در طول برگزاری نمایشگاه ۲۳ هزار قطعه بن کاغذی کتاب در مجموع به ارزش ۱۱ میلیارد ریال به فروش رسید که نشان از استقبال خوب مردم از این نمایشگاه داشت.
بیست و یکمین نمایشگاه بینالمللی کتاب مشهد که از بخشهای ناشران عمومی، مذهبی و ناشران بینالملل (در سالن فردوسی)، ناشران کودک و نوجوان (در دو سالن مولوی و ابوسعید)، نشر الکترونیک و بازی فکری (در سالن بهار)، نشریات و مطبوعات (در سالن انوری) و ناشران کمک درسی و کمک آموزشی دانشگاهی و تخصصی (در سالن عطار) تشکیل شده بود.
نکته قابل تامل اینکه سالن اخیر (عطار) به دلیل حضور غرفههای عرضه کننده کتابهای کنکوری و مراکز آموزشی مربوطه، از سایر سالنها شلوغ تر بود.
همچنین در این دوره هم، بسیاری از علاقهمندان به کتاب و کتابخوانی باسلایق و نیازهای متفاوت بهرغم افزایش قیمت کتاب، منابع مورد نیاز خود را خریداری کردند.
هر ساله بعد از اتمام نمایشگاه، گفتهها و ناگفتههای زیادی درباره کم و کیف برگزاری این رویداد فرهنگی و نقاط ضعف و قوت آن مطرح میشود. در گزارش زیر سعر کردهایم روایت مردم، ناشران و مسئولان نمایشگاه کتاب مشهد را از بیست و یکمین دوره این رویداد جویا شویم.
نمایشگاه به نسبت سال گذشته باکیفیت تر بود
حمیده صفاریان دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه که به گفته خودش هرسال به نمایشگاه کتاب مشهد میآید، این دوره از نمایشگاه را به نسبت سال گذشته خوب ارزیابی کرد و گفت: در نگاه کلی نمایشگاه امسال به نسبت سال گذشته به دلیل حضور ناشرانی مانند پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه از تهران که کتابهای خوب و تخصصی آورده بودند، از کیفیت بهتری برخوردار بود، هرچند که ناشران برتر مثل نشر چشمه و قطره و امام، هیچ سالی در نمایشگاه شرکت نمیکنند.
صفاریان، نبود نظارت کیفی بر محتوای کتابهای ارائه شده در نمایشگاه بهخصوص در حوزه کودک و نوجوان را از مشکلات این دوره عنوان کرد و افزود: در زمینههای تخصصی مانند علوم تربیتی و روانشناسی، کتابهای کمی وجود داشت؛ درحالیکه کتابهای کمعمق و بیکیفیت روانشناسی زیاد بود. درواقع نمایشگاه کتاب خیلی عمومی به مسئله کتاب پرداخته بود؛ طوریکه اکثر غرفهها چندین عنوان کتاب را به صورت مشترک داشتند؛ کتبی که حتی در غرفههایی که کار تخصصی انجام میدادند، نیز مشاهده میشد.
وی همچنین گفت: برخی از غرفهها نیز کتابهای خوب و تخصصی داشتند که البته آنها را به همه مخاطبین عرضه نمیکردند و فقط به تعداد خاصی از مراجعین، آنها را پیشنهاد میدادند یا حتی از نشان دادن کتابها واهمه داشتند. قیمت کتابها هم زیاد بود و بن کتاب حتی به روز آخر هم نرسید و اکثر غرفهها کتابهایشان را به جای 20 درصد تخفیف، تنها با 10 درصد تخفیف عرضه میکردند. تازههای نشر هم که مثل هر سال خیلی کم پیدا میشد البته که برخی از غرفهها مانند انتشارات ملک اعظم و شهید کاظمی یا انتشارات دانشگاهها و پژوهشگاهها کتابهای جدید و تازه نشر را ارائه کرده بودند.
غرفه بیمه در نمایشگاه کتاب چه میکند؟!
فیلمسازی که تمایلی به ذکر نام خود نداشت و پس از خرید کتابهای فلسفی مورد علاقه خود از نمایشگاه در حال بازگشت بود، اما قیمت کتابهای ارائه شده در این دوره از نمایشگاه کتاب مشهد را مناسب دانست و گفت: کتابها نسبت به ارزش پول در جامعه ما قیمت مناسبی دارد، اما به عنوان کالای فرهنگی هرچه دولت کمک کند و قیمت کاغذ پایین بیاید، برای خرید مردم بیشتر کمک میشود. با این حال کسی که ارزش کتاب را بداند، با همین قیمت هم میتواند کتاب مورد علاقه خود را خریداری کند.
وی برپایی غرفههایی در نمایشگاه را که فعالیت آنها ارتباطی ماهوی با مقوله کتاب ندارند، از معضلات این دوره از نمایشگاه کتاب مشهد خواند و افزود: در نمایشگاه غرفههایی را میدیدم که مرتبط با مقوله کتاب نبودند و مردم را از موضوع اصلی که کتاب است، دور میکردند؛ مثلا غرفههایی را میدیدم که در آنها روحانیون در زمینههای مختلف کار تبلیغی انجام میدادند یا غرفهای که برای بیمه کار میکرد! اینجا نمایشگاه کتاب است و مردم صرفاً برای خرید کتاب میآیند به همین علت حضور چنین غرفههایی هرچند که کار فرهنگی انجام بدهند، موضوعیتی ندارد.
طراحی پوستر نمایشگاه کتاب اصلاً جالب نبود
سجاد داعی، مدیر تولید انتشارات خراسان اما در ارتباط با مشکلات نمایشگاه گفت: خدماتی که خود نمایشگاه میتوانست آن را ارائه کند، بسیار کم بود. نور سالنها خیلی کم و ارائه خدمات در نمایشگاه در شان مشهد به عنوان پایتخت معنوی نبود. تبلیغات و بنرهایی هم که در سطح شهر از آن استفاده شد، اصلاً جالب نبود.
شاهد استقبال خوبی بودیم
علی حسنی، نماینده انتشارات پرتقال که از تهران و برای اولین بار در نمایشگاه کتاب مشهد حضور پیدا کرده بود، گفت: ما در مشهد بهخاطر جمعیت و کتابخوان بودن مردم آن، شاهد استقبال خوبی بودیم، مشکلات هم همیشه وجود دارد اما در کل همه چیز خوب بود و ما هم راضی بودیم.
کتابهایمان زیر باران خیس شد!
بهزاد مقیمی نماینده انتشارات منگان که از شیراز به نمایشگاه آمده بود، نیز گلایههایی از مدیریت و نحوه برگزاری نمایشگاه داشت. او در این رابطه گفت: دو روز اول، غرفه ما زیر باران بود و خیس شد. سالن ابو سعید را که راهرو بهتری دارد، به ناشران معروف اختصاص دادند و همه نشرهای ضعیف را در سالن مولوی جانمایی کردند؛ بدون نظم چینش براساس حروف الفبا. رادیو نمایشگاه هم از صبح تا شب روشن بود و هرچه قدر هم تذکر میدادیم، برطرف نشد.
ما را ملزم میکردند از 9 صبح در غرفه باشیم درحالیکه ساعت نمایشگاه از 15 بود!
جواد نوریان مسئول فروش انتشارات عروج اندیشه که با 250 عنوان کتاب با محتوای مذهبی و علمی به نمایشگاه کتاب آمده بود، گفت: متاسفانه استقبال ضعیف بوده چون به ما میگفتند ساعت 9 صبح به نمایشگاه بیایید، اما در تبلیغات سطح شهر، ساعت نمایشگاه از 15 بود!
خرید کتاب نسبت به استقبال، کم بود
محمد ثابت قدم نماینده نشر فرهنگ مردم از اصفهان هم در ارتباط با مشکلاتی که این روزها در نمایشگاه با آن درگیر بوده است، گفت: ما تمام نمایشگاههای کتاب را رفتهایم اما مشهد همیشه مشکلات خودش را داشته است. دو روز اول فقط درگیر میز بودیم، اجازه داده نشد از تهران میز بیاوریم و اجاره میز هم در اینجا به نسبت تهران بیشتر است. زمانبندی نمایشگاه هم مناسب نبود در حالی که در پوسترهای تبلیغاتی شهر ساعت شروع از 3 بعد از ظهر اعلام شده به ما میگفتند از صبح به نمایشگاه بیاییم، ما جمعه 13 ساعت روی پا بودیم. استقبال هم خوب بود اما خرید نسبت به این استقبال کم بود.
پس از گفتوگو با مردم و غرفهداران و کسب اطلاع از مشکلاتی که آنها در نمایشگاه کتاب مشهد با آن روبهرو بودهاند، سراغ مجریان این رویداد رفتیم تا ضمن مطرح کردن این مشکلات، پاسخ آنها را هم جویا شویم.
محمدجواد استادی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد و مسئول برگزاری رویدادهای نمایشگاه در گفتوگو با خبرنگار ایبنا به آسیبشناسی بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب مشهد پرداخت که در ادامه شرح این گفتوگو بیان شده است.
پذیرای انتقادات به همراه پیشنهادهای سازنده هستیم
وی در ارتباط با نگاه کلی و هدف اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در ارتباط با برگزاری نمایشگاه کتاب مشهد گفت: نگاه ما به نمایشگاه کتاب در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی صرفاً برگزاری یک نمایشگاه نیست و ما نمایشگاه کتاب را یک بازار فروش کتاب نمیبینیم. اعتقاد ما این است که نمایشگاه کتاب فضایی برای ایجاد کلانرویداد فرهنگی است که میتوان اقشار مختلف جامعه از جمله نخبگان، دانشجویان، حوزویان، کودکان و بخشهای عادیتر جامعه را حول محور و مسئله مشترک گرد هم جمع شده و تعامل و ارتباط خود را توسعه دهند.
وی همچنین یادآورشد: محور مشترک در نمایشگاه کتاب توسعه آگاهی است و تلاش ما ایجاد فضایی برای برگزاری خرد رویدادها و تحقق هدف اصلی مان است. ما در نمایشگاه بیستم تجربههایی داشتیم و سعی کردیم آسیبهای نمایشگاه بیستم را در این نمایشگاه برطرف کنیم؛ البته طبیعی است که هیچ کاری در این سطح بدون اشکال نیست.
استادی همکاری همه دستگاههای اجرایی را لازمه موفقیت در برگزاری نمایشگاه خواند و افزود: نمایشگاه کتاب تنها متعلق به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست بلکه متعلق به تمام مردم مشهد است. بر این اساس تمام دستگاهها و ارگانها باید برای برپایی یک نمایشگاه خوب همکاری و تعامل داشته باشد. ما به عنوان محور اصلی، خدمتگزار مردم هستیم ولی روزی میتوانیم بگوییم نمایشگاه خوبی را برگزار کردیم که حوزه تبلیغات و اطلاع رسانی، رویدادها، حمل و نقل و هر آن چیزی که به حضور مردم کمک میکند، همه پای کار آمده باشند. میتوانم بگویم تقریبا این اتفاق محقق شده و دستگاههای مختلف اجرایی همکاری لازم را داشتند اما برای مشهد به عنوان شهر بین المللی انتظار بیشتری میرفت.
وی همچنین گفت: اعتقاد ما بر این است که مشهد باید بیش از این بتواند خودش را مطرح کند. با این وجود بر اساس بضاعتهای مالی تمام تلاشمان را برای هرچه بهتر شدن نمایشگاه کردیم.
مسئول برگزاری رویدادهای نمایشگاه کتاب مشهد یادآور شد: در حوزه رویدادها، چه رویدادهای عمومی و چه تخصصی، کارگاههای آموزشی و رونمایی از کتابها نسبتاً موفق بودهایم و تلاش کردیم برای همه اقشار جامعه که به نمایشگاه کتاب میآیند برنامهای داشته باشیم تا به هدفمان یعنی ایجاد ارتباط برای پیوند مخاطبان با کتاب برسیم.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد ضمن انتقاد از رویکرد بین الملل نمایشگاه گفت: متاسفانه رویکرد بینالملل ما در نمایشگاه کافی نبود. آنچه که باید در دورههای بعد با کمک دیگر دستگاهها پررنگ شود، حضور ناشران بین الملل و اجرای رویدادهای بین المللی با مخاطبان جهان اسلامی است.
استادی ضمن استقبال اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد از هرگونه انتقاد از نمایشگاه کتاب مشهد به همراه پیشنهاد سازنده، گفت: شعار اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، گفتوگو است؛ ما انتظار عملی به گفتگو داریم و تمام نقدها را میشنویم و توجه میکنیم اما انتظار و خواهش ما این است که نقدها به همراه پیشنهادات سازنده مطرح بشود.
نمایشگاه کتاب مشهد میتواند جایگاه یک نمایشگاه بینالمللی در سطح استانی را به دست بیاورد
افشین تحفهگر معاون فرهنگی و رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی و دبیر بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب مشهد نیز در گفتوگو با خبرنگار ایبنا، درباره مشکلات مطرح شده از سوی مردم و غرفهداران به رائه توضیحاتی پرداخت که شرح این گفتوگو در ادامه از نظر مخاطبان میگذرد.
از نگاه شما به عنوان مجری نمایشگاه بینالمللی کتاب مشهد، این نمایشگاه چقدر بینالمللی بود و آیا در سطحی که انتظار میرفت، در مشهد به عنوان پایتخت معنوی اجرا شد یا خیر؟
لازمه صحبت درباره بینالمللی بودن که عقبه نمایشگاه کتاب مشهد است، بررسی چند شاخص از جمله پیشدرآمدهای یک رویداد بینالمللی و توانمندی و منابع و ماخذمان است و بر اساس آن اظهار نظر بکنیم که آیا این نمایشگاهی که برگزار شد، میتواند رتبه بینالمللی داشته باشد یا خیر.
بخش دیگر مربوط به حضور ناشران بینالمللی در نمایشگاه بینالمللی کتاب میشود که اگر مبنا را نمایشگاه کتاب تهران قرار دهیم که حدود 4 الی 5 هزار ناشر در آن شرکت میکنند و اگر به تبعیت از آن نمایشگاه تناسب و تقریبی از آن داشته باشیم، حضور 80 ناشر بینالمللی در نمایشگاه کتاب مشهد میتواند عنوان بینالمللی بودن را برایش به ارمغان بیاورد و حضور هیاتهای بازدیدکننده خارجی اعم از کشورهای مختلف مثل افغانستان، پاکستان و بازدید بعضی از مهمانان خارجی از نمایشگاه میتواند یکی دیگر از این دستاوردها باشد.
به هر حال با توجه به شرایط و امکانات موجود اگر شاخصهای بینالمللی را با اغماض در نظر بگیریم، این نمایشگاه میتواند جایگاه یک نمایشگاه بینالمللی در سطح استانی را به دست بیاورد. البته من به عنوان یک کارشناس باید بگویم که اگر بضاعت و توان منابع مالی ما اجازه بدهد، میبایست یک رویداد بینالمللی با اشلهای خاص خودش برگزار بشود و حداقل در سطح کشورهایی که با ما ارتباط فرهنگی دارند به صورت حرفهای فراخوان داده بشود تا آنها بر اساس شرایط روز ما در نمایشگاه حضور پیدا میکردند؛ کاری که حتی در نمایشگاه کتاب تهران هم انجام نمیشود.
در این چند روز با غرفهداران زیادی صحبت کردیم و مشکلات زیادی را از زبان آنها شنیدیم. مانند مشکلاتی ناشی از باران که باعث شده بود تعداد زیادی از کتابهای برخی ناشران خراب شود و قابلیت ارائه نداشته باشد. بعضی ناشران بحث اجاره غرفه و میز و صندلیها را مطرح کرده بودند که به نسبت نمایشگاه تهران مبلغ بالاتری داشت. نظر شما در این خصوص چیست؟
من این خبر مربوط به اجاره بالای غرفهها نسبت به تهران را رد میکنم. اجاره، مسالهای است که موسسه نمایشگاههای فرهنگی کشور برای همه استانها تدوین میکند و با توجه به هماهنگیها و حتی برخی هزینهها که خودمان انجام دادیم، باز هم بخش فنی موسسه نمایشگاههای فرهنگی، اجارهای برای ناشران تعیین کرد که در نمایشگاههای تبریز و اصفهان و شیراز هم معین کرده بود و نمایشگاههای استانی به تناسب شرایط استانها حتی مبلغ کمتری را به عنوان اجاره برای ناشران نسبت به تهران در نظر میگیرد و این ادعا از سوی ناشران اصلاً درست نیست.
در مورد مساله اولی هم که مطرح کردید، در نظر داشته باشید که به طور طبیعی اتفاقاتی از این دست ممکن است در نمایشگاهها بیفتد که خوشبختانه ما امسال مشکل خیلی جدی و بدی در این زمینه نداشتیم. تعداد جزئی و کمی از کتابها روز اول نمایشگاه به دلیل رگبار و باران غیر قابل پیشبینی مشهد خیس و خراب شدند که بلافاصله صورت جلسه شد و شرکت بیمهگذار مرتبط نمایشگاه، مبلغ و تعداد آن را گزارش کرد که مبلغ خسارت آنها تعیین شده و به آنها داده خواهد شد. اما خود ناشران هم باید فکری برای مشکلاتی از این قبیل و حتی تمام شدن کتابهایشان میکردند تا در صورت بروز این مشکلات از تهران برایشان کتاب فرستاده میشد و آنها به مخاطبان خود عرضه میکردند.
نکته دیگری که مخاطبان نمایشگاه مطرح کردند، بحث عدم دستهبندی موضوعی کتابها و غرفهها بود و گزینش و عدم طبقهبندی از نظر موضوعات کتابها در غرفهها مخاطبان را سردرگم و گیج میکرد و کسی نمیتوانست به فراخور نیازش به غرفه مورد نظر رجوع کند. البته بخش راهنما و اطلاعات نمایشگاه به خوبی کار خود را انجام داد اما باز هم مخاطبان از این نوع چیدمان ناراضی بودند.
ما نمیتوانیم ناشر را محدود کنیم و این به سلیقه خود ناشر برمیگردد که غرفهاش را بر اساس موضوعی چیدمان کند و این کار برای سهولت کار خودش هم بهتر است. ما دوست داشتیم سالنهای بیشتری داشتیم تا هر سالن را به طور اختصاصی در اختیار ناشران تخصصی هر موضوع قرار میدادیم. اما با توجه به شرایط و امکانات، ناچار بودیم غرفه و سالن آموزشی و کمک آموزشی، سالن ناشران بینالمللی و سالن کودک را جدا کنیم.
از این نظر گلهمندی مخاطب از بیسلیقگی ناشر را قبول دارم چون این قبیل اتفاقها در نمایشگاه میافتد. البته گاهی بهخاطر ازدحام و شلوغی غرفهها توسط مردم هم آشفتگی و بینظمی در چیدمان کتابها به وجود میآید. به هر حال ما انتشارات تخصصی هم مثل انتشارات انقلاب اسلامی داریم که تمام کتابهایش یکدست و متناسب است یا انتشارات بهنشر که شرایط مشابهی دارد و سایر انتشاراتی که به صورت تخصصی کار خود را انجام میدهند و ما این مشکلات را با آنها نداشتیم.
تبلیغات هم یکی از نکاتی بود که مورد انتقاد قرار گرفت، درست است که تبلیغات گستردهای در سطح شهر انجام گرفته بود اما اغلب از طراحی نامناسب پوستر گله داشتنند.
البته این مساله سلیقهای است اما ما در این خصوص تقریبا 10 طرح به کمیته تبلیغات ارائه دادیم و از میان آنها این طرح انتخاب شد و پس از آن هم این طرح را در اختیار جمعی از اساتید هنرهای تجسمی هم قرار دادیم و بر اساس جمیع نظرات، طرح امسال را انتخاب کردیم. بحث طراحی و انتخاب طرح تا حدودی سلیقهای است اما از نظر فنی و تکنیکی میتواند قابل بحث باشد.
برخی مخاطبان میگفتند که نمایشگاه کتاب جای غرفه بیمه و فروش گل و امثالهم نیست. شما با این حرف موافقید؟
من با این نکته موافقم و این فضای اختصاص یافته به اینها متعلق به خود نمایشگاه بینالمللی مشهد هست و خودش این کار را انجام میدهد.
در نمایشگاه فضایی هم به اسم باغ کتاب کودک داشتیم که بهتر بود اسم آن، باغ کودک بود چون نه کتابی به صورت فیزیکی در آن وجود داشت و نه حداقل برداشتی از کتاب میشد از آن انجام داد!
نه اینطور هم نبود چرا که چندین رویداد و نشست مربوط به کودکان در آنجا برگزار شد و کتابهایی برای کودکان خوانده شد و تصویرگرهایی برای کتاب کودک نیز در آنجا انجام و یک سری برنامههای اختصاصی مربوط به کتاب کودک هم برگزار شد و کلیت کار به نظر من قابل قبول بود.
تازههای نشر و رویدادهای جنبی نمایشگاه چه میزان در بیست و یکمین نمایشگاه بینالمللی کتاب مشهد نقش داشتند؟
در مدت برگزاری نمایشگاه از ۱۰ کتاب جدید مربوط به نویسندگان و ناشران مختلف شامل «رطلگری»، «مثنوی مولوی»، «امثال و حکم»، «متولیان و نایبالتولیههای آستان قدس رضوی»، «ماکسف»، «نیلوفرانه مهر»، «ما افسانه نبودیم»، «اطلس تاریخی ایران»، «آپ کتاب رسان» و «روانشناسی رشد» همراه با حضور نویسندگان آنها در سرای اهل قلم نمایشگاه رونمایی شد. در مجموع طی هفت روز برگزاری نمایشگاه کتاب مشهد ۱۵۰ عنوان برنامه در قالبها و موضوعات مختلف رونمایی شد.
نظر شما