خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، رضا یعقوبی: درست است كه فلسفه تحلیلی به عنوان یك مكتب مستقل در قرن بیستم شكل گرفت و نام فلسفه تحلیلی بر آن گذاشته شد. اما ریشه و تاریخ این سبك و روش فلسفه‌ورزی به همان یونان باستان و آثار افلاطون و ارسطو برمی‌گردد. شیوه غالب در فلسفه تحلیلی این است كه مفاهیم پیچیده را به مفاهیم ساده‌تر و واضح‌تر تحلیل(تجزیه) كنند و بعد از وضوح و روشن‌سازی(clarification) كافی، به مسئله برگردند و آن را حل كنند.

این روش در آثار افلاطون و ارسطو فراوان یافت می‌شود. تحلیل‌های دقیق و موشكافانه ابن‌سینا در كتاب برهان و كتاب‌الحدود پیشتاز پژوهش‌های زبانی فلاسفه تحلیل زبانی است. به همین دلیل است كه فلاسفه تحلیلی جدید اقبال زیادی به ابن‌سینا و پیروانش مثل توماس آكویناس نشان می‌دهند و جنبش توماس‌گرایی تحلیلی را بنا نهاده‌اند. دكتر ضیا موحد در كتاب تاملاتی در منطق ابن‌سینا و سهروردی، ابن‌سینا را در كشف فرمول‌های بوریدان و باركن مقدم می‌داند و معتقد است قبل از سول كریپكی، ابن‌سینا نظریه او را در باب دلالت‌شناسی اسم‌های خاص ابداع كرده است(چون ابن‌سینا هم معتقد است كه اسامی خاص حد(تعریف) ندارند). همچنین تیموتی ویلیامسون در كتاب فلسفه‌ورزی(doing philosophy) ابن‌سینا را در كنار كارناپ، كریپكی، باركان ماركوس از پیشگامان منطق موجهات محمولی(Quantified Modal Logic) دانسته است.

در كتاب «منطق موجهات به عنوان مابعدالطبیعه»(modal logic as metaphysics) در همین باره عنوانی مجزا به ابن‌سینا اختصاص داده است و می‌گوید نظریه باركان ماركوس 9 قرن پیش توسط فیلسوف ایرانی، ابن‌سینا بیان شده است. آنگاه به عنوان شاهد، عبارتی از فن سوم منطق شفا را نقل می‌كند «و اما قولنا "بعض الناس یمكن ان لا یكون كاتبا"، فانه قد یساوی من جهت قولنا "یمكن ان لا یكون بعض الناس كاتبا" و قد یخالفه و ان لازمه...». 
نكته پایانی اینكه كسی كه موشكافی‌های خواجه نصیر در اساس‌الاقتباس را دیده باشد كه تقسیم‌بندی قضایا به هلیه بسیطه و هلیه مركبه فقط یك رقم از آن‌هاست، خواهد دید كه این قضایا در اروپا و نزد كسانی چون كانت و راسل و فرگه چگونه موضوعیت یافته‌اند و تاریخ فلسفه تحلیلی را به قرن بیستم محدود نخواهد كرد. 

حسن ختام این یادداشت نام بردن از كتابی است كه نوآوری بدیع و زیبایی برای شكوفایی دوباره و تازه فلسفه اسلامی در جهان امروز و در چارچوب فلسفه تحلیلی است. كتاب «فلسفه اسلامی تحلیلی»(Analytic Islamic
Philosophy) نوشته آنتونی رابرت بوث(Anthony Robert Booth) است كه با رویكرد تحلیلی و منطقی فلاسفه اسلامی را تفسیر كرده و مدعی است رویكرد تطبیقی ندارد و عملا در این كتاب فلسفه‌روزی تحلیلی اسلامی را از سر گرفته است. 

آنتونی كنی هم در جلد دوم تاریخ فلسفه غرب كه به ترجمه این حقیر در دست چاپ است ابن‌سینا را بزرگ‌ترین مابعدالطبیعه‌پرداز هزاره اول میلادی می‌داند و حسرت می‌خورد كه چرا عربی بلد نیست تا بتواند آثار ابن سینا را به زبان اصلی بخواند. بالاتر از آن در پیامی كه برای قرائت در جشن رونمایی از ترجمه تاریخ فلسفه غرب فرستاد، اظهار داشت: «ابن سینا در طول قرون وسطی و بعد از آن بی تردید تاثیرگذارترین فیلسوف بعد از افلاطون و ارسطو بوده است و امیدوارم فلسفه ایران در عصر حاضر به همان شکوفاییاش در عصر ابن سینا برسد.»

كتابشناسی:
تاملاتی در منطق ابن‌سینا و سهروردی، ضیا موحد، نشر هرمس، تهران: 1394.
المنطق، الشفا، منشورات مكتبه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، 1405 هجری قمری.
اساس‌الاقتباس، خواجه نصیرالدین طوسی، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، انتشارات دانشگاه تهران، بی‌تا.
Modal Logic as Metaphysics, Timothy Williamson, Oxford University Press, 2013.
Doing Philosophy, Timothy Williamson, Oxford University Press, 2018.
Analytic Islamic Philosophy, Anthony Robert Booth, Macmillan Publishers Ltd, 2017.