نشریات عمدتاً متکی به درآمدهای جانبی نظیر آگهی، بودجه و یارانه و اعمال سیاست‌های عدم افزایش حقوق، تعدیل نیرو، کاهش صفحات، کاهش پوشش میدانی رویدادها و... توانسته‌اند دوام بیاورند اما اغلب این سیاست‌ها در عرصه کتاب قابل تطبیق نیست. نه نیروی خلاقه کتاب قابل تقلیل کمی است و نه فرآیندهای تهیه کتاب ظرفیت کاهش دارد. تنها اقدام مشابه تلاش برای کاهش صفحات کتب با استفاده از کاهش فصول خطوط و فونت ریزتر و همچنین استفاده از کاغذ دارای مرغوبت کمتر برای کاهش هزینه تمام شده کتب است.
البته واضح بود که این روش‌ها در عرصه کتاب آن‌گونه که باید و شاید افاقه نمی‌کند و تاثیر مورد انتظار را برای کنترل قیمت پشت جلد کتب در پی نخواهد داشت. لاجرم قیمت کتب در طول سالی که سپری شد پیاپی افزایش یافت و با قیمت کاغذ تطابق نسبی یافت، هرچند به باور برخی ناظران کتاب همچنان گران خواهد شد و پشت جلدهای کنونی، قیمت باثباتی نیست. در چنین فضایی عده قلیلی که قدرت خرید عمده کتاب داشته‌اند، دست به خریدهای وسیع زده‌اند و پیش از گرانی کتب در تجدیدچاپ‌ها، با قیمت پشت جلد قدیمی کتب، نیازهایشان را تامین کرده باشند.
با این حال به شکل کلی، وضعیت قیمت کتاب باعث شده تا علاوه بر تداوم کاهش تیراژ کتب، شاهد کاهش خریداران عمده کتاب باشیم و مشتریان ثابت کتاب‌فروشی‌ها گزیده‌تر از قبل به خرید کتاب می‌پردازند. همچنین بسیاری از خریداران کتاب که همچنان قائل به خریدن نسخه‌های کاغذی بودند، بالاجبار و به واسطه عدم توان مالی، سراغ نسخه‌های الکترونیک رفته‌اند و مسیری را در پیش گرفتند که اگر روند افزایش قیمت کاغذ با این همین شیب تداوم داشته باشد، پیش‌ِ روی بخش وسیعی از کتاب‌خوان‌ها است و می‌بایست برای تداوم خواندن کتاب قید نسخه‌های کاغذی را بزنند و بر روی خرید نسخه‌های الکترونیک یا کتاب‌های صوتی تمرکز کنند.
اگرچه این وضعیت باعث می‌شود خرید نسخه کاغذی کتب به عنوان رفتار لوکس تبدیل شود اما به باور برخی ناظران این اتفاق چندان هم بد نیست و باعث کاهش مصرف کاغذ به عنوان یکی از اقلام عمدتاً وارداتی، حفظ طبیعت و همچنین رونق گرفتن نشر الکترونیک می‌شود. نشر الکترونیک تا پیش از این وضعیت، بازار بزرگی در اختیار نداشت ولی اکنون برخی سرمایه‌های بزرگ در ایران نیم‌نگاهی به این عرصه دوخته‌اند و پیش بینی می‌کنند در بلندمدت گردش مالی نشر الکترونیک در همه بخش‌ها از جمله کتب کمک آموزشی به شدت رشد داشته باشد.
البته این خوش‌بینی و خشنودی نسبت به توسعه نشر الکترونیک مشمول حال صنعت چاپ و نشر و کتاب‌فروشی‌ها نمی‌شود، چرا که اگر فضا به این سمت برود، هم تعداد چاپخانه‌ها کاهش خواهد یافت و هم به شکل محسوسی، شمار کتاب‌فروشی‌ها روند کاهشی خواهد گرفت و این بخش از اقتصاد نشر کوچک‌تر و کوچک‌تر خواهد شد؛ فرجامی که گریزی از آن نیست و در میان مدت بخش قابل توجهی از صنعت نشر ایران را دستخوش تحول عمیق خواهد نمود.
نظر شما