به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «علوم‌انسانی و اجتماعی در ایران؛ چالش‌ها، تحولات و راهبردها» نوشته نعمت‌الله فاضلی از سوی انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شد.
پرداختن به مقوله علوم انسانی و اجتماعی در ایران نیازمند دقت نظری خاص و به کارگیری روشی متفاوت از تحلیل‌های صوری و متکی بر آمارهای رسمی است. آنچه جستار حاضر بر پایه رویکردی کاملاً دیگرگون و بر اساس روش خودمردم‌نگاری بیان کرده است تلاشی برای پر کردن خلاء روش‌شناختی و غنا بخشیدن به تحلیل‌ها و نقدهای نظام آموزش در کشور است. نقدهایی که گاه به دلیل ضعف و فقدان رویکری جامع، محدود به جنبه‌های کاملاً روبنایی شده است. یکی از ویژگی‌های تحلیل‌های مطرح شده در این اثر علاوه بر روش و رویکرد متفاوت تاکید آن بر «مسئله‌مندی» و تعمیق بر اساس سویه‌های فرهنگی است.
نگاه از دریچه فرهنگ به مثابه کل زیست شیوه انسانی در واقع خلاء جامع‌نگری که در بسیاری از تحلیل‌های معطوف به نظام آموزشی بوده است را در این پژوهش پر کرده است. بر این اساس تاکید کتاب حاضر تاکید بر «مسئله‌مندی» نظام آموزشی از منظر فرهنگ به مثابه یک رویکرد کل‌گرا است. آنچه در پاره‌ها و فصول مختلف این کتاب رخ نمون کرده است توضیح نهاد دانشگاه در ایران از چشم‌انداز فرهنگی بر پایه تجربه زیسته نگارنده، تجربه‌هایی به‌عنوان دانشجو، مدرس، مدیر و همچنین یک شهروند، از دانشگاه ایرانی است.
وجه تمایز کتاب حاضر فارغ از بدیع بودن موضوع و رویکرد فرهنگی آن در کنار مردم‌نگاری، تحلیل‌های سهل و ممتنع آن از حیث واژه‌پردازی‌های خاص و همچنین عمق واکاوی بطون مسئله علوم انسانی و اجتماعی در ایران است.
در فصل اول کتاب تجربه زیسته نگارنده به گونه‌ای طرح شده است که مسئله اصلی که چالش‌های فراروی علوم انسانی و اجتماعی در ایران است از منظر یک عامل کنش‌گر با ساخت‌ها و رویه‌ها و تعاملات میان‌فردی دانشگاهیان نشان داده شود.
در فصل دوم کتاب چالش‌ها و مسائل فرهنگ دانشگاهی مطرح می‌شود. این فصل با طرح مضامینی همچون گفتمان‌های دانشگاهی ایران،چرخش فرهنگی در دانشگاه، معماها و تناقض‌های فرهنگی دانشگاه ایرانی، پیوند فرهنگی جامعه و دانشگاه، مسائل دانشگاه از چشم‌انداز فرهنگ و فرهنگ دانشگاهی تلاش می‌کند نشان دهد که نهاد دانشگاه در ایران یکی از نیروهای مولد تجدد در ایران بوده است و از این حیث احساسات، افکار و واکنش‌های مردم، نخبگان و روشن‌فکران با نهاد دانشگاه آمیختگی دارد از این‌رو نقش نهاد دانشگاه را در تک‌تک رخدادهای بزرگ و کوچک ایران به وضوح می‌توان دید.
در فصل سوم به کارکردها، کژکارکردها و تحولات رشته‌های دانشگاهی پرداخته شده است. طرح سه کارکرد عمده در قالب هویت‌آفرینی و تمایزبخشی رشته، نظم‌آفرینی و انتظام‌بخشی و ساماندهی به روابط گفتمانی توسط رشته محتوای این فصل را تشکیل داده است.
فصل چهارم به طرح چالش‌ها و آسیب‌های علوم انسانی و اجتماعی در ایران معطوف شده است. در این فصل رویکردهای مختلف جامعه‌شناسی، آموزشی، مدیریتی، توسعه‌ای، تاریخی، معرفت‌شناختی و سیاسی علاوه بر طرح مناقشات و دیدگاه‌های مختلف بین اندیشمندان علوم انسانی و جامعه‌شناسان در خصوص بحران در علوم انسانی و اجتماعی چالش‌ها و آسیب‌های آن را مطرح کرده است.
در فصل پنجم که نگارنده به نقش دولت در توسعه علوم انسانی و اجتماعی در ایران پرداخته، نشان می‌دهد شکاف جدی بین رسالت نهاد دانشگاه و تقاضای نظام سیاسی وجود دارد.
در فصل نهایی نگارنده رویکردی مسئله‌نگر که در طول کتاب آن را به وضوح می‌توان دید؛ چاره راه‌هایی را برای کاستن از چالش‌های فراروی نظام آموزشی و تقویت توان نهاد سیاست‌گذار نه به شکل برنامه‌ای بلکه در قالب راهبردهایی قابل تأمل پیش‌روی می‌گذارد. گزینه‌های روی میز نگارنده برای سیاست‌گذاران از تنوع و تعدد بدیل‌ها و چندگانگی نگاه را به همراه دارد. فقدان جهت‌گیری خاص در طرح راهبردها از جمله ویژگی راهبردهایی است که نگارنده در این فصل تبیین کرده است.
مطالعه کتاب حاضر از چند جهت اهمیت دارد؛ نخست رویکرد فارع از جهت‌گیری و همچنین نقد منصفانه‌ای که نگارنده در طرح موضوعات مبتلا به نظام آموزشی که می‌توان آن‌ها را به سایر حوزه‌های دیگر نیز تعمیم داد مجموعه پیش‌رو را به اعتباری مضاعف و سیستمی می‌دهد. دیگر آنکه بازشناسی مسئله آموزش نیازمند توجه به مباحث مطرح شده در کتاب حاضر است از این منظر که نظام آموزشی در تمامی کشورها یک کانون راهبردی است برای دولتمردان اهمیت مطالعه مباحث کتاب حاضر به ضرورت بدل می‌شود.
همچنین رویکردی که کتاب حاضر به نقد از درون و منصفانه با نگرشی خالی از جهت گیری‌های غیرعلمی بدان اهتمام داشته باب جدیدی از منازعه فرهنگی پیرامون نظام آموزشی را پیش‌روی علاقه‌مندان به مباحث مطالعات فرهنگی گشوده است و از این منظر آن را گامی مهم در مفهوم‌پردازی و زمینه‌ساز در نظریه‌پرداز و زمینه‌ساز در نظریه‌پردازی فرهنگی می‌تواند برشمرد. مطالعه این کتاب می‌تواند راهنمایی سودمند برای دولتمردان و علاقه‌مندان به مباحث فرهنگی و اجتماعی به‌ویژه داعیه‌داران اصلاح نظام آموزشی باشد.
کتاب «علوم‌انسانی و اجتماعی در ایران؛ چالش‌ها، تحولات و راهبردها» نوشته نعمت‌الله فاضلی با شمارگان هزار و 200 نسخه در 364 صفحه به بهای 18 هزار تومان از سوی انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
دوشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ - ۱۳:۲۱
نظر شما