نِهبَندان، مرکز شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی ایران است. این شهر از مناطق کویری به حساب می‌آید. «نِه» یکی از شهرهای باستانی در زمان سلسله اشکانیان بوده است. این شهر، در اصل متعلق به سیستان است. کوه سرخ، کوه بیدمشک، کوه بوبک از ارتفاعات این شهر تاریخی است.
با توجه به یافته‌های اخیر، سابقه تاریخی این شهرستان در دوران پیش از تاریخ به هزاره‌های چهارم و سوم ق.م برمی‌گردد. درخشان‌ترین مراحل فرهنگی این منطقه دوران اشکانی و ساسانی است.
در منابع تاریخی از نام نه یا نیه برای این شهر استفاده می‌شده است و از قرن هفتم هجری نام نهبندان که ترکیب نام دو محل نزدیک به هم، یعنی نِه و روستایی به نام بندان در شرق شهرستان بوده، استفاده شده است.
در این کتاب به مواردی همچون محیط طبیعی، وضعیت اجتماعی، مدیریت سنتی، راه‌ها و ارتباطات، خوارک، پوشاک، مسکن، کشاورزی، دامداری، شکار و ماهیگیری، فنون و صنایع دستی، فنون بهره‌برداری از باد، مشاغل، شیوه‌های عرضه و توزیع تولیدات، حمل و نقل، واحدهای اندازه‌گیری، گاهشماری، طب سنتی، بازی‌ها، زبان و گویش، ادبیات شفاهی، مراسم در طول عمر یک انسان، مراسم در طول یک سال شمسی، مراسم در طول یک سال قمری و مراسم موردی این خطه از کشور پرداخته شده است.
وجود 100 صفحه انواع جدول، پلان‌های برداشت شده تخصصی و تصاویر در حوزه فرهنگ مردمان نهبندان از نکات حائز اهمیت موجود در کتاب یاد شده است که می‌تواند سند خوبی را برای ارجاعات بعدی و پژوهش‌های آتی در این حوزه باشد.
طبق آثار و منابع تاریخی، نهبندان شهر مهمی در حاشیه شرقی کویر لوت در دوره پیش از اسلام بوده است. حمداللّه مستوفی در نُزهه القلوب می‌نویسد: «نه از اقلیم سوم است و اردشیر بابکان آن را بنا کرده است.»
از قرون اولیه اسلامی تا اواخر قرن دهم هجری نهبندان به صورت مرکزی ایالتی و دارای برج و بارو، قلعه و سپاه بوده که والیانی با نام ملوک نه آن را اداره می‌کرده‌اند. از قرن یازدهم به بعد به تدریج با قدرت گرفتن خاندان عَلم خُزیمه این حاکمان در نهبندان نایب‌الحکومه‌ای که از آنان با نام خوانین نه نام برده می‌شود، ایجاد کرده‌اند. از لحاظ جغرافیایی نیز، زمانی نه جزو خراسان و زمانی جزو سیستان محسوب می‌شده است.
باید به این نکته نیز اشاره کرد که شهرت این شهرستان به دلیل تعداد آسبادهای آن است و همین امر باعث شده دیار آسبادها نامیده شود. این آسبادها که در گذشته مصرف فراوانی برای مردمان این دیار داشته‌اند، امروزه هم با جذب گردشگر کمک فراوانی به این مردم کرده‌اند. این آسبادها که تفاوت فراوانی با مدل اروپایی خود دارد مخصوص بادهای 120 روزه ساخته شده‌اند.
کتاب «مردم نگاری نهبندان» در 352 صفحه با شمارگان 500 نسخه از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتشر شده است.
نظر شما