در این مجموعه می‌توان چگونگی نقش و عملکرد پدافند هوایی در جنگ تحمیلی در ابعاد مختلف اعم از فرماندهی، کنترل مدیریت صحنه نبرد، اتخاذ تدابیر تاکتیکی مختلف در مقابله با توان رو به رشد دشمن در حالات مختلف و چگونگی مقابله با تهاجمات گسترده دشمن علیه مراکز فوق‌العاده حساس کشور و جنایات بعثی‌ها در هجوم به شهرهای مختلف و بی‌دفاع با روش‌های گوناگون را به خوبی مشاهده کرد.
در ادامه گفت‌وگو با امیر سرتیپ براتعلی غلامی، نویسنده کتاب «پدافند هوایی، سیر توسعه و تکامل» را می‌خوانید. امیر غلامی که در بهمن‌ماه ۱۳۶۸ مفتخر به دریافت نشان درجه دو فتح شد و از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۰ فرماندهی پدافند هوایی ارتش را برعهده داشت و از مشاوران نظامی فرمانده کل قواست. در این گفت‌وگو به تبیین و تشریح اهمیت و نقش بسزای پدافند ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس و پیشرفت‌های روزافزون این نیرو از قبل و بعد از انقلاب تا کنون و آثار منتشر شده در این حوزه پرداخته است.
لطفاً توضیحاتی در رابطه با محتوای کتاب «پدافند هوایی» و ویژگی‌های این کتاب نسبت به کتاب‌های دیگر بفرمایید؟
کتاب «پدافند هوایی»، مجموعه سه‌جلدی است که جلد اول شامل سیر توسعه و تکامل پدافند هوایی است و جلد دوم و سوم اسناد و مدارکی است که سیر توسعه و تکامل بر اساس آن نگاشته شده است. جلد دوم، شامل یک روزشمار بسیار کامل و دقیق از وقایع جنگ تحمیلی است که روزانه از اول تا پایان جنگ یعنی از همان 31 شهریور 59 که جنگ آغاز شده تمام لحظات، ثانیه به ثانیه تا پایان جنگ در این کتاب جمع‌آوری شده و نمی‌توانید موردی را پیدا کنید که در این کتاب نیامده باشد. تمام وقایع هشت سال دفاع مقدس با ذکر زمان و دقیقه در این کتاب آورده شده و می‌تواند مرجع خوبی برای محققان و افرادی که بخواهند جنگ را از دید پدافند هوایی تجزیه و تحلیل کنند، باشد.
با مطالعه این کتاب متوجه می‌شویم که عراق در پدافند هوایی و حملات هوایی به جمهوری اسلامی ایران چه راهی را پیش گرفته بود و پدافند هوایی ایران چه عکس‌العمل‌هایی دربرابر آنها انجام داده و همچنین می‌تواند منبع خوبی برای پژوهشگران آینده باشد. در جلد سوم این کتاب با وضعیت پدافند هوایی در شروع جنگ آشنا می‌شوید که یک پدافند هوایی هوا پایه بوده و هیچ گسترشی در هیچ کجای منطقه نداشته ولی در طول هشت سال دفاع مقدس شروع به پخش‌کردن وسایل و تجهیزاتش در نقاط مختلف کرده و همینطور گسترش پیدا کرده به گونه‌ای که در پایان جنگ به‌ندرت می‌شد نقطه‌ای را در ایران پیدا کرد که پدافند هوایی در آن حضور نداشته باشه و این کتاب به موضوع گسترش پدافندهای هوایی در طول دفاع مقدس پرداخته است. این دو کتاب شامل اسناد مختلف در سیر تحول توسعه پدافند هوایی است و این توسعه پدافند هوایی 6 فصل مختلف دارد که از شروع تشکیل پدافند هوایی در سال 1312 آغاز شده است.
(1).jpg)
وضعیت پدافند هوایی در ابتدای جنگ تحمیلی چگونه بود؟
فصل یکم کتاب به چگونگی تشکیل پدافند هوایی در نیروی زمینی اشاره کرده که بعدها در سال 1336 این پدافند هوایی از نیروی زمینی به نیروی هوایی منتقل شده، البته کشمکش‌های زیادی برای این انتقال وجود داشته، در ابتدا پدافند هوایی را به نیروی هوایی منتقل کردند و بعد از یک بار بازگشت به نیروی زمینی، چون متوجه شدند که با ماهیت نیروی زمینی سنخیت ندارد، دوباره به نیروی هوایی برگردانده شد و در نیروی هوایی همینطور سیر تکامل و توسعه را ادامه داده و شروع به بزرگ شدن و تکامل کرده است. پدافند هوایی در ابتدای کار تنها چند قطعه توپ و جنگ‌افزار داشته که با گذشت زمان تیپ رادار به آن اضافه شده و بعد از چند سال همان‌طور که در فصل چهارم آمده است، پدافند هوایی در دو بخش جداگانه در نیروی هوایی شکل گرفته و رشد کرده، سپس دو بخش را با هم ادغام کرده‌اند، با این کار پدافند هوایی به مرحله‌ای رسید که دیگر بزرگ‌تر از نیروی هوایی می‌شد و نیروی هوایی تصمیم گرفت که این نیرو را به دو قسمت مجزا تقسیم کند، یکی بخش آفند و دیگری بخش پدافند. بخش آفند را قرار بود به شیراز منتقل کرده و بخش پدافند هوایی را در یزد مستقر کنند که البته در همان روزهای آخر به چهار منطقه کلی پدافند هوایی تقسیم شده بود و همان روزها که در حال این تغییرات بودند انقلاب شکوهمند اسلامی شروع شد و می‌توان گفت تمام رشد و توسعه پدافند هوایی متوقف شد.
به فصل پنجم کتاب که می‌رسیم، چگونگی روبه‌روشدن پرسنل پدافند هوایی با انقلاب اسلامی توضیح داده شده و اینکه مملکت چه توقعی از پدافند هوایی داشت. در آغاز انقلاب، مدتی ضربه‌هایی به پدافند هوایی وارد شد و پدافند هوایی در یک سال اول انقلاب شروع به کوچک‌شدن کرد، یعنی مناطق چهارگانه منحل شد و خیلی از امکانات پدافند هوایی برگشت و حتی برخی زمزمه می‌کردند که ما باید سیستم‌های اصلی و خوب موشکی پدافند هوایی را به آمریکا بازگردانیم که حضرت امام(ره) مانع شدند و به هر حال جنگ آغاز شد و با جنگ، فصل جدیدی در پدافند هوایی شروع شد که اصل توسعه و دگرگونی پدافند هوایی در طول هشت سال دفاع مقدس انجام شده است.
در فصل ششم می‌توانید مطالعه کنید که جنگ چه تأثیرات عظیمی روی پدافند هوایی گذاشته است. درواقع، جنگ پدافند هوایی را به مرحله‌ای کشاند که دیدند نمی‌شود، پدافند هوایی را از داخل نیروی هوایی اداره کرد به همین علت تصمیم گرفتند، جایی را با عنوان ستاد پدافند کل کشور تشکیل دهند و قسمت‌هایی از پدافند به طور کلی از ارتش منفک شد. مثلاً وقتی جبهه‌ها را می‌خواستند اداره کنند دیدند در چارچوب سلسله مراتب امکان‌پذیر نیست و بخشی را با عنوان قرارگاه رعد درست کردند که این قرارگاه رعد، جزء نیروی هوایی و ارتش نبود و مستقیماً زیر نظر قرار گاه خاتم‌الانبیاء شروع به انجام وظیفه کرد و عظمت پدافند هوایی از آن زمان شروع شد. به گونه‌ای که وقتی جنگ تمام شد مجبور شدند پدافند هوایی را به یک نیرو تبدیل کنند که نه جزء نیروی زمینی و نه جزء نیروی هوایی بود و در حال حاضر هم پدافند هوایی یک نیروی مستقل است و مانند نیروی زمینی و هوایی، پدافند هوایی هم نیروی چهارم ارتش است و این سیر تکامل و توسعه با یک تجزیه و تحلیلی زیبا از چگونگی هشت سال دفاع مقدس و روبه‌روشدن پدافند هوایی در این کتاب تجزیه و تحلیل شده است.
با توجه به اینکه مدت‌ها از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران سپری می‌شود به نظرتان چه ضرورتی برای پرداختن به دفاع مقدس کشورمان در برابر متجاوزان بعثی وجود دارد؟
مطالعه کتاب «پدافند هوایی» هم می‌تواند تجزیه و تحلیلی برای مردم عادی مملکت باشد که ببینند فرزندان و گذشتگانشان چگونه هشت‌سال دفاع مقدس را با آن مرارت‌ها توانستند پشت سر بگذارند و به مراحلی در کتاب می‌رسید که می‌بینید مثلاً ما درمانده شده‌ایم و با هوش و درایت دوباره به دشمن چیره شدیم در حالی که ناامید و شکست خورده بودیم دوباره بلند شدیم و نیروی هوایی عراق را شکست دادیم. مطالعه کتاب مخصوصاً برای پدافندی‌های جوان که در جنگ بی‌تجربه هستند، فوق‌العاده مفید است و می‌تواند بهترین تجربه و آموزش و مدلی مناسب به منظور آماده‌کردن آنها برای جنگ‌های آینده باشد و دانشجویان را با دنیای دیگر روبه‌رو می‌کند.
از جمله مشکلاتی که همزمان با جنگ تحمیلی بر علیه سایت‌های راداری پدافند هوایی مستقر در منطقه انجام می‌شد، شنود رادیویی، حمله مستقیم هواپیماهای عراقی به سایت‌ها و مواضع پدافند هوایی بود، برای مقابله با این‌گونه تهدیدات چه اقداماتی را انجام دادید؟ و دستاوردهای علمی پدافند هوایی در دوران دفاع مقدس چه بود؟
ما در دوران دفاع مقدس فرصت اینکه کارهای عظیم علمی بکنیم، نداشتیم و تنها کاری که در دوران دفاع مقدس توانستیم انجام دهیم، این بود که روبه‌روی عراق بایستیم و زیر فشار عراق با قامت راست بمانیم و خم نشویم و ماندیم و در دوران جنگ توانستیم قطعاتمان را که وابسته صددرصد به آمریکا بودیم از وابستگی نجات دهیم، یعنی در شرایطی که ارتباطمان با سازنده‌های این تجهیزات قطع شده بود خودمان تجهیزات را سرپا نگه داشتیم و جنگ را اداره کردیم ولی تحمل این فشارها، پدافند هوایی را آماده کرد که به محض اینکه فرصت کرد دست به یک سری تحولات عظیم بعد از جنگ زد، یعنی بلافاصله تمامی تجهیزات را نوسازی کردیم، بازسازی به‌گونه‌ای که تبدیل به وسایل روز شدند.
دومین قدم این بود که در رابطه با رادارهای مملکت که کمبود عظیمی در دوران جنگ بود، بلافاصله بعد از جنگ تمام رادارها را ملی کردیم. الان شبکه رادار کشور برای خودمان است. ما جزء سه کشور اول دنیا در ساخت رادار هستیم، یعنی آن سختی‌ها و مرارت‌ها و فشارهایی که در طول هشت سال جنگ تحمیلی به ما وارد شد، باعث شد که پرسنل پدافند هوایی به محض اینکه جنگ تمام شد، همه چیز را متحول کنند. الان اگر از لحاظ صنعتی بررسی کنید، پدافند هوایی خیلی در ایرانی‌شدن از همه نیروها جلوتر است و این هم بخاطر فشار سنگینی بود که در طول جنگ تحمل کرد و می‌توانم بگویم در طول جنگ تنها کار بزرگی که از لحاظ نگهداری و تکنولوژی انجام دادیم این است که ما وابستگی خود را به کشورهای اروپایی و آمریکا قطع کردیم و همان کاری که آنها برای ما انجام می‌دادند خودمان انجام دادیم.
چه ویژگی‌هایی از پدافند هوایی کشورمان را در سال‌های دفاع مقدس نسبت به دیگر کشورها متمایز می‌دانید؟
تجربه‌ای که ما در جنگ داریم فکر نکنم هیچ کشوری در دنیا داشته باشد. ما یک کشور با یک تکنولوژی محدود بودیم و در شرایطی که تمام سازندگان تجهیزات ما را تحریم کردند، روبروی تمام شرق و غرب ایستادیم و جنگیدیم و در صورتی که مدرن‌ترین تجهیزات و هواپیماها در اختیار کشور عراق قرار داشت و بلوک غرب از طریق فرانسه تمام امکانات و تکنولوژی را در اختیار عراق گذاشتند، ما با دست خالی مقابل دنیا ایستادیم. با مطالعه این کتاب متوجه می‌شوید که حتی در روزهای آخر جنگ که عملیات مرصاد شکل گرفت، چه ضربه‌های مهلکی در آخرین روزها با همین وسایل فرسوده به مدرن‌ترین تجهیزات دنیا وارد کردیم.
کتاب‌ها و آثار منتشرشده در زمینه «پدافند هوایی» را چه حدی ارزیابی می‌کنید؟
کتاب‌های مختلفی در حوزه پدافند هوایی منتشر شده اما من که تا کنون یک کتاب جامع و تجزیه و تحلیل کلی از جنگ را ندیده‌ام. در حال حاضر تعدادی از نویسندگان دست‌به‌کار شده‌اند، امید است در آینده نزدیک نتایج خوبی را ببینیم. با انتشار این کتاب نیز اطلاعاتی در اختیار عموم قرار گرفت که می‌تواند مبنای انتشارات بعدی پدافند هوایی باشد.
نظر شما