز مرسوم بود و استاد رسول جعفریان این موضوع را در دو دوره «پیش از صفویه» و «پس از صفویه» بررسی کرده است.
به مصداق آیه 216 سوره بقره، از نیمه تیرماه سال 1391، فرصتی فراهم شد که مدت اندکی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، از کارهای مدیریتی و اجرایی نجات پیدا کردم و به درخواست خودم، مدت کوتاهی در بانک مستند اسامی پدیدآورندگان مشغول شدم. برای مستند کردن اسامی پدیدآورندگان کتاب‌های درحال انتشار، به‌منظور صدور «فیپا»، باید مقدمه کتاب‌ها را مطالعه می‌‌کردم.
در اوایل سال 1393، صفحه تقدیم کتابی که شامل حال همسرم می‌شد، نظر مرا به خود جلب کرد؛ لذا انگیزه و عاملی شد که در واژه‌ها، جملات، ادبیات، ترکیب، تنظیم، خط و...؛ از همه مهمتر، در احساسات انسانی و عاطفی پدیدآورندگان نسبت به عزیزانشان، جامعه، عقاید و...، در صفحه‌های تقدیم کتاب‌ها که مملو از هدیه‌های معنوی هستند، تأمل کرده و تعداد قابل‌توجهی «تقدیم‌نامه» گردآوری کنم.
ساختار اکثر کتاب‌های چاپ‌شده از سه بخش عمده، شامل: الف) واحدهای پیش از متن؛ ب) متن؛ ج) واحدهای پس از متن، تشکیل یافته است. بخش پیش از متن کتاب، می‌تواند یازده واحد را شامل شود: 1. صفحه عنوان کوتاه؛ 2. لوحه آغاز؛ 3. صفحه عنوان؛ 4. صفحه حقوق؛ 5. صفحه اهدا یا تقدیم؛ 6. اِپیگراف یا سرلوحه یا اَپی‌نگاشت [صفحه شاهد] ؛ 7. یادداشت ناشر یا تقریظ یا پیشگفتارهای دیگران؛ 8. پیشگفتار مؤلف؛ 9. سپاسگزاری یا قدردانی و یا منابع و مآخذ عمده؛ 10. فهرست مطالب یا فهرست گنجانیده‌ها یا فهرست گنجانده‌ها؛ 11. فهرست تصویرها یا اشکال و فهرست جدول‌ها و نمودارها.
از یازده واحد بخش پیش از متن، ده واحد، اطلاعاتی درباره محتوا و موضوع کتاب، انگیزه تدوین، پدیدآور/ پدیدآورندگان کتاب (مؤلف، مصحح، ویراستار، مترجم، ناشر و...)، اهمیت و جایگاه کتاب، مخاطبان کتاب، چاپ‌ها و ویرایش‌های قبلی، بقیه جلدها و... ارائه می‌‌دهند؛ اما واحد «اهدا یا تقدیم»، تنها واحدی است که در اکثر موارد، با ده واحد دیگر و همچنین حال و هوای کتاب، ارتباط ندارد. فقط در مواردی نادر، ممکن است به دانشمندی مرتبط با موضوع کتاب، اهدا یا تقدیم شده باشد که در این صورت نیز، ادبیات و واژه‌های به‌کاررفته در متن «اهدا یا تقدیم»نامه، متفاوت از ادبیات و شیوه نگارش سایر واحدها و متن کتاب است؛ به‌‌جز کتاب، یکی دیگر از منابع اطلاعاتی که «تقدیم‌نامه» دارند، پایان‌نامه‌های دانشگاهی و حوزوی هستند که اتفاقاً در قرن معاصر، بستر اصلی تقدیم‌نامه‌های کتاب‌ها نیز محسوب می‌شوند.
در ساختار پایان‌نامه‌ها نیز که توسط متولیان آموزش عالی کشور تنظیم و به دانشگاه‌ها و دانشجویان ابلاغ شده است، واحد/ صفحه «اهدا یا تقدیم»نامه، پیش‌بینی شده و بررسی نگارنده نشان می‌دهد که حدود 90 درصد از پژوهشگران/ دانشجویان، نسبت به «اهدا یا تقدیم» پایان‌نامه خویش اقدام میکند. ساختار پایان‌نامه‌ها شامل سه بخش کلی است:
الف) صفحات مقدماتی: 1. صفحه سفید؛ 2. صفحه بسم‌ا...؛ 3. صفحه عنوان؛ 4. صفحه تأییدیه اعضای کمیته داوران؛ 5. صفحه تقدیم؛ 6. صفحه سپاسگزاری؛ 7. صفحه چکیده؛ 8. صفحه فهرست مطالب؛
ب) متن اصلی پایان‌نامه و فصل‌بندی: 1. مقدمه و کلیات تحقیق؛ 2. فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام‌شده؛ 3. فصل سوم: مواد و روش‌ها؛ 4. فصل چهارم: نتایج و بحث؛ 5. فهرست منابع؛
ج) پیوست‌ها: نامه‌ها، نمونه‌ها و پرسش‌نامه‌ها، مطالب مکمل، روش‌های آزمایشگاهی، آمار و ارقام و غیره که به‌نحوی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
نوشتن تقدیم‌نامه در ساختار پایان‌نامه‌ها اختیاری است و متن آن به سلیقه دانشجو بستگی دارد؛ اما باتوجه‌به شئونات ملی و فرهنگ اسلامی کشور، بایستی متن آن مورد تأیید تحصیلات تکمیلی دانشگاه قرار بگیرد.
سه‌شنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ - ۱۱:۱۰
نظر شما