به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چهلمین نشست ترویج کتابخوانی با موضوع «فلسفه برای کودکان و ترویج کتابخوانی» با حضور حسین شیخ‌الاسلامی، حسین شیخ رضایی و جمعی علاقه‌مندان به این حوزه عصر دیروز 25 خرداد 94 در کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.

شیخ الاسلامی به عنوان یکی از سخنرانان در این نشست گفت: حوزه اندیشه و اندیشیدن به متن و کودک بسیار وسیع است و گرایش‌های مختلفی در آن وجود دارد. هر کسی که به طور مداوم با کودکان سروکار دارد باید به ارکانی مانند فلسفه، کودک و خواندن توجه کند.
 
اندیشیدن فلسفی به دنبال فهمیدن است نه شناختن
وی با بیان اینکه هر کتابی می‌تواند یک کتاب فلسفی برای کودکان باشد گفت: در بیش از 75 درصد کتاب‌هایی که برای کودکان بالای پنج سال منتشر می‌شود درونمایه فلسفی وجود دارد زیرا کودک بازیگر جدید جهان است و نیاز دارد جهان را بهتر بفهمد. اگر خواندن را به عنوان فعالیتی اصیل در کودک نهادینه کنیم، کتاب‌هایی با مضامین فلسفی شکلی از خواندن را به کودک منتقل می‌کنند که کودک از خواندن لذت ببرد و سبب افزایش نرخ کتابخوانی در بین کودکان شود.

وی در پاسخ به این سوال که فلسفه چیست و به کدام شکل از اندیشیدن، اندیشیدن فلسفی می‌گوییم، گفت: به طور کلی فلسفه به دو موضوع مربوط می‌شود؛ یکی اینکه اندیشیدن فلسفی به دنبال فهمیدن است نه شناختن و دیگر اینکه فلسفه قلمرو آزادی مطلق اندیشه و فکر خودمختار است.
 
شیخ الاسلامی ادامه داد: باید ببینیم که کودک تا چه اندازه می‌تواند فلسفی بیندیشد. برخی فیلسوفان معتقدند که اندیشیدن فلسفی را باید به کودکان آموزش داد. برخی دیگر معتقدند که کودک خارج از دنیای فلسفه زندگی می‌کند و برخی هم معتقدند که کودک اندیشیدن فلسفی را با خودش به دنیا می‌آورد.
 
وی اظهار کرد: من با نظر سوم موافقم و فکر می‌کنم کودک آغاز مواجهه با جهان است و ناچار است که فیلسوف باشد. کودک مجموعه‌ای از پرسش‌های مختلف و بنیادین است که باید به آنها در کتاب‌هایی در حوزه فلسفه برای کودکان پاسخ داد.
 
شیخ الاسلامی ادامه داد: به نظر من مهمترین بخش خواندن گوش فرا دادن است و چه و چرا و چگونه پرسش‌هایی است که می‌توان در مواجهه با متن مطرح کرد اما خواندن درواقع ادامه منطقی شنیدن و گوش دادن به متن است. خواندن شکلی از همنشینی است که درون انسان‌ها اتفاق می‌افتد.
 
این منتقد اضافه کرد: کتاب محل مفاهمه است. محلی که بین دو نفر یعنی نویسنده و مخاطب هم‌آویزی افق‌ها اتفاق می‌افتد. باید متنهایی در اختیار کودکان قرار دهیم که آنها را به اندیشیدن وادار کند و به کودک بیاموزیم که با متن کتاب ارتباط دوستانه برقرار کند.
 
فلسفه برای کودک از طریق داستان بیان می‌شود
حسین شیخ رضایی، مترجم برخی منابع فلسفه برای کودکان، در این نشست با بیان اینکه خواندن فرآیند واحدی نیست گفت: درباره خواندن تعاریف متفاوتی وجود دارد. بطورکلی می‌توان گفت که در ترویج خواندن سه لایه وجود دارد؛ در لایه اول خواندن برای بزرگسال شفاف و برای کودک تیره و تار است. در این لایه توجه می‌شود که متن چه می‌گوید و چه اطلاعاتی در داستان کتاب وجود دارد. به عبارت دیگر وقتی از فردی می‌خواهیم اطلاعات واقعی موجود در متن کتاب را به طور کامل بیان کند، می‌توانیم بفهمیم که تا چه اندازه متوجه متن کتاب شده است. البته همیشه همه اطلاعات از متن کتاب گرفته نمی‌شود و گاهی بخشی از مطالب از تصاویر کتاب برداشت می‌شود.
 
وی در ادامه به لایه‌های بعدی خواندن اشاره کرد و افزود: لایه دوم آرایه‌های متنی است. فهمیدن متن یک کتاب در این لایه مستلزم این است که محتوای کتاب چگونه و با چه شیوه‌ای بیان شده است. مثلا یکی از شیوه‌های بیان داستان امرو نهی راوی به مخاطب است. لایه سوم هم مربوط به چرایی متن است و اینکه چرا نویسنده این داستان را بیان کرده است.
 
شیخ رضایی گفت: اینکه ما با چه انتظاری متن را می‌خوانیم و بعد از خواندن می‌خواهیم در چه سطحی درباره آن صحبت کنیم، بر روی خواندن متن و انتخاب لایه مورد نظر در خواندن کتاب تاثیر دارد.
 
وی در بخش دیگری از سخنانش به فلسفه برای کودکان و ارتباطش با ترویج خواندن اشاره کرد و گفت: اینکه فلسفه برای کودک چگونه به ترویج خواندن برمی‌گردد باید بگویم که  فلسفه برای کودک درواقع توسط داستان و کم کم بیان می‌شود. این گونه داستان‌ها متن‌های خودبسنده‌ای مانند شعر ندارند بلکه مانند نمایشنامه هستند و باید اجرا شوند و در واقع باید با گفت‌وگو آن را تکمیل کرد.
 
شیخ رضایی اضافه کرد: این گفت‌وگو بین کودکان در گروه‌هایی با عنوان حلقه کندوکاو صورت می‌گیرد. در این حلقه که مبتنی بر گفت‌وگو است هر سه تا لایه خواندن باید مد نظر قرار گیرد. راهکار این مساله هم این است که در ابتدا متن را بررسی کنیم و ببینیم که درباره آن می‌خواهیم به چه سوالاتی پاسخ دهیم. باید توجه کودکان را به فرم داستان جلب کنیم.