مهندس عباس غایب‌لو،‌ مترجم کتاب «کنترل حرکت توسط DSP» اثر برگزیده بیست و ششمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت و جایگاه نقد کتاب‌های علمی، با اشاره به وجود ضعف در این حوزه اظهار کرد: نقد کتاب‌های تخصصی و علمی، یعنی کتاب‌های غیر آموزشی و درسی، در فضای نشر کشور ما، به بعد از انتشار آن‌ها منحصر شده است. به‌عبارتی دیگر، شمارگان و میزان استقبال مخاطبان، نشان‌دهنده کیفیت یک اثر است؛ البته منظور کتاب‌های پژوهشی و غیر درسی است. 

نقد کتاب‌های علمی در فضای نشر ما جایی ندارند
وی افزود: در صنعت نشر ما فضایی برای نقد کتاب‌های علمی وجود ندارد، فقط انجمن‌های علمی در نقد این دسته آثار برنامه‌هایی را ترتیب می‌دهند.

غایب‌لو در ادامه ضمن اشاره به ضعف در مقوله نقد کتاب‌های علمی پیش از انتشار گفت: بخشی از نقد کتاب‌های تخصصی، به داوری‌های علمی دانشگاهی مربوط می‌شود. داوران کتاب به دلیل وجود مشغله‌های فراوان برای بررسی کتاب‌‌ها زمان کافی را صرف نمی‌کنند و در یک فرایند کوتاه مدت نسبت به مطالب یک اثر نظر می‌دهند. 

کاربرد کلیشه‌ «کتاب فاقد نوآوری است» در نقد علمی
مدرس دانشکده برق دانشگاه زنجان، با اشاره به کیفیت پایین داوری‌های علمی کتاب‌های تخصصی عنوان کرد: داوران علمی برای بررسی آثار، به گزار‌ه‌‌های کلی اکتفا می‌کنند؛ به‌عنوان مثال، در یک جمله کلی اشاره می‌کنند «کتاب فاقد نوآوری است» یا درباره نوع نگارش ابراز نظر می‌کنند. 

وی با اشاره به نبود سازماندهی مناسب برای تقویت جریان نقد کتاب‌های علمی ادامه داد: نگاه تخصصی در داوری‌های علمی وجود ندارد. البته این به این معنا نیست که در حوزه‌های علمی متخصص دانشگاهی نداریم، بلکه برای حضور این متخصصان در حوزه نشر و نقد کتاب‌‌‌های علمی، سازماندهی مناسبی صورت نگرفته است. بنابراین نقد این دسته آثار پیش از انتشار دچار ضعف است. 

وجود چارچوب مشخص برای نقد
غایب‌لو در تشریح نبود سازماندهی تخصصی در بررسی کتاب‌های علمی پیش از چاپ گفت: متخصص باید در یک چارچوب مشخص دست به نقد بزند، در صورت وجود یک چارچوب مشخص است که منتقد می‌تواند در نقد یک کتاب در حد بررسی جمله‌های آن نیز نظر دهد. این در حالی است که با توجه به زمان کوتاهی که در اختیار داوران علمی است، نقد در چارچوب درستی ارائه نخواهد شد.

مترجم اثر برگزیده بیست و ششمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، درباره عقیده برخی از مدرسان دانشگاه نسبت به تاثیر منفی نبود آثار تالیفی در جریان نقد علمی عنوان کرد: این موضوع به نگاه سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف به مقوله کتاب مربوط است. به‌عبارتی دیگر محققان ما برخلاف پژوهشگران مطرح دنیا که ماحصل تجریه 30 خود را در قالب کتاب منتشر می‌کنند، به تالیف کتاب توجه چندانی ندارند. 

بی‌توجهی به مستند‌‌سازی نتایج پژوهش‌های علمی
مترجم کتاب «کنترل حرکت توسط DSP» ادامه داد: مدرسان و محققان ما در حوزه تالیف کتاب، در دو وضعیت متفاوت قرار دارند. یعنی در حالی‌که برخی مدرسان هیچ کتابی ندارند، برخی دیگر آثار متعددی را منتشر کرده‌اند. بی‌توجهی به مستند‌‌سازی نتایج پژوهش‌های علمی، اصلی‌ترین دلیل شکل‌گیری چنین فضایی است. این در حالی است که اگر پژوهشگران باسابقه، با صرف زمانی به تالیف کتاب اقدام کنند، شاهد رونق و غنای آثار تالیفی و به دنبال آن تقویت جریان نقد خواهیم بود. 

وی در ادامه با انتقاد از تسط اندک برخی پژوهشگران به زبان انگلیسی گفت:‌ یکی از انتقاد‌‌ها در حوزه تالیف کتاب‌‌های علمی به‌ویژه فنی با هدف حضور در عرصه‌‌ بین‌المللی نشر، ضعف مدرسان دانشگاه و محققان ایرانی در تسلط به زبان انگلیسی است. 

ریل‌گذاری مناسب دولت برای مهیا شدن فضای مناسب نشر
مدرس دانشکده برق دانشگاه زنجان، با اشاره به نقش نشر تخصصی در تقویت جریان نقد کتاب‌‌‌های تخصصی افزود: صنعت نشر تخصصی در کشور چندان جدی‌ گرفته نشده، به‌عبارتی این صنعت، به فضای بده بستان مالی تبدیل شده تا فضایی برای نقد کتاب‌های تخصصی.

غایب‌لو درباره نهاد‌های موثر در ایجاد یا تقویت جریان نقد کتاب‌های علمی در کشور اظهار کرد: انجمن‌های علمی در جریان نقد نقش مهمی دارند، اما پیش از آن، نهاد‌های دولتی باید ریل‌گذاری‌های مناسب مانند مهیا کردن زمینه‌های تخصصی شدن کار ناشران را مهیا کنند. البته به دخالت صرف دولت در همه زمینه‌ها اعتقاد ندارم، یعنی انجمن‌ها باید در ایجاد جریان نقد تلاش کنند، اما نهاد‌های دولتی باید مقدمات چنین حرکتی را ایجاد کنند.

مروری بر پرونده
مدیر پژوهشکده پوشش‌های سطح و فناوری‌‌های نوین، با اشاره به اهمیت ایجاد جریان نقد علمی در کتاب‌های تخصصی گفت: جامعه دانشگاهی برای نقد منابع دانشگاهی انگیزه ندارد. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر زهرا رنجبر را اینجـــــــــا بخوانید.

سردبیر فصلنامه نقد علوم محض و کاربردی معتقد است که برای تاثیرگذاری جریان نقد، وجدان بیدار جامعه و مجازات‌های قانونی باید به‌عنوان اهرم‌های بازدارنده عمل کنند. متن کامل گفت‌و‌‌گوی خبرنگار (ایبنا) با یونس کرامتی را اینجــــــــــــا بخوانید.

مدیر خانه نقد کتاب ایران معتقد است که نقد بیشتر درباره یک اندیشه یا تحلیل یک اندیشه ارائه می‌شود که متاسفانه در حوزه علوم و فنون ما تولیدکننده اندیشه نیستیم و بیشتر داشته‌های ما اکتسابی است. متن کامل گفت‌وگوی خبرنگار (ایبنا) با جمشید کیا‌نفر را اینجـــــــــــا بخوانید.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به لزوم تغییر ساختار نظام آموزش عالی گفت:‌ منتقد کتاب‌های علمی، باید از مشوق‌های معنوی بهره‌مند شود. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر میترا ذوالفقاری را اینجـــــــــا بخوانید.

استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف، معتقد است که نقد کتاب‌ جزو وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست و این وزارتخانه فقط می‌تواند نقش حامی را در جریان نقد کتاب‌های علمی بازی کند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با رضا منصوری را اینجــــــــــا بخوانید.

عضو هیات علمی و مدیر پیشین دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه کردستان با انتقاد از وضعیت نقد کتاب‌های علمی گفت: شکل فعلی نقد در کشور ما، دانش یا اطلاعاتی را به مخاطب ارائه نمی‌کند درحالی‌که نقد باید مخاطب را به مطالعه متن اصلی مشتاق کند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با عبدالحسین بصیره را اینجـــــــــــا بخوانید.

محمدحسین صبور، مدرس دانشگاه تهران، با اشاره به تمایل جامعه دانشگاهی به انتشار مقاله به جای تالیف کتاب گفت: منتقد صاحب‌نظر کتاب‌های علمی به دلیل بی‌توجهی به مقوله تولید کتاب بسیار اندک است؛ به طوری‌که برای پیدا کردنش نیازمند ذره‌بین هستیم. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر محمدحسین صبور را اینجــــــــــا بخوانید.

عضو هیات علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی و نویسنده نقدهای علمی در نشریات اروپایی، با انتقاد از نبود آمادگی برای پذیرش نقد در برخی مولفان کتاب‌های علمی ایران گفت: برخی مولفان حتی در به‌کارگیری نشانه‌های ویرایشی مانند نقطه و ویرگول هم دچار مشکلند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر فرخ قهرمانی‌نژاد را اینجـــــــــــا بخوانید.

عضو هیات علمی سازمان انرژی اتمی، با اشاره به نقش مخاطب در تقویت جریان نقد کتاب‌‌های علمی گفت: بیشتر مخاطبان به دنبال متن متفاوت نیستند، به‌عبارت دیگر کتاب‌های فاخر حوزه علم مشتری ندارند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر فرید سمسار‌ها را اینجـــــــــــا بخوانید.

استادتمام پژوهشگاه شیمی و مترجم اثر برگزیده کتاب سال در سال 86، با اشاره به نبود نشریه‌ای برای انتشار نقد کتاب‌های علمی در کشور گفت:‌ انجمن‌های علمی و ناشران، در ایجاد و تقویت جریان نقد کتاب‌های علمی موثرند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر کاظم کارگشا را اینجـــــــــــا بخوانید.

مدرس دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است که برای پیشرفت در حوزه نقد کتاب‌های دانشگاهی، فرهنگ‌سازی از هر چیزی مهم‎تر است؛ روزنامه‎ها، خبرگزاری‎ها، مجلات و تمامی وسایل ارتباط جمعی باید پیشگامان فرهنگ‌سازی براي نقد باشند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر اسماعیل قدیمی را اینجــــــــــــا بخوانید.

بهمن حاجی‌پور، رئیس مرکز نشر دانشگاهی، معتقد است که دانشگاه‌های ما براساس حلقه‌های علمی شکل نگرفته‌اند، بنابراین دیدگاه‌ افراد شبیه یکدیگر است و تا زمانی‌که شبیه یکدیگر فکر می‌کنیم، جریان نقد ایجاد نخواهد شد.متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر بهمن حاجی‌پور را اینجــــــــــــا بخوانید.

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی مواد دانشگاه خواجه‌نصیر‌الدین طوسی و استاد نمونه کشوری در گروه مهندسی مواد، با تاکید بر لزوم توجه به امر پژوهش در حوزه فنی و مهندسی گفت: فقر در حوزه پژوهش در میزان تولید نقد کتاب‌های علمی موثر است. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر علی شکوه‌فر را اینجــــــــــــا بخوانید.

رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی‌-‌آموزشی معلمان فیزیک ایران، معتقد است که نقد علمی در جامعه ریشه‌دار نیست، چراکه سابقه تالیف با رویکرد علم نوین در کشور به پنج دهه نمی‌رسد. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر اسفندیار معتمدی را اینجـــــــــــا بخوانید.