به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمود بشیری در این نشست که در هشتمین روز برپایی نمایشگاه کتاب 1402 برگزار شد، عنوان کرد: مقصود داستان کتاب «تماشای روایت» ایجاد ارتباط بین ادبیات و سینماست. مؤلف عنوان خوبی انتخاب کرده؛ چراکه تماشا وجه مبتنی بر دیدن و دیدنی است.مقصود نویسنده از تماشا، سینماست و روایت نیز به داستان اشاره دارد که ارتباط بین این دو و اقتباسی که از داستان و رمان می‌کند موردتوجه وی بوده است.

وی در پاسخ به اینکه روایت درطول زمان ثابت می‌ماند یا تغییر می‌کند؟ افزود: تمام مفاهیم همیشه دچار تحول می‌شوند. درباره روایت نیز همین گونه است؛ اما ویژگی‌های ساده‌ای را از متون کهن یا معاصر می‌توان درنظر گرفت.

بشیری با بیان اینکه روایت، یک خوانش جدید از واقعیت است و می‌تواند متفاوت باشد، گفت: روایت و واقعیت متفاوت هستند اما اصول ثابتی برای روایت واقعیت وجود دارد.
این نویسنده بیان کرد: وقتی نگاه خاصی به یک مسئله عام داریم روایت شکل می‌گیرد و پس از آن داستان خلق می‌شود؛ اما نویسنده مورخ نیست و نگاه خاص خودش را دارد که کاملا با تاریخ و امر واقع فرق می‌کند. روایت در یک دوره یا حتی دوره‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد.

وی با اشاره به اینکه «تماشای روایت» سعی می‌کند نشان دهد چگونه روند اقتباس از کتاب به فیلم انجام می‌شود؟ افزود: در عین حال فاصله بسیار زیادی برای تبدیل یک اثر ادبی از حالت گفتاری و نوشتاری به درام و نمایش وجود دارد که امر ساده‌ای نیست.
بشیری تأکید کرد: روایت با شناخت و آگاهی است و اگر یک نوشته مبتنی بر این دو اصل نباشد قطعا وجه اقتباسی اصلا اتفاق نمی‌افتد؛ زیرا هرمتنی نمی‌تواند تبدیل به درام و نمایش شود.

وی درمورد میزان و درصد موفقیت نویسنده برای توضیح اقتباس در این کتاب گفت: درصد موفقیت نویسنده در این هدف بسیار پایین است. مباحث منفرد خوبی دارد و خوب فهمیده که به چه مطالبی توجه کند؛ چون روایت یک دید فلسفی است. نویسنده در ابتدا دیدگاه فلسفی دارد اما نتوانسته آنها را با یکدیگر تلفیق کند و این یکی از معایب کتاب است. همچنین برخی از تعاریف نویسنده متکی به منابع دیگر بوده که موجب سردرگمی خواننده است.

بشیری همچنین به چگونگی روایت شعر و نثر اشاره کرد و افزود: در شعر و نظم تکیه اصلی بر واژه است و شاعر سعی می‌کند برای بیان مفاهیم شعری خود به گزینش واژه دست بزند. گاهی بسیاری از شعرها وجه تصویری دارند و دیداری هستند و عمل را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کنند؛ اما در نثر این‌گونه سخن گفتن سخت است؛ بنابراین وجه روایت در شعر بسیار قوی‌تر از نثر است.

اولین روایت‌ها لالایی مادرانه است
در ادامه نیز جواد کامور بخشایش، نویسنده و پژوهشگر ادبی عنوان کرد: ترکیبی را که نویسنده در این کتاب به عنوان اسم انتخاب کرده بسیار با مسماست. تماشا یعنی فیلم و امری که بصری است و در کتاب، روایت کاملا ذات روایت دارد. تماشا در این ترکیب به عنوان ابزاری که می‌شود با دیدن به بطن موضوع رسید، تعریف شده است.
 
وی افزود: روایت یک اصل ثابت دارد. ما با روایت زندگی می‌کنیم و با آن عجین هستیم. اولین روایت‌ها لالایی‌های مادرانه است که جهان و ادراک را به ما عیان می‌کنند و روایت بازروایی اتفاقاتی است که در گذشته رخ داده و اکنون با آن فاصله داریم و افرادی این روایت‌ها را شکل دادند که باز هم از آنها فاصله داریم. با این اوصاف روایت می‌تواند دو مضمون داشته باشد یکی مستندنگاری که بن مایه مضمونی واقعی دارد و همچنین مضمون خیالی که با داستان سروکار دارد. اما روایت به خودی خود باز هم متاثر از زمان و زبان راوی است؛ بنابراین در هر دوره‌ای اصل ثابت در روایت ثابت است اما فرعش متغیر است.
 
 کامور بخشایش همچنین گفت: جهان سینما و فیلم با روایت متفاوت هستند؛ بنابراین موضوع اقتباس و روایتی که منجر به اقتباس شود یا تبدیل عناصر داستانی به فیلم بسیار مهم و پیچیده است.‌ هر کدام از این عناصر روایت و فیلم، دارای شاخصه‌هایی ازجمله شاخصه‌های زبانی، نشانه‌شناسی و زیبایی‌شناسی هستند.
 
این نویسنده تاکید کرد: نگارش سینما و ادبیات این روزها کاملا متفاوت است؛ کما اینکه در داستان برای شخصیت‌پردازی از کلمه استفاده می‌کنیم اما در فیلم مجبور هستیم از واقعیت استفاده کنیم. بنابراین درک دقیقی در سینما و ادبیات کشورمان اتفاق نیفتاده تا آثار ادبی تبدیل به فیلم شوند.
 
این پژوهشگر ادبی همچنین با ذکر یک مثال از فاصله بین ادبیات و نمایش گفت: در فیلم «غریب» قرارشد اقتباس تحت‌الفظی صورت گیرد و براساس کتاب محمدمسیح کردستان فیلمی ساخته شود. نویسنده تاکید داشت تمام زندگی شهید به تصویر کشیده شود اما کارگردان معتقد بود که باید فقط برهه‌ای از زندگی را تصویر کشید. این اتفاق امری را برای ما روشن می‌کند که اقتباس یک امر جاافتاده در ایران نیست.
 
وی عنوان کرد: ما در بررسی این کتاب ساعت‌ها بحث کردیم و گفتیم کاش نویسنده این کتاب را در ۵ فصل تمام نمی‌کرد و یک فصل تکمیلی درمورد بحث اقتباس داشت. آن زمان حتی ممکن بود کتاب را به عنوان برگزیده کتاب سال انتخاب کنیم زیرا نویسنده نتوانسته ارتباط عمیقی بین فصول اول تا پنجم ایجاد کند و در فصل پنجم بسیار فشرده بحث اقتباس را بیان کرده است.
 
کامور بخشایش افزود: با تمام این اوصاف به هرحال نویسنده شجاعت به خرج داده زیرا این یک موضوع بسیار پیچیده است و راه را برای علاقه‌مندان به حوزه اقتباس باز می‌کند.
 
وی گفت: کم اتفاق می‌افتد که ادبیات به کمک سینما بیاید؛ بنابراین باید از نظریه‌های جدید مثل اقتباس استفاده شود. هرچقدر بتوانیم اثر فیلم و کتاب تولید کنیم که ارتباط بین این دو را کم کند، ارزشمند است.
 
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی تخصصی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی است» از ۲۰ تا۳۰ اردیبهشت ماه در مصلای امام‌ خمینی(ره) و همزمان به‌ صورت مجازی در ketab.ir برگزار می‌شود.