خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب از مسئولیت‌ها و فعالیت‌های اصلی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران است و با توجه به شیوع ویروس کرونا و نتایج آسیب‌زای آن به عرصه‌های مختلف، از‌جمله فعالیت‌های فرهنگی، توجه بیش از پیش به ظرفیت‌های فضای مجازی ضرورت پیدا کرده‌است. فصل جدید فعالیت‌های بخش بین‌الملل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با دوره شیوع کرونا همزمان شده اما این موضوع موجب توقف برنامه‌ریزی‌ برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب نشده‌است. 

شیوا وکیل‌نسلیان، مدیر امور نمایشگاه‌‌های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در گفت‌وگو با ایبنا، حضور ایران در چهار نمایشگاه‌ معتبر دنیا، از‌جمله نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت را موثر و قابل توجه می‌داند و می‌گوید موسسه متبوعش موفق شده بین موسسات حاضر در نمایشگاه فرانکفورت، جزو Top tone و یا همان 10 موسسه برتر قرار بگیرد.

وکیل‌نسلیان می‌گوید: «پیش‌بینی می‌کنیم با توجه به انجام مکاتبات انجام شده، به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم، در نمایشگاه‌های کتاب دهلی‌نو، کابل، فلوشیپ استانبول، تونس، گوادالاخارا، بلگراد، دوحه، بروکسل، لندن، پاریس و مسقط حضور داشته باشیم.»
 
با توجه به ادغام سه موسسه زیرمجموعه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وضعیت فعالیت‌های بین‌‌المللی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران؛ به‌ویژه حضور در نمایشگاه‌های خارجی چطور پیگیری و اجرا می‌شود؟ 
سالانه نمایشگاه‌های کتاب، فرصت مغتنم و ارزشمندی را در اختیار ناشران، نویسندگان، مترجمان، مولفان و پدیدآورندگان کتاب و به‌طور کلی همه فعالان حوزه کتاب فراهم می‌آورد تا یکی از تاثیرگذارترین و پرمخاطب‌ترین رویداد فرهنگی کشورها رقم بخورد.  

در پی شیوع ویروس کرونا، شرایط خاص و ویژه‌ای در نمایشگاه‌های کتاب در سراسر جهان حاکم شد و متاثر از این بلای خانمانسوز، بیشتر نمایشگاه‌های کتاب یا به‌طور کامل تعطیل شدند و یا فعالیت‌های خود را با شتاب به سمت فضای مجازی سوق دادند.

بخش بین‌الملل موسسه خانه کتاب ادبیات ایران نیز همانند دیگر ارگان‌ها و سازمان‌های فرهنگی در جهان، خواسته یا ناخواسته به سمت فضای مجازی سوق داده شد و تلاش کرد از قافله زمان عقب نماند و از ظرفیت‌های به‌وجود آمده در بستر نوین مجازی حداکثر بهره را ببرد و در هر نمایشگاه کتابی که امکان حضور در آن را دارد و با شرکت در آن زمینه تقویت بدنه صنعت نشر کشور را فراهم می‌آورد در هر فضایی که باشد چه مجازی و آنلاین و یا فیزیکی حضور پیدا کند. به این ترتیب و با این سیاست ما در چندین نمایشگاه مجازی کتاب حضور داشتیم که نمایشگاه کتاب پکن، اندونزی، فرانکفورت و سئول ازجمله این نمایشگاه‌ها هستند.

در نمایشگاه کتاب پکن، نخستین تجربه حضور به‌صورت مجازی را به همراه انتشارات بین‌المللی الهدی، جامعه‌المصطفی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، انتشارات نیماژ، انتشارات شمع و مه و انتشارات طوطی و آژانس‌های ادبی تماس، پل و دایره مینا داشتیم که به نظر می‌رسد تجربه بسیار موفقی بود. کسب رتبه دهم به لحاظ تعداد ناشران شرکت‌کننده و رتبه هشتم به لحاظ تعداد عناوین کتاب در بین ۹۵ کشور از دستاوردهای این حضورموفق بود.

البته با چند روز تاخیر، اتفاق قابل‌توجه دیگری هم در حاشیه برگزاری این نمایشگاه افتاد؛ راهیابی کتاب ارزشمند «قصه ما مثل شد» به قلم محمد میرکیانی به بازار چین بود. ناشر چینی این اثر، خووان هونگ، از انتشارات مطرح «هواوین» است که قبلاً چند کتاب دیگر ایرانی ازجمله رباعیات عمر خیام را به چینی منتشر کرده‌است. قرارداد واگذاری کپی‌رایت چینی این اثر حدود دو سال و اندی پیش در بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب پکن، توسط بنده به‌عنوان مسئول غرفه ایران و به نیابت از انتشارات به نشر امضا شده بود و در نهایت این کتاب به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در چین موفق به راهیابی به بازار عظیم چین شد و امیدواریم بتوانیم برنامه رونمایی از این کتاب را در نمایشگاه پیش روی مجازی کتاب تهران برگزار کنیم.

یکی از فرصت‌هایی که شاید بتوان گفت کرونا برای ما به ارمغان آورد، حضور در نمایشگاه مجازی کتاب اندونزی برای نخستین‌بار بود که یک نمایشگاه کتاب ترکیبی محسوب می‌شد و جنبه فروشگاهی بسیار فعالی را در آن تدارک دیده بودند. از فعالیت‌های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران علاوه بر معرفی کتاب‌های برگزیده جوایز ادبی از قبیل جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و جایزه جلال آل احمد، حضور در برنامه‌های جنبی این نمایشگاه ازجمله وبینار برگزار شده توسط نمایشگاه کتاب اندونزی بود که در آن طرح گرنت ایرانی در کنار طرح «گرنت ایکاپی» مطرح شد.

امسال نخستین تجربه حضور موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به‌عنوان بزرگترین و مهم‌ترین نمایشگاه کتاب دنیا بود. این حضور که البته با توجه به شرایط شیوع کرونا مجازی شکل گرفت را چطور ارزیابی می‌کنید؟ 
امسال موسسه در نمایشگاه کتاب فرانکفورت نیز که به‌صورت مجازی برگزار شده و یکی از معتبرترین و مهم‌ترین نمایشگاه‌های جهان است، حضور خوبی را تجربه کرد. در این نمایشگاه علاوه بر موسسه خانه کتاب ادبیات ایران ۱۹ ناشر ایرانی و نیز3 آژانس ادبی از ایران حضور داشتند. براساس مجموعه فعالیت‌های انجام شده در قالب موسسات حاضر در نمایشگاه، موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، جزو Top tone و یا همان 10 موسسه برتر بود؛ ازجمله فعالیت‌های این موسسه در نمایشگاه کتاب فرانکفورت معرفی صنعت نشر ایران به زبان انگلیسی، معرفی نویسندگان و آثار  برتر حوزه کودک و نوجوان به زبان انگلیسی، معرفی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ومعرفی سایت  books from Iran  محتوی 1900 عنوان کتاب به همراه چکیده انگلیسی است؛ در بخش رویدادهای مجازی نیز ویدیو کلیپ‌هایی درباره معرفی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران وطرح گرنت بارگذاری شد.

نمایشگاه کتاب سئول از دیگر نمایشگاه‌هایی بود که در آن به نمایندگی از صنعت نشر جمهوری اسلامی ایران شرکت کردیم در این نمایشگاه، علاوه بر موسسه، آژانس ادبی پل نیز حضور داشت.
 
درباره برنامه‌های آتی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در بعد بین‌الملل بفرمایید.
بخش خارجی موسسه در کنار حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، رویکرد جامع‌تر و تخصصی‌تری را نیز مدنظر قرار داده‌است و به سمت نهادینه کردن تخصص و مهارت در این بخش گام نهاده‌است؛ به‌عنوان مثال، می‌توان از اقدامات انجام شده در تشکیل میزهای تخصصی اشاره کرد که برای تحقق اهداف و برنامه‌های بلندمدت فرهنگی انجام پذیرفته‌است. در این بخش، توجه ویژه‌ای به توانمند‌سازی بدنه صنعت نشر کشور در حوزه بین‌الملل با برگزاری کارگاه‌های آموزشی نشر بین‌الملل شده‌است که ازجمله اقدامات آتی بخش بین‌الملل موسسه خانه کتاب ادبیات ایران در آینده‌ای نزدیک است.

 تا پایان سال تصمیم به حضورمستقیم و غیرمستقیم در نمایشگاه‌های کتاب دهلی‌نو، کابل، فلوشیپ استانبول، تونس گوادالاخارا، بلگراد، دوحه، بروکسل، لندن، پاریس و مسقط داریم که با بیشتر این نمایشگاه‌ها مکاتبات انجام پذیرفته‌است و منتظردریافت پاسخ از طرف آن‌ها هستیم. و در برخی از نمایشگاه‌ها نیز ثبت‌نام انجام پذیرفته‌است. 

امور نمایشگاه‌‌های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در نمایشگاه مجازی کتاب تهران، عهده دار چه اقداماتی است؟
ابتدا باید درباره نمایشگاه‌های مجازی کتاب توضیح مختصری بدهم. واقعیت این است که فضای مجازی، هنوز یک فضای تاریک و مبهمی محسوب می‌شود و همه ناشران فعال در حوزه بین‌الملل چه در ایران و چه در سراسر جهان، به‌طور کامل با فضای آنلاین و تجارت الکترونیک آشنا نیستند. بنابراین فعالیت در این فضا، بسیار دشوار است و یقینا حداقل در چند سال پیش رو هیچ رویداد مجازی نمی‌تواند جایگزینی برای نمایشگاه کتاب تهران باشد؛ حتی مسئولان فرهنگی هم همواره بر این امر اذعان داشتند که نمایشگاه مجازی کتاب تهران به‌هیچ وجه جایگزین نمایشگاه کتاب تهران نیست و یک اقدام مکمل در کنار سایر فعالیت‌ها با هدف تقویت صنعت نشر کشور است. شاید دور از انتظار است که از بخش بین‌الملل توقع داشت در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب به مانند نمایشگاه فیزیکی و سنتی با همان کیفیت و کمیت به فعالیت بپردازد.

و از طرفی با تجربه‌ای که ضمن شرکت در چندین نمایشگاه مجازی کتاب کسب کردیم این واقعیت را از نزدیک لمس کردیم که حتی نمایشگاه‌های مطرح بین‌المللی کتاب، مانند فرانکفورت و بولونیا و پکن نیز نتوانستند به معنای واقعی، نمایشگاه بین‌المللی کتاب را به‌صورت مجازی برگزار کنند، بلکه عمده فعالیت‌های این نمایشگاه‌ها با اینکه نام مجازی را با خود به  یدک می‌کشند، رویداد محوری است بدین مفهوم که  بیشترین فعالیت آن‌ها در دیدارها، جلسات و میزگردها و سایر فعالیت‌ها در شبکه‌های اجتماعی خلاصه می‌شود.

حالا برگردیم به سوال شما. در نمایشگاه مجازی کتاب تهران هم، بخشی برای خرید و فروش کتاب‌های خارجی پیش‌بینی شده‌است؛ همان بخشی که در نمایشگاه کتاب تهران آن را با نام «بخش ناشران خارجی» می‌شناسیم. در بخش بین‌الملل نیز برنامه‌ها و نشست‌ها و کارگاه‌های مجازی تدارک دیده‌شده و در صورت نهایی شدن، جزئیات آن متعاقبا اطلاع‌رسانی خواهد شد.

امیدوارم در کنار تهدیدهای ایجاد شده به‌دلیل شیوع کرونا، تمهیداتی بیندیشیم تا شاهد دستاوردها و تجربه‌های نو در حوزه بین‌الملل باشیم و در سال‌های آتی به توسعه این دستاوردها بپردازیم و در نهایت مدل قابل قبولی از نمایشگاه مجازی کتاب را ارائه دهیم که ماندگار باشد و حتی بعد از پایان یافتن کرونا و در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به‌صورت سنتی، همچنان با بهره گرفتن از این دستاوردها  به سمت ایجاد فضایی دائمی و قابل قبول در بستر آنلاین برویم؛ بی‌شک فضای مجازی و استفاده از ظرفیت‌های آن، بخش گریز‌ناپذیر از زندگی انسان امروزی محسوب می‌شود.