به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جمعی از خبرنگاران و ناشران روز گذشته (یکشنبه ۲۸ بهمن) از انبار بزرگترین محموله کتاب قاچاق در کشور بازدید کردند. در این انبار بیش از ۵۰۰ هزار جلد کتاب به ارزش ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان وجود داشت که بخش عمده‌ای از این کتاب‌ها آثار پرفروش بازار نشر ایران بودند.
 
ضعیف شدن بدنه نشر
سعید میرجلالی؛ دبیر کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مولفان و مترجمان در حاشیه بازدید خبرنگاران از انبار کتاب‌های قاچاق با اشاره به سابقه تشکیل این کارگروه گفت: جمعی از ناشران که در جریان کپی‌های غیرقانونی متضرر شده بودند در فاصله سال‌های 89 تا 90 جلساتی را در انتشارات ققنوس برای مبارزه با انتشار غیرقانونی کتاب  برگزار کردند، هر ناشر حدود یک میلیون تومان سرمایه آورد و اقدامات برای شناسایی متخلفان این حوزه برگزار شد.
 
وی افزود: طی پیگیری‌هایی که در آن زمان انجام شد شخصی در پاساژ شکری اصفهان شناسایی شد که به چاپ و توزیع کتاب‌های غیرقانونی اقدام می‌کرد، پس از آن نیز چندین مورد افراد متخلف دیگر نیز شناسایی شدند و پس از مدتی به دلیل توسعه این اقدامات احساس کردیم برای توسعه این کار نیاز به همفکری داریم و کار به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران هدایت شد.


 
میرجلالی با اشاره به امضای تفاهم‌نامه اتحادیه ناشران و کتابفروشان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۹۵ توضیح داد: به دنبال این تفاهم‌نامه کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مولفان و مترجمان تشکیل شد و پنج نفر از اتحادیه شامل بنده، حسن قربانی، عباس غمگسار، ابراهیم کریمی و محمود آموزگار در این کارگروه حضور داشتیم و کارها را پیگیری می‌کردیم.
 
وی با بیان اینکه اسفند سال گذشته با مسئولان قضایی و انتظامی نشست‌های مشترک داشتیم، عنوان کرد: به دنبال این نشست با پلیس امنیت همکاری داشتیم و اقدامات اجرایی بعد از اینکه حکم‌ها صادر شد از اردیبهشت ماه آغاز شد و در این زمینه اقدامات ما تاکنون به نتایج خوبی رسیده و حکم‌هایی نیز در شرف صادر شدن است که پس از قطعی شدن اطلاع‌رسانی خواهد شد.
 
میرجلالی همچنین درباره میزان آثار کشف شده توضیح داد: آن چیزی که ما کشف و شناسایی کرده‌ایم یک دهم آن چیزی است که در عالم واقع وجود دارد و بحث کپی غیرقانونی کتاب در سطح کشور فراوانی زیادی دارد و این تکثیر‌های غیرقانونی موجب شده‌اند که بدنه صنعت نشر روز به روز نحفیف‌تر شود. زیرا قاچاق کتاب تنها به ناشر یا سرمایه این ناشران آسیب نمی‌زند بلکه سایر حلقه‌های زنجیره نقش را نیز در میان آسیب می‌بینند.
 
وی در بخش دیگر صحبت‌های خود درباره سرنوشت کتاب‌های کشف شده در این عملیات‌ها نیز گفت: تا زمانی که قاضی پرونده دستور ندهد کاری نمی‌توان کرد البته نگاه کارگروه نابودی کتاب‌ها است و معتقد هستیم که این آثار نباید به چرخه نشر وارد شوند و اکنون باید صبر کرد و دید که نگاه مسئولان قضایی در این زمینه چه خواهد بود؟
 
میرجلالی درباره تحمیل هزینه‌های بالا به کارگروه صیانت در پیگیری بحث کپی غیرقانونی کتاب‌ها نیز گفت:  اقداماتی که در این زمینه انجام داده‌ایم برای کارگروه صیانت هزینه‌بر بوده است و اگر کتاب‌ها معدوم شود می‌توانیم بخشی از این هزینه‌ها را با فرمول پولی که از راه خمیر فروش خمیر کاغذها به دست می‌آیند جبران کنیم.
 
رایزنی با مسئولان تلگرام
دبیر کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مولفان و مترجمان همچین درباره فعالیت‌های اخیر این کارگروه درباره انتشار فایل PDF کتاب‌ها در فضای مجازی نیز توضیح داد: در پیگیری‌های کارگروه مسئولان رسانه‌های دیجیتال عنوان کردند که می‌توانند تنها روی آن بخشی از فضای مجازی که از آن‌ها مجوز دارند نظارت داشته باشند و نظارت آن‌ها هم عمدتاً شامل فیلتر است.
 
وی با بیان اینکه سرور بسیاری از برنامه‌ها در فضای مجازی در ایران نیست و این موضوع در پیگیری روند کار موثر بوده است، ادامه داد: نامه‌ای برای مسئولان تلگرام فرستاده‌ایم تا کانال‌هایی را که پی دی اف کتاب‌ها را به صورت غیر قانونی منتشر می‌کنند مسدود شوند.
 
ارزش ۱۵ تا ۲۰ میلیاردی کتاب‌ها
میرجلالی همچنین درباره حجم کتاب‌هایی که در این انبار نگهداری می‌شوند نیز گفت: این کتاب‌ها بیش از ۵۰۰ هزار جلد هستند و ارزش ریالی این کتاب‌ها نیز بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان است.
 
وی افزود: اقدامات کشوری کارگروه صیانت از حقوق ناشران مولفان و مترجمان، ادامه داد: ما کارهای خود را با شناسایی مراکز توزیع و پخش این کتاب‌ها در شهر اصفهان و شیراز دنبال کردیم و متوجه شدیم که بسیاری از افراد به اسم فروش کتاب در این شهرها مشغول تولید غیرقانونی کتاب‌ها هستند البته در سطح شهر تهران هم کتابفروشان و فروشگاه‌هایی که سابقه فعالیت محدود و کمی دارند نیز این اقدامات را انجام می‌دهند.
 
میرجلالی با اشاره به شناسایی یک خانواده در بحث کپی غیرقانونی کتاب‌ها توضیح داد: پرونده یکی از افرادی که در سه ماه گذشته نقش پررنگی در این پروسه داشته است فردی به نام خ... است که به همراه دو پسرش به این کار مبادرت ورزیده است و توانستیم بسیاری از انبارهای آن‌ها را از میدان عشرت آباد تا خیابان دماوند و افسریه و خیابان انقلاب شناسایی و تخلیه و به مراجع قانونی معرفی کنیم.
 
وی یادآور شد: این فرد با حکم قاضی دادگاه رسانه با قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد بود، اما زمانی که به زندان اوین رفت، قاضی این زندان قرار وثیقه ۸۰ میلیون تومانی برای او تعیین کرد و حتی شنیده‌ایم که همان روز پول را از طریق دستگاه کارتخوان پرداخت کرده و به راحتی از زندان بیرون آمده است.
 
میرجلالی از رایزنی‌های فرد خاطی با مدیران کارگروه و ناشران متضرر نیز خبر داد و گفت: او به دنبال مذاکراتی برای ایجاد صلح با کارگروه و ناشران شد و اعلام کرد که حاضر است هزینه خسارت ناشران را بپردازد اما ما چنین موضوعی را نپذیرفتیم.
 
وی همچنین به رویکرد جدید این متخلفان و پدیده‌ای نوظهور در این عرصه اشاره کرد و افزود: اتفاقی که به تازگی پیش آمده این است که عده‌ای از افرادی که کتاب قاچاق می‌کنند برای اینکه انبارهای آن‌ها شناسایی نشود قبل از انتشار کتاب برای آثار مختلف اقدام به ویزیت کتاب می‌کنند بعد به تعدادی که درخواست شده کتاب منتشر می‌کنند.
 
فعالیت یک باند در توزیع غیرقانونی کتاب
در بخش دیگری از این بازدید امیرحسین فواکه؛ وکیل کارگروه صیانت از حقوق ناشران مولفان و مترجمان در میان خبرنگاران با اشاره به اقدامات قانونی و قضایی پیش روی این کارگروه توضیح داد: پرونده قاچاق کتاب در انتهای مرحله تحقیقات مقدماتی را سپری می‌کند و در مرحله موعد صدور قرار است تا بازپرس رسیدگی‌کننده تصمیم‌گیری کرده و پرونده را برای رسیدگی به دادگاه ارسال کند.
 

وی درباره برخی خلاءهای قانونی در مبارزه با بحث قاچاق کتاب افزود: از لحاظ قانونی عنوان قاچاق صحیح نیست، ما برای اینکه بخواهیم این کتاب‌ها را پیگیری کنیم یک قانون سال ۱۳۴۸، حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان و قانون سال ۵۹  درباره ترجمه تکثیر و نشر آثار داریم.
 
فواکه با اشاره به بحث تخصصی با بازرس پرونده و وکلای متهمان درباره عدم شمول بخش عمده این کتاب‌ها در قانون حمایت از مولفان، گفت: ما در بحث‌های تخصصی به این نتیجه رسیدیم که بله این موضوع درست است و شامل این قانون نمی‌شود اما قانون سال ۵۹ نیازی به شرایط قانون سال ۴۸  ندارد و از طریق آن قانون هرگونه تصویربرداری از کتاب‌هایی که قبلا توسط ناشران چاپ شده، بدون اجازه صاحبان اثر و ناشران جرم‌انگاری شده است.
 
وی ادامه داد: در قانون سال ۵۹ برای این جرم نیز سه ماه تا یک سال حبس و در قانون سال ۴۸ شش ماه تا سه سال حبس به همراه جبران خسارت در هر دو قانون پیش‌بینی شده است.
 
فواکه همچنین از آغاز پیگیری اولین پرونده در این زمینه از دو سال پیش گفت: متاسفانه به دلایلی این پرونده منجر به صدور قرار نشده است که به دلیل تغییر و تحولات شعبه و تغییر بازپرس بوده است. اما مهمترین پرونده ما در قاچاق کتاب از اردیبهشت ۹۷ با خانواده «خ» شروع شده به است که تعداد شاکیان پرونده اخیر ۲۲ شاکی از میان ناشران است. همچنین تعداد پرونده‌های قاچاق کتاب شش تا هشت پرونده است که حدود ۲۵ تا ۳۰ شاکی دارند.
 
 وی درباره جنبه عمومی این جرم نیز گفت: درباره کتاب‌های غیرمجاز جنبه عمومی وجود دارد و دادستانی وارد این مسأله می‌شود، اما درباره کتاب‌های قانونی که ناشر آن را پیگیری می‌کند جنبه عمومی جرم وجود ندارد و با گذشت شاکی خصوصی پرونده بسته می‌شود.
 
فواکه درباره فعالیت افراد متخلف شناسایی شده در این پرونده‌ها گفت: مساله اینجا است که فعالیت آن‌ها به دو یا سه انبار نیست بلکه فعالیت شبکه‌ای است و اگر بخواهیم به پرونده‌ها رسیدگی کنیم باید به عنوان باند در زمینه چاپ نشر و عرضه کتاب بدون اجازه ناشران و صاحبان حق به آن رسیدگی کنیم چون خانواده متخلف یک نفر نیست بلکه چهار نفر هستند که با بیرون بودن هر یک از این اعضای این خانواده مساله کپی کتاب‌ها ادامه پیدا می‌کند و چیزی نیست که بگوییم با یک بار دستگیر شدن، فعالیت‌شان محدود می‌شود.


 
یک شغل پرسود!
محمدتقی عرفان‌پور؛ عضو کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مولفان و مترجمان نیز در سخنانی درباره برگرداندن کتاب‌های قاچاق به ناشران برای فروش گفت: کشف این کتاب‌ها حاصل تلاش هشت ساله گروه صیانت است که در اتحادیه فعالیت داشتند و اکنون به ثمر نشسته است، این کتاب‌ها مطابق با استانداردهای چاپی ناشران نیست و موضوع قاچاق کتاب سابقه ۳۰ ساله است و کتاب‌های زیادی کپی شده است.
 
وی افزود: بخشی از این کتاب‌ها آثاری هستند که به هر دلیلی چاپ نمی‌شوند، اکنون افرادی که هیچ شناخت و اطلاعات فرهنگی ندارند به عنوان یک شغل پرسود و پردرآمد به سمت این کار آمده‌اند، کتابی که ناشر یک هزار نسخه چاپ کرده در یک انبار هشت هزار نسخه از آن کشف کردیم.
 
عرفان‌پور با اشاره به لزوم فرهنگسازی در جامعه برای آگاهی از وجود چنین آثاری گفت: بسیاری از مردمی که درجامعه هستند اطلاع ندارند بسیاری از این کتاب‌هایی که خریداری می‌کنند مالک مادی و معنوی دارد و امروز قلم در خطر است زیرا بسیاری از نویسندگان و مترجمان از طریق تالیف و ترجمه امرار معاش می‌کنند و اگر به هر دلیلی دیگر این کتاب‌ها توسط ناشر تولید نشود، آن‌ها دیگر درآمدی ندارند.
 
وی تاکید کرد: در این میان آماری که ما از وضع نشر و مطالعه داشتیم با این کشفیات به هم می‌خورد، بحثی در دولت و بین محققان بود که زمان مطالعه چه میزان است اما متوجه شدیم اطلاعاتی که منابع رسمی و مراکز آمار منتشر می‌کنند بر اساس کتاب منتشره اعلام وصول شده خانه کتاب است و چند برابر این آثار به صورت قاچاق توزیع می‌شود و به این مراکز نمی‌روند.
 
عرفان‌پور در پاسخ به سوال خبرنگار ایبنا مبنی بر نقش دستفروش‌ها در فروش این کتاب‌ها و اقدامات کارگروه صیانت در این زمینه گفت: یکی از اتفاقات خوبی که اخیرا انجام شد این بود که اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و شهرداری تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده است که از این پس هر جایی که قرار است فروش کتاب باشد شهرداری مجوز ندهد و اتحادیه مجوز بدهد و اتحادیه نیز به افراد شناسنامه‌دار مجوز می‌دهد که بعدا اگر تخلف کردند بتوانند پیگیری کنند و با استقرار هیات مدیره جدید اتحادیه این کار در دستور کار قرار دارد.
 
وی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار اینبا مبنی بر چرایی عدم معرفی کتابفروشی‌های متخلف در بحث کتاب‌‌های غیرقانونی و رسیدگی صنفی به بحث تخلفات نیز توضیح داد: در این زمینه یک کتابفروشی بسته شده است، ما دو تیپ کتابفروشی متخلف داریم نخست کتابفروشی که از ما پروانه کسب گرفته است که با آن‌ها برخورد می‌کنیم و دیگر کتابفروشی که پروانه کسب نگرفته است. مسئولیت این کار با کمیسیون بازرسی اتحادیه است تا با کتابفروشانی که مجوز کسب ندارند برخورد قانونی کنند.
 
عرفان‌پور افزود: همچنین بخشی از کتابفروشانی که جواز دارند آگاهی ندارند کتابی که مامور پخش می‌برد کتاب قاچاق است، در این زمینه باید کار فرهنگی در جامعه شود و رسانه‌ها کمک کنند ما نیز در اتحادیه پیگیراین موضوع هستیم.
 
وی با اشاره به پیگیری بحث کتاب‌های قاچاق به عنوان یک مساله ملی در کشور گفت: این موضوع اکنون به عنوان یک مساله ملی تبدیل می‌شود، از هشت سال قبل اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نامه‌ای به اتحادیه ناشران در سراسر کشور ارسال و موضوع را مطرح کرد و اکنون نیز پیگیری خواهیم کرد.
 
عرفان‌پور همچنین درباره سرنوشت کتاب‌های کشف شده و طرح این موضوع که به مناطق محروم ارسال شوند نیز گفت: نظر کارگروه صیانت که مسئولیت پیگیری و کشف این اقلام را داشته است معدوم شدن این آثار است و فعلا امانت‌دار این کتاب‌ها هستیم و در این موضوع منتظر حکم و دستور قضایی هستیم.