این کتاب نقد و بررسی منتخبی از متون و مقالات کلاسیک و معاصر درباره مسئله شر است که زیر نظر نعیمه پورمحمدی ترجمه و از سوی انتشارات کتاب طه منتشر شده است.
در جلد نخست که به الاهیات سنتی اختصاص دارد پس از مرور تئودیسه‌های سنتی در ادیان، علل و عوامل ناکامی تئودیسه‌های سنتی از نظر متفکران مدرن پی‌گیری می‌شود. در جلد دوم که به بازنمایی پاسخ‌های جدید می‌پردازد، کوشش خلاقانه و تحول‌خواه الاهیات مدرن در پاسخ به مسئله شر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تولد کتاب با تولد پسرم گره خورد
در ابتدای این نشست نفیسه پورمحمدی مولف درباره این اثر توضیح داد: این کتاب به این شکل وجود خارجی ندارد. در حقیقت مقالاتی گردآوری و چیدمان شد، سپس مترجمانی انتخاب و کار آغاز شد. نکته دوم علت انتخاب این مقالات است. دلیل انتخاب این مقالات پاسخ‌های الاهیات سنتی و مدرن به مسئله شر است. مقالات بسیاری وجود داشتند که این پاسخ‌ها در آن ناکافی هستند و مقالاتی که از الاهیات سنتی عبور کردند. مقالاتی که به مقوله الاهیات مرگ خدا، الاهیات روایی و الاهیات صلیب می‌پردازند.
او درباره مراحل اولیه گردآوری کتاب گفت: مراحل اولیه تولید کتاب با تولدم پسرم گره خورد که بیمار به دنیا آمد و دغدغه شر را برای من به وجود آورد و برای این موضوع رنج به دنبال پاسخی می‌گشتم و هربار که از نظر روانی ناامید می‌شدم الاهیات سنتی و عرفان کمک بسیاری به من می‌کرد. من در آن زمان سعی می‌کردم ایمانم را حفظ کنم و رنجم را با ایمان سازگار کنم. پسرم زمانی که به دنیا آمد هر کدام از انگشت‌هایش یک انگشت اضافه داشت و در آن زمان من از خدا رنجیده بودم و احساس می‌کردم خدا ساکت است در رنجی که من می‌کشم. انسان‌ها در زمان رنج احساس می‌کنند که خدا غائب است و بعد از سال‌ها کار و ترجمه و خواندن این مقالات نگاه اولیه‌ام تعدیل شد.
او افزود: در الاهیات مدرن دائما درباره رنج انسان حرف می‌زنند. مثلث الاهیات مدرن انسان، رنج و عدالت انسانی است. الاهیات سنتی شر خیلی ساده تحمل‌پذیر هستند. در الاهیات سنتی باید فروتن باشید. در الاهیات سنتی به رنج کودکان، نوزادان و حیوانات توجهی نکرده است و در گفتمان مدرن می‌بینیم این پاسخ را به یک کودک داده است. این برای ما بسیار نویدبخش است که ما مراجعه می‌کنیم به قرآن کریم و الهیات سنتی خودمان، می‌توانیم آرامش بگیریم.
کتابی مفید برای غیر دانشگاهیان
در ادامه محمد حقانی از مترجمان کتاب هم در این نشست درباره ترجمه اثر بیان کرد: من به عنوان نماینده‌ای از تیم اینجا هستم. در تمام پیدایش این اثر دغدغه این بود که متن‌ها دشوار است و اثر باید خوب ترجمه شود. در همه جا تلاش شده متن‌ها راحت خوانده شود نکته این مفید این کتاب این است که برای غیر دانشگاهیان هم مفید است.
او ادامه داد: ما در این کتاب با دو نقشه راه مواجه شدیم. یک نقشه معرفی کتاب است و نقشه بعد فصل‌بندی و عناوین است که تیترهای اصلی را شامل می‌شد. ما در این کتاب با این سوال مواجه هستیم در کجای این پهنه قرار گرفته‌ایم. در مقدمه به لحاظ محتوا این نقشه نشان داده شده است. قاعدتاً این نقشه کامل نیست. ما در حال حاضر با مسئله بحران معنا مواجه هستیم و این کتاب مجموعه ای از پاسخ‌ها به این بحران را می‌گوید.
این مترجم با بیان اینکه کتاب «درباره شر» در فضای دانشگاهی آموزنده است، گفت: در این وانفسا که کتاب‌های دانشگاهی به سطحی‌ترین شکل ممکن نوشته می‌شود این کتاب با سه سال وقتی که بر روی آن گذاشته شد مرزهای دانشگاه را شکست.
الاهیات و عرفان کمک می‌کند که از رنج و آلام کاسته شود
سپس محسن جوادی، پژوهشگر حوزه اخلاق و فلسفه و معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نشست گفت: در دوره دکتری با دکتر پورمحمدی دوره داشتم و جای تشکر دارد از کار بزرگی که انجام دادند. از آخر مقدمه کتاب را خواندم و فکر می‌کنم کم هستند کسانی که کاری را در چنین شرایطی انجام دهند. در این کار همچنین به دوستان جوان اعتماد شده است و نکته بارز این است که کار را به صورت شخصی انجام داد و معطل موسسات نماند.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: ما مسئله‌ای داریم به اسم مسئله الاهیات سنتی و الاهیات مدرن. من فکر می‌کنم الاهیات سنتی بیشتر بر الاهیات نظری تأکید دارد و مسئله آن بیشتر مسئله عملی نیست و فضای آن نه تنها دربحث شر، بلکه در فضاهای دیگر، فضای استدلال و ایده است. ذهن ما به گفته ارسطو نظر کردن نیست. آنچه در طول تاریخ و بحث‌های سنتی غفلت کرده‌ایم عمل کردن است. باید وقتی جامعه‌ای در رنج است، در این رنج شریک شویم و از آن بکاهیم. یکی از ویژگی‌های عقل صنعت و ساختن است و در الاهیات مدرن تأکید شده به سمت ساختن برویم؛ برای مثال مقوله پزشکی را رونق دهیم من فکر می‌کنم فلسفه کلاسیک ما برای این موضوع جواب ندارد اما عرفان سنتی در این زمینه پاسخگوست.
جوادی تصریح کرد: مشکل در سنتی و مدرن نیست در رویکردهای مدرن فقط حرفش را می‌زنند. افرادی که به زندگی کسانی وارد می‌شوند که رنج دیدند و این رنج‌ها و آلام را می‌کاهند. باید تعریف کنیم مسئله ما چیست اگر صرفاً مسئله نظری است خود ما فارغ‌دلانه به آن نگاه می‌کنیم. این نوعی سلوک، اخلاق و همدلی می‌خواهد و آنچه تاریخ ما کم دارد افرادی است که رنج‌هایی که وجود دارد را کم کنند. الاهیات و عرفان کمک می‌کند که از رنج و آلام کاسته شود.
او سپس با تقدیر از محتوای کتاب گفت: کتاب را که خواندم از ترجمه آن بسیار خوشحال شدم. یکی دو تا مقاله مانند مقاله درباره ابن سینا آورده است ولی محدود به یک تاریخ است و در الاهیات سنتی حرف‌های ابن سینا حرف‌های عمیقی است. این کتاب بسیار خوبی است و یکی از مشکلات اساسی ما این است که همه در کلاس درس یک کتاب را می‌خوانند و با این کتاب می‌توانیم فضا را تغییر دهیم و چشم‌انداز‌های دیگر را بیاوریم.
نویسنده به مانند یک دانشگاه عمل کرد
در پایان حجت‌الاسلام و المسلمین مهراب صادق‌نیا، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با تقدیر از کتاب « درباره شر» بیان کرد: از روز نخست در جریان کار ایشان بودم. نویسنده در این روزها که همه در پی ارتقا هستند و گذشتن از پل‌های متعدد وزارت علوم هستند خود به مانند یک دانشگاه عمل کرده است و با تمام وجود درگیر کار شده است.
او افزود: مشکلی که هم‌اکنون وجود دارد این است که ما رخداد مشخصی نداریم که مفهوم الاهیات به آن اشاره کند. ما مجموعه‌ای از رخدادها را در کنار هم قرار دادیم و ممکن است فلسفه، فقه و اخلاق را در کنار هم قرار دادیم و الهیات پدید آمده است و الاهیات مسیحی بهتر به موضوع الاهیات سنتی پرداخته است.
سپس با مقایسه الاهیات سنتی و الاهیات مدرن گفت: موضوع در الهیات سنتی خداست و خدا مشکل را حل می‌کند. در حالیکه وقتی وارد دوره روزگار صنعتی می‌شویم مسئله الهی‌دان‌ها مسئله انسان است. از حیث معرفت‌شناختی بین الهی سنتی و مدرن دغدغه ذهنی است. چیزی که در الاهیات سنتی بحث می‌شود ابژکتیو است و در الاهیات مدرن شاهد مفهوم رنج می‌شویم. رنج سرشار از معناست و رنج مال انسان است.
نظر شما