کتاب «حسین مسیح» مجموعه داستان‌های کوتاه با موضوع قیام امام حسین(ع) و ارتباط آن با جنگ و دفاع مقدس است. در حقیقت داستان‌ها برگرفته از نحوه شهادت شهدا و شباهت آن با شهدای کربلا است. کلیت کتاب برگرفته از نحوه شهادت یکی از شهدای هشت سال دفاع مقدس است. به عبارت دیگر - در ظاهر- کلیت کتاب برگرفته از کربلا است، اما در پایان داستان نام شهیدی ذکر شده که داستان برگرفته از نحوه شهادت آن شهید است.
سرهنگ شهرام صمدی‌نیا؛ رئیس سازمان بسیج هنرمندان تهران بزرگ، در این نشست ضمن تبریک هفته بسیج، گفت: سازمان بسیج هنرمندان تهران بزرگ 10 انجمن تخصصی در مجموعه خارج از سازمان دارد که فعالیت‌های متعدد در طول سال انجام می‌دهند. یکی از انجمن‌های تحت پوشش، ادبیات داستانی است که مسابقات و جشنواره‌های مختلف در طول سال برگزار میکند. انجمن ادبیات داستانی به عنوان فعال‌ترین انجمن‌ها، از ابتدای سال تاکنون چندین نشست تخصصی رونمایی کتاب و مسابقات متنوع برگزار کرده است.
وی افزود: این نشست نیز به همت مسئول انجمن ادبیات داستانی با همکاری اعضای شورا تدارک دیده شده که با مشارکت خانه کتاب و با حضور دست‌اندرکاران موزه انقلاب اسلامی که از چاپ کتاب حمایت کردند برگزار شده است تا مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
صمدی‌نیا اظهار کرد: مجموعه سازمان بسیج هنرمندان در طول هفته بسیج برنامه‌های مختلفی را پیش‌بینی کرده است ازجمله اینکه بسیجیان هنرمند در نماز جمعه این هفته حضور پرشور خواهند داشت و یکی دیگر از برنامه‌های ویژه حضور گروه‌های هنری و نمایشی در ایستگاه‌های مترو است که از امروز آغاز شده و دوستان می‌توانند تئاتر صحنه‌ای و نقالی را شاهد باشند. همچنین در برنامه «به خانه برمی‌گردیم» از دوستان هنرمند دعوت به‌عمل می‌آید.
داستان دفاع مقدس در قالب داستان کوتاه خیلی دیده نمی‌شود
کوثر دانش؛ نویسنده کتاب «حسین مسیح» در بخش دیگری از این نشست گفت: داستان دفاع مقدس در قالب داستان کوتاه خیلی دیده نمی‌شود و آن‌چه بیشتر به‌چشم می‌خورد خاطره‌نگاری است و کمتر به محتوا پرداخته می‌شود. برای نگارش کتاب «حسین مسیح»، تقریبا یک‌سال درگیر بحث داستاننویسی و ویرایش داستان‌ها بودیم. این جلسات نقد که برگزار می‌شود، باعث ارتقاء سطح آثار خواهد شد.
وی اظهار کرد: با توجه به اینکه برای نگارش کتاب به دنبال محتواهای بیشتر بودیم، تصمیم گرفته شد، داستان‌ها برگرفته از زندگی شهدا باشد و تقارنی با شهدا داشته باشد. ایده‌ها رشد کرد تا کار شکل گرفت. هرکدام از داستان‌ها برای این که پیشینه‌ای در ذهن مخاطب ایجاد نشود، با شماره نامگذاری شده و در انتها نامگذاری صورت گرفته است. رونمایی اثر نیز همزمان با اربعین در موزه انقلاب اسلامی صورت گرفت، زیرا بیشتر داستان‌های این اثر مربوط به شهدای بسیجی است، به همین دلیل، این ایده به نظر رسید که رونمایی کتاب همزمان با اربعین امام حسین(ع) باشد.
این کتاب باید با عنوان داستان کوچک نامگذاری شود
احسان عباسلو؛ منتقد و ناظر کتاب «حسین مسیح» در رابطه با سبک نگارش و قالب این اثر گفت: از نیمه دهه 80 به مدت دو سال، کارگاه‌های داستان کوچک در حوزه هنری تدریس کردم. از سال 1387 روی این قالب تمرکز کردم و حدود 14 سال است که به‌صورت تخصصی در این قالب کار می‌کنم و کتابی در این زمینه نگاشته‌ام و معتقدم این کتاب باید با عنوان داستان کوچک نامگذاری شود. ما در این زمینه سابقه طولانی داریم و در داستان‌های ایرانی ازجمله حکایات سعدی، نمونه‌هایی از این داستان‌ها دیده می‌شود که بر همه جوانب انسان می‌پردازد و تمام عرصه‌های وجودی انسان در حکایت‌ها پردازش می‌شود. درواقع داستان‌های کوچک، مکعب هستند، چون تمام ابعاد زندگی انسان را مد نظر قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال از حکایت‌های سعدی، درس دینی، اجتماعی و فرهنگی می‌توان گرفت.
وی بیان کرد: انجمنی سال گذشته راه انداختیم که جوایزی نیز در حوزه تک‌داستان و مجموعه داستان به نویسندگان ارائه شد. این قالب در ایران جا افتاده و خیلی طرفدار دارد و در حوزه داستان دینی و دفاع مقدس کارآیی دارد. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنم در جایزه جلال و دیگر جوایز برای این قالب جایزه‌ای درنظر گرفته شود. البته این قالب، داستان کوچک است و کوتاه نیست. قالب داستان کوتاه فرق میکند. در غرب برای این قالب داستان، چندین عنوان درنظر گرفته‌اند و هنوز به اسم مشخصی نرسیده‌اند؛ چون برای آن‌ها جدید است؛ درحالی‌که بزرگان ادبی ما از روزگاران گذشته به سبک این داستان سفارش می‌کرده‌اند. وقتی پیشینه غرب را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم از نظریه‌های مختلف برای تعریف این قالب استفاده کرده‌اند. حتی از معماری، ایده گرفته‌اند؛ یعنی فقط به اصول هر چیزی پرداخته‌اند. در دوران مدرنیسم که مجلات پا گرفتند، از این داستان‌ها استفاده شد و به‌تدریج غرب صاحب این مکتب شد و هرساله بسیاری مسابقات مختلف در این زمینه برگزار می‌شود. در انگلستان هم انجمن بین‌المللی راه‌اندازی کردند؛ درحالی‌که هیچ نظریه‌ای در این زمینه ندارند.
«حسین مسیح» به همه جوانب انسانی می‌پردازد
عباسلو افزود: کتاب «حسین مسیح» داستان کوچک است و به همه جوانب انسانی می‌پردازد. اسم کتاب باید تغییر کند. جلد کتاب خیلی مهم است زیرا داستان از جلد کتاب شروع می‌شود نه از خط اول داستان و اسم اولین چیزی است که خوانده می‌شود و آخرین عنوانی است که باید نوشته شود. اسم می‌تواند حرف زیادی برای گفتن داشته باشد. شوکی که اسم می‌دهد زیبایی کار این کتاب است و داستان پشت جلد نیز جذاب است که به یکی از شهدای مسیحی برمی‌گردد و نشان می‌دهد جنگ فقط برای مسلمانان نبود.
وی گفت: قدرت داستان‌های دفاع مقدس به خاطر نمادها و ترجیحاتی که این قالب می‌تواند استفاده کند، زیاد است. معمولا شاهد داستان‌های خوبی در این زمینه هستیم. در این کتاب داستان‌های دفاع مقدس به مراتب قوی‌تر از عاشورا شده و به‌نظرم دلیلش این است که داستان دفاع مقدس ملموس‌تر بوده و کماکان درگیرش هستیم و هنوز این دفاع ادامه دارد و شاید دلیل دیگر، تنوع موضوعی است که در این زمینه وجود دارد. به‌نظرم تمام عزیزانی که درگیر دفاع مقدس بودند، حرف برای گفتن دارند و ای کاش خود را باور کنند و بنویسند.
حقیقت داستان بر حقیقت تاریخی ارجحیت دارد
این منتقد آثار ادبی در ادامه استفاده از حقیقت تاریخی را از ویژگی‌های خوب مجموعه عنوان کرد و افزود: ما می‌توانیم برداشت خود را از تاریخ داشته باشیم. حقیقت داستان بر حقیقت تاریخی ارجحیت دارد. ما بر اساس باورهای مردم می‌نویسیم بنابراین می‌توانیم تاریخ را به نفع خودمان احاطه کنیم. بنابراین دوستانی که میخواهند داستان بنویسند، اگر سوژه ندارند از تجربه زیستی تاریخ معاصر الهام بگیرند و داستان خود را شکل دهند. در این کتاب بسیاری از حوادث تاریخی را داریم و همچنین نگاه جامع به همه اقشار درگیر جنگ صورت گرفته است. در این مجموعه به شهدای زن، مرد، شیعه، سنی، مسیحی، پرستار، پزشک و غیره پرداخته شده و اینکه یک مجموعه همه این موارد را پوشش دهد مهم است و خصوصیات خوب دیگر کتاب این است که تکرار در آن به چشم نمی‌خورد و شخصیت‌ها جای خود ساخته شده‌اند و هر کدام شناسنامه خاص خود را دارند، مثلا در جایی، داستان از زبان یک عراقی ذکر شده و این زاویه دید و تنوع بسیار مهم است.
وی گفت: داستان‌نویسان فکر می‌کنند باید تابع گرامر و دستور زبان فارسی باشند. در صورتی که ادبیات با این موضوع در تضاد است و می‌توانیم حتی با جمله ناقص هم منظور خود را برسانیم و فهم داستان را به شعور مخاطب واگذار کنیم. تکنیک دیگر که در کتاب استفاده شده، تکنیک فراداستان است. مثلا در داستانی، شخصیت، سراغ نویسنده می‌رود و به این مدل فراداستان گفته می‌شود و داستان شماره 17 درباره چگونه نوشته شدن داستان‌های مینیمال صحبت میکند. یکی از هجمه‌ها به داستان‌های ارزشی این است که این داستان‌ها بیشتر شعار است و نویسنده در داستان شماره 17 علیه این قوانین داستاننویسی میکند. در داستان شماره 32 ذهن صحنه‌ای را تعریف میکند و به صحنه دیگر شیفت میکند و در این شیفت کردن‌ها عنصری وجود دارد که ذهن وقتی به آن‌ها می‌رسد در ناخودآگاهش سراغ موضوع دیگری می‌رود و عنصر انتقالی در کتاب جایی است که عاشورا و دفاع مقدس را به هم مربوط میکند. در داستان 64 به جای دیالوگ، داستان در قالب تعزیه روایت می‌شود و تلفیقی از داستان و تعزیه را داریم. داستان‌نویسان باید این نوآوری‌ها را مد نظر قرار دهند.
عباسلو اظهار کرد: در ادبیات داستانی باید وجود ندارد. ادبیات بر هیچ تجربه شخصی بسته نمی‌شود و به‌روز تعریف می‌شود. یکی از جنبه‌های زبان، جنبه احساسی است. وقتی خودمان هستیم، جملاتی می‌گوییم که حس دوستانه دارد. داستان دفاع مقدس، جنبه احساسی زیادی دارد. زبان غیر رسمی در این حوزه جواب می‌دهد و تناسب داستان با لحن خیلی مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد. نویسنده باید سعی کند داستان ارائه دهد نه حجم، گاهی فکر می‌کنند باید 10 یا 20 صفحه بنویسند تا داستان کوتاه داشته باشند درحالی‌که کوتاهی شرط داستان کوتاه نیست. داستان باید در عین کوتاهی گره و حرفی برای گفتن داشته باشد. داستان را نباید از ذهن خودتان بنویسید. باید پژوهش خوب در این زمینه داشته باشید در غیر این صورت داستان ایرادات فنی پیدا میکند. از قواعد بسیار مهم این قالب سادگی زبان و کوتاهی است.
داود صلاحی؛ مدیر انتشارات موزه انقلاب اسلامی نیز به بحث شخصیت‌پردازی در کتاب «حسین مسیح» به‌عنوان یکی از نکات جالب کتاب اشاره کرد و گفت: در رمان معمولا فرصت هست که مثلا شخصیتی در قالب یک صفحه معرفی شود. ولی در داستان کوتاه این فرصت وجود ندارد. اما در داستان‌هایی که در این کتاب آمده در حد چند جمله شخصیت‌ها معرفی شده‌اند. بحث تنوع موضوع و سبک نگارش نیز از جمله مواردی است که در کتاب به‌چشم می‌خورد.
وی افزود: تنوع موضوعات در این کتاب ازجمله توجه به مدافعان سلامت، رزمندگان دفاع مقدس، مدافعان حرم و نهضت عاشورا و تنوع موضوع در جای خود اهمیت دارد و توجه به این نکات مغفول مانده در کتاب جالب است.
صلاحی بیان کرد: خانم دانش، نویسنده حرفه‌ای نیستند و این نکته مهمی است که با نویسنده نوقلم سر و کار داریم و به‌عنوان شروع کار، خیلی کار قوی است و ارزش سرمایه‌گذاری دارد. نکته مهم دیگر در رابطه با این کتاب، بحث ارتباط بین دفاع مقدس و عاشوراست که دفاع مقدس از زاویه عاشورا دیده می‌شود.
نظر شما