به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از ستاد خبری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، نشست معرفی و بررسی کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» نوشته «عیسی امن‌ خانی» در سلسله نشست‌های «بررسی نشر الکترونیک آثار ادبی» با حضور «بهادر باقری» استاد دانشگاه خوارزمی‌، «هیوا حسن‌پور» استاد دانشگاه کردستان و نویسنده‌ اثر روز دوشنبه (4 بهمن ماه 1400) به صورت مجازی از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

«عیسی امن‌ خانی» نویسنده کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» ابتدا ضمن معرفی کتاب خود اظهار کرد: مفهوم و کاربرد نظریه در حوزه ادبی و نقد ادبی وضع چندان خوشایندی در کشور ما ندارد. این مهم به باورهای اولیه ما بر می‌گردد و این موضوع که نظریه ابزاری در دست منتقد است از جمله مفاهیم پُرکاربرد است و در این نگاه، نظریه نقش جعبه ابزار را دارد. نظریه پردازان دنیا که ادیب نبودند و برخی از آنها فیلسوف و یا اقتصاددان و ... بودند و برای آنها متن ابزار بوده است.

وی ادامه داد: ا‌گر نگاه نظریه‌پردازان به متن ابزاری بوده حالا سوال اینجاست که چرا به سراغ تبیین آثار ادبی رفتند؟ نکته مهم این است که می‌خواهم در کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» به این سوال پاسخ دهم، در بررسی این موضوع به اقتدار ستیزی رسیدم که نظریه‌پردازها به این دلیل به سراغ متون می‌آیند.

نویسنده کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» به نگاه ابزاری نظریه‌پردازها به متن اشاره کرد و یادآور شد: تئوری در دنیای مدرن به معنای تغییر است و خاستگاه همه تئوری‌ها ایجاد دگرگونی است که به سمت مناسبات اقتدارگرایانه می‌رود، مانند آنکه امروز به فمنیسم می‌گوییم نظریه ادبی ولی ادبیات کودک را به عنوان شاخه‌ای از ادبیات معرفی می‌کنیم و نه یک نظریه زیرا در مناسبات اقتداری نیست.

امن خانی تصریح کرد: من مجبور شدم یک صورت بندی جدیدی از نظریه‌ها ارائه کنم و شیوه خاصی را برای معرفی نظریه‌ها به کار ببندم. در فصل اول تئوری‌ها را تعریف کردم و در آن یکی از اَشکال سلطه را به چالش کشیدم.

وی ادامه داد: وقتی به هرمنوتیک رسیدم به عنوان اولین و قدیمی‌ترین نظریه این سوال را پرسیدم که کدام مناسبات غیرعقلانی را دگرگون خواهد کرد؟ وقتی به مارکس رسیدم گفتم مارکسیسم کدام مناسبات را دگرگون خواهد کرد؟ وقتی به منطق مکالمه باختین رسیدم، ابتدا این پرسش را طرح کردم که کدام مناسبات غیرعقلی در این منطق قرار است دگرگون شود؟ به تبارشناسی فوکو رسیدم همینطور پرسش اصلی خود را عنوان کردم و خلاصه اثر به سخن پایانی ختم می‌شود با این موضوع که انسان مدرن تا زمانیکه احساس می‌کند جهانش غیر‌عقلانی است و در آن مناسبات استعمارگرایانه هست همچنان به تولید نظریات ادبی خواهد پرداخت.

بهادر باقری، منتقد ادبی در ادامه با بیان مطالبی در تحلیل کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» وجود ۲۲۰ منبع فارسی و ۲۰ منبع انگلیسی را از ویژگی‌های مثبت کتاب برشمرد و اظهار کرد: نویسنده در این کتاب تعریف تازه‌ای از نظریه ادبی را پیشنهاد کرده و این‌طور بیان کرده که نظریه‌ها حوزه وسیعی دارد و تلاش نویسنده تمرکز بر نظریه‌ها بوده که بتواند آنها را دسته‌بندی کند و لازم است نگاه ساختارگرایانه نویسنده در نظام آموزشی مورد توجه قرار داده شود.

وی ادامه داد: وقتی نظریه نقد روانکاوانه مطرح می‌شود به نظریه‌های فروید و سایرین در آثار ادبی مطرح اشاره شده است و نظریه را نوعی از زیستن معرفی کرده که خواهان دگرگونی در زیست انسان است در این کتاب تمام نظریه‌ها به ترتیب تاریخی تنظیم شده‌اند و بر سه محور استوارند و به نظریه‌های مغفول مانده در کتاب‌های درسی هم پرداخته شده است، مانند نظریه‌های بوم‌شناسی و حقوق حیوانات به طور کلی نظریه‌ها در خلاء بررسی نشده‌اند و در زیر مجموعه‌های هر نظریه قرار دارند.

این منتقد ادبی عنوان کرد: کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» یک شگرد ساختارگرایانه دارد و در کنار ویژگی‌های خوب اثر می‌توان به نکاتی هم توجه کرد. با وجود آنکه مبانی تاریخی نظریه‌ها مورد توجه نویسنده قرار گرفته است ممکن است در حوزه ادبی فهم برخی نظریه‌ها برای همه قابل درک نباشد. برخی مفاهیم تفسیر پیچیده دارند و زمینه‌های پیدایش نظریه‌ها از جنبه کاربست نظریه برای دانشجو می‌تواند آموزنده باشد و می‌توان به این مهم بیشتر پرداخت و پیشنهاد می‌کنم نویسنده در جلد دومی برای اثر خود، «کتاب کار» طراحی‌ کند.

باقری در بخشی از سخنانش گفت: همچنین پیشنهاد می‌کنم اصطلاحات انگلیسی و شخصیت‌ها در پاورقی‌های کتاب ذکر شود و عناوین هر فصل منطبق با همان فصل ذکر شود و تفاسیر به قدر کفایت برای دانشجویان شرح داده شود و منابع درجه یک در اختیار دانشجویان قرار گیرد. البته مشخص است نویسنده برای کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» سالها تلاش کرده و یک اثر علمی و ارزشمند را ارائه کرده است که برای اساتید و دانشجویان مفید خواهد بود.
«هیوا حسن‌پور» استاد دانشگاه و دیگر منتقد در جلسه به بیان تحلیل خود پرداخت و اظهار کرد: عنوان کتاب «نگاهی تازه به نظریه‌های ادبی» است و خواننده را به خوانش جدید از چیستی نظریه جلب می‌کند. دنیای امروز هم دنیای نظریه است و ناظر بر دنیای گفتمان‌هایی است که ما را احاطه کردند و نظریه روش گفتمان‌سازی‌ها را نمایان می‌کند. کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» نسبت به آثار پیشین برتری‌هایی دارد که عنوان کرده نظریه‌ها چگونه شکل گرفته و چگونه در مطالعات ادبی می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.

وی ادامه داد: نظریه‌ها مطالعات سنتی منتقدان ادبی را دستخوش تغییر کردند و کاربست نقد ادبی مبتنی بر نظریه‌ها برای من همواره محل پرسش بوده که بسیاری از آثار مرتبط تکرار مکررات بوده است و کتاب حاضر دسته‌بندی نظریه‌ها را مورد توجه قرار داده و ماهیت نظریه را معرفی کرده است و کتاب را فصل نخست کتاب به چیستی نظریه پرداخته که کوشش اولیه‌ای برای روشن کردن نظریه در دنیای امروز است و در این کتاب کارکردهای نظریه در دنیای ادبی مورد بررسی قرار گرفته است.

حسن‌پور به مطالعات فراوانی که در حوزه نظریه‌ها انجام می‌شود اشاره کرد و به نویسنده کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» پیشنهاد کرد: خوب بود در کتاب به نقد نظریه‌ها توجه می‌شد و آسیب‌شناسی نظریه‌ها را در کتاب ذکر می‌کردند البته این اثر را به عنوان یک متن اصلی در حوزه نظریه پژوهی شایان تقدیر است و با توجه به منشا غربی نظریه‌ها، مطلوب بود نقد عملی نظریه‌ها بر اساس متون بومی صورت بگیرد تا برای مخاطب ملموس‌تر باشد که در انطباق با نظریه مربوطه درک ملموس‌تری داشته باشد چرا که آثار ادبی جهان برای همگان آشنا نیست.

وی نظریه‌ها را پس‌آیند متن‌ها دانست و گفت: تلاش نویسنده کتاب «نگاهی تازه به نظریه ادبی» قابل ستایش است زیرا به راستی به نظریه‌ها نگاهی تازه داشته است و وقتی راجع به نظریه‌های فلسفی و روانشناسی سخن به میان می‌آید ارتباط نظریه با متون و بررسی سیر تاریخی مورد توجه قرار گرفته که کاری بسیار ارزشمند است.

در ادامه «امن خانی» با توجه به پیشنهاد افزودن «کتاب کار» اظهار کرد: به نظرم این کار از عهده یک نفر خارج است و واقعیت این است که حوزه نظریه علمی بسیار گسترده است، از روان‌شناسی گرفته تا مردم شناسی. فهم همه آنها دشوار است وبه یک کار تیمی نیاز دارد و با همه تنوع و زیر شاخه‌های متعدد که دارد به تنهایی قابل اجرا نیست. بر اساس اشراف به هر بخش مستلزم حضور کارشناس و متخصص مربوط است تا نتیجه خوب حاصل شود.

وی خاطر نشان کرد: ورود به برخی از نظریه‌ها هر کدام این قابلیت را دارد که به یک کتاب تبدیل شود. علاوه بر این تصورات اشتباهی در ایران از نظریات وجود دارد که هر کدام از آنها یک جهان‌نگری در پَس خود دارند و من شخصاً فقط تبارشناسی کار را کردم و نمی‌توانم ساختارگرایی یا روایتگری کار کنم زیرا نظریه از نگاه من پوست تن است نه لباس که قابل تعویض باشد.

دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از سوم بهمن‌ماه آغاز و تا دهم بهمن‌ماه ١٤٠٠ ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان برای بازدید و خرید کتاب می‌توانند به Ketab.ir  مراجعه کنند.