به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از سایت انجمن ایرانی تاریخ،  مطالعه درباره تاریخ نویسی ایرانی در مقایسه با دیگر حوزه های بررسی های تاریخی با وجود اینکه در سال های اخیر به آن توجه شده با فقر شدیدی مواجه شده است. درباره تاریخ نویسی در عصر قاجار غیر از چند مقاله، کتاب مستقلی به رشته تحریر درنیامده است و این کتاب نخستین اثر مستقل به شمار می رود.

تاریخ نویسی ایرانی- فارسی، با ابوعلی بلعمی در زمان سامانیان تکوین یافت و در سده پنجم هجری قمری با ابوالفضل بیهقی به جایگاه درخشان و بلندی دست یافت اما بلافاصله به ورطه انحطاط و تداوم انحطاط گرفتار آمد. تاریخ نویسی در عصر قاجار هم از سنت قدرتمند وقایع نگاری و تاریخ نویسی سنتی میراث برد و هم لاجرم ضرورت ها و الزام های زمانه آن را تحت تأثیر قرار داد به عبارت دیگر تاریخ نویسی عصر قاجار با الگوی سنتی به جا مانده از گذشته تکوین یافت و بر اثر تحولات فکری و فرهنگی به تدریج به آستانه تحول رسید و با تداوم و گسترش فکر عقلانی و گسترش استقرار مؤسسه های جدید تمدنی و فرهنگی در اواخر عصر ناصری، متناسب با ظرفیت های کلی فکری زمانه، به تحول رسید. تاریخ و تاریخ نویسی از جمله دانش ها و تولیدهای فکری به شمار می روند که بی تردید از دگرگونی های اجتماعی و سیاسی و به تبع آن تحولات فکری و فرهنگی، متأثر می شوند و گاه البته خود به عامل مهم توضیح و ضرورت تغییر و تحول نیز تبدیل می گردند.

این کتاب، شش بخش را در بر می گیرد. در بخش اول «قاجارها، تاریخ، تاریخ نویسی و مورخان»، نقش قاجارها در ترغیب و تشویق مورخان و انگیزه های سیاسی، مذهبی و شخصی آنان و زندگی و خاستگاه شغلی و فکری مورخان مورد توجه قرار گرفته است. بخش دوم با عنوان «تاریخ نویسی در صدر قاجار» تکوین تاریخ نویسی در عصر قاجار و تداوم و استمرار تاریخ نویسی و وقایع نگاری سنتی و در کنار آن شکل گیری برخی آثار تاریخ نویسی که نخستین شکاف ها را در تاریخ نویسی سنتی موجب شدند و بستر و زمینه نخستین تغییر و تحول در زبان و سبک و روش تاریخ نویسی را فراهم آوردند، شامل می شود. در بخش سوم «تاریخ نویسی در دوره ناصری» که یکی از مهم ترین بخش های کتاب است تداوم و تحول در تاریخ نویسی های بزرگ عصر ناصری و نقش و تأثیر نهضت ترجمه و دیگر عوامل فرهنگی و فکری بر جریان و روند تاریخ نویسی عصر قاجار و چشم اندازهای جدید در تاریخ نویسی برخی مورخان قاجاری و نخستین تلاش ها برای دگرگونی مفهوم و معنای تاریخ و تاریخ نویسی را به بررسی گذاشته است. بخش چهارم «تحول در تاریخ نویسی سنتی» به بررسی نقش اندیشه گران و متفکران عصر قاجار در تغییر و تحول تفکر سنتی تاریخی و موضوع تاریخ و تاریخ نویسی و روش های آن و شکل گیری جریان انتقاد تاریخی و تاریخ نویسی جدید در ایران در اواخر عصر ناصری پرداخته است. بخش پنجم «تاریخ نویسی در آستانه انقلاب مشروطیت» بررسی وضعیت تاریخ و تاریخ نویسی در آستانه و سال های منتهی به انقلاب مشروطیت و دوره مظفری را شامل می شود و در نهایت بخش ششم «تداوم و تحول تاریخ نویسی محلی در ایران عصر قاجار» تداوم و تحول تاریخ نویسی در میان تاریخ نویسی های محلی عصر قاجار را مورد بررسی قرار داده است.

نشست بررسی و نقد کتاب «تداوم و تحول تاریخ نویسی در ایران عصر قاجار» شنبه نهم اسفندماه از ساعت 17 الی 19  در پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار می‌شود.