به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست هماندیشی «مسئله کاغذ» با حضور کارشناسان، ناشران، تولیدکنندگان، مسئولان و مدیران نشر با هدف بررسی مسائل و مشکلات تامین کاغذ و ارائه راهکار، شنبه (۲۹ آذرماه) در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد.
در این نشست، ابراهیم حیدری، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم، ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، امیرسامان اسفندیاری، دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، محمدجعفر فردحسینی، سرپرست شرکت چوب و کاغذ مازندران، شهامت، به نمایندگی از کارخانه کاغذسازی زاگرس، حمید رسایی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، روحالله ایزدخواه، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، علی خضریان، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، مهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت دولت سیزدهم، میثم نیلی، مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی و جمعی از ناشران و تولیدکنندگان حضور داشتند.
ابراهیم حیدری، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، در این نشست با طرح چند پرسش کلی درباره صنعت کاغذ گفت: پاسخ به این سؤالات نیازمند بررسیهای کارشناسی و پژوهشی دقیق است؛ یکی از سؤالات این است که آیا تولید کاغذ در داخل کشور از نظر اقتصادی بهصرفه است یا خیر، همچنین با توجه به واردات خمیر و اینکه از نظر جغرافیا و محیط زیست در شرایط خوبی برای تولید کاغذ هستیم یا خیر؟
وی ضمن احترام به تولید ملی و خودکفایی، افزود: آیا تولید هر نوع کالایی در داخل کشور مقرون به صرفه است؟ مساله این است که صنعت کاغذ یک حوزه بین دستگاهی است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صمت تا بانک مرکزی، وزارت نیرو و نهادهای نظارتی درگیر آن هستند.
حیدری با اشاره مصرف سالانه ۳۵۰ هزار تن کاغذ در کشور، ادامه داد: در این میان سهم حوزه نشر بین ۳۰ تا ۳۵ هزار تن تخمین زده میشود که در سالهای مختلف به تناسب تیراژ کتابها، فناوری نشر و نشر الکترونیک عدد آن تغییر میکند.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با بیان اینکه در دورههای مختلف کارگروه کاغذ به تناسب شرایط در معاونت امور فرهنگی تشکیل شده است، همچنین گفت: پس از آن، در دولت سیزدهم نیز کارگروهی تشکیل شد و مصوبات متعددی به تصویب رسیده زحمات زیادی مبنی بر تکیه بر کاغذ داخلی کشیده شد که کار خوبی انجام شد، اما در نهایت به کجا کشیده است؟
حیدری با ارائه آمارهای مستند گفت: بر اساس مصوبات سال ۱۴۰۱، کارخانه کاغذ مازندران متعهد به تحویل ۳۰ هزار تن کاغذ شد که باید بهصورت ماهانه حدود ۶ هزار تن تا پایان سال به وزارت آموزش و پرورش و هفت هزار تن مابقی به وزارت فرهنگ بود که تا پایان سال ۱۴۰۱ حدود دو هزارو ۵۰۰ تن تحویل خانه کتاب شد که میان ۲۹۹ ناشر متقاضی توزیع شد.
به گفته وی، تامین آب اکسیژنه مورد نیاز کارخانه نیز باید توسط شرکت پارس (شستا) انجام میشد، در این زمینه ابتدا کار به شکل مرحلهای انجام شد و در سال ۱۴۰۲ مشکلاتی بین کارخانه و شستا برای تامین محصول و تحویل آن در بازه زمانی مشخص پیش آمد و با وجود پیگیریهای وزارتخانه، کارخانه مجبور به تهیه آب اکسیژنه خود از بازار آزاد و واردات شد.
حیدری با بیان اینکه برای وزارت آموزش و پرورش حدود هفت هزار تن به وزارت فرهنگ برنامهریزی شده بود اما در شهریور ۱۴۰۱ حدود ۶ هزار تن کاغذ رول تحریر از سوی کاغذ مازندران به سامانه توزیع خانه کتاب و آموزش و پرورش تحویل داده شد و تا پایان سال به دو هزار و ۵۰۰ تن رسید. در مجموع کاغذ تحویل شده توسط کارخانه مازندران به موسسه خانه کتاب برای تحویل به ناشران، شش هزار و ۲۰۰ تن بوده است، در حالی که تعهد اولیه خیلی بالاتر بوده است.
به گفته وی، البته بعضی از ناشران نیز به صورت مستقیم شاید کم و بیش کاغذ از شرکت گرفتند ولی در مجموع نه کیفیت مناسبی داشت و نه با اقبال ناشران مواجه شد.
وی افزود: مصوبه بعدی تامین آب اکسیژنه مورد نیاز کارخانه توسط شرکت پارس بود که به شکل مرحلهای انجام شد و در سال ۱۴۰۲ مشکلاتی بین کارخانه و شستا بوجود آمد که کارخانه مجبور به تامین آب اکسیژنه از بازار آزاد و واردات شد.
حیدری همچنین گفت: شرکت کاغذ پارس نیز با وجود تعهد اولیه برای تولید کاغذ به میزان پنج هزار تن، فقط ۱۶۵ تن کاغذ تحویل وزارت فرهنگ داد که آن هم به دلیل کیفیت پایین کاغذها با عدم اقبال ناشران مواجه شد و بعضی از کاغذها عودت داده شد، کارخانه کاغذ زاگرس نیز با وجود مصوبه پرداخت تسهیلات تا پایان دولت پرداخت نشد و همچنان بلاتکلیف مانده است که امیدواریم با پیگیریهای انجام شده، مشکل آن شرکت نیز حل شود.
وی همچنین تاکید کرد: وقتی با بررسی دقیق نگاه میکنیم، میبینیم که با وجود زحمات و تلاشهای دولتهای قبل برای تولید کاغذ داخلی، از مجموع کاغذهای مورد نیاز در وزارت ارشاد فقط شش هزار و ۲۰۰ تن از دو شرکت چوب و کاغذ مازندران و پارس، تحویل موسسه خانه کتاب و ادبیات شد که کیفیت چندانی نداشت اما به هرحال توانستند بخشی از کاغذهای مورد نیاز آموزش و پرورش را تامین کنند.
وی همچنین به اقدامات دولت چهاردهم اشاره کرد و گفت: پس از استقرار دولت، با وجود همه مشکلات و اتفاقات پشت سر هم مثل جنگ ۱۲ روزه و.. کارگروه داخلی متشکل از نمایندگان اتحادیهها و انجمنها، تشکلها و صنوف نشر در نمایشگاه کتاب تهران با حضور معاون اول رئیس جمهور تشکیل و جلساتی با حضور نمایندگان بانک مرکزی و وزارت صمت برگزار شد و بررسیها برای یافتن راهکارهای عملی در حوزه کاغذ آغاز شد.
حیدری با اشاره به برگزاری نشست پنجشنبه گذشته با موضوع کاغذ، توضیح داد: در این نشست که با حضور نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت صمت، بانک مرکزی و جمعی از کارشناسان همراه بود، درباره تامین کاغذ بحث و تبادل نظر شد.
به گفته وی، در هماهنگی با وزارت صمت در حال بررسی و بازدید میدانی از شرکتهای تولید داخل درصدد حمایت و راهکارهای تولید حداکثری هستیم، بازدیدهای میدانی از شرکتهای داخلی انجام شد، در این میان اما دولت حدود ۴۰ میلیون دلار ارز را برای حوزه کاغذ تخصیص داد که ۲۰ میلیون دلار آن به حوزه مطبوعات و ۲۰ میلیون دلار دیگر به حوزه نشر اختصاص یافت، در این زمینه چند شرکت در این چارچوب مشخص شدهاند و ثبت سفارشهایی نیز در حوزه مطبوعات انجام شده است.
حیدری همچنین گفت: این کارگروه به ریاست معاون اول ریاست جمهوری همچنان پیگیر مساله کاغذ هستند و یکی از اولیتهای آقای دکتر صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در ادامه به یکی از پروندههای مهم در حوزه کاغذ اشاره کرد و گفت: در یکی از پروندههای واردکننده کاغذ مربوط به سال ۱۴۰۲، یکی از واردکنندگان با ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی، مبلغ سیزده میلیون یورو برای واردات حدود ۱۳ هزار تن کاغذ دریافت کرده بود که حدود ۹۰۰ تن را تحویل داده و مابقی را تحویل نداده اما با شکایت معاونت فرهنگی دولت قبل و مکاتبات مستمر و پیگیریهای انجامشده، معاونت فرهنگی و خانه کتاب تاکنون ۵ هزار تن از این کاغذها در دولت چهاردهم در بندر شهید رجایی شناسایی و توقیف شده است و مابقی آن هم منتظر تعیین تکلیف است، برای پرونده نیز قرار صادر شده و از دادسرا به دادگاه ارسال شده است و منتظر حکم نهایی هستیم.
وی افزود: در صورت ترخیص و عرضه این کاغذها به بازار، میتوان تا حدی به تعادل بازار کمک کرد. در عین حال، باید در نظر داشت که واردکنندگان نیز در شرایط تحریمی با مشکلات متعددی مواجه بودهاند و بخشی از این تأخیرها ناشی از همین شرایط است، در همینجا از دستگاه قضا و رئیس محترم قوه قضائیه خواهشمندیم با توجه به شرایط خاص بازار کاغذ دستور تسریع عنایت کنند.
وی همچنین یادآور شد: اگر بتوانیم با همراهی و دستور قضایی، رسانهها، تشکلهای صنفی و دستگاههای مسئول، همین کاغذهای موجود را وارد بازار کنیم، فرصت مناسبی برای ایجاد ثبات نسبی فراهم میشود تا همزمان بتوان درباره تقویت تولید داخلی و سیاستهای بلندمدت تصمیمگیری دقیقتری داشت.
در ادامه، این نشست میثم نیلی به ساختار و ترکیب حاضران اشاره کرد و گفت: اضلاع متعددی در این جلسه حضور دارند؛ یکی از مهمترین آنها، بخش مدیریتی کشور بهویژه مدیران دولتی فعال در حوزه فرهنگ هستند. نمایندگانی از دولت سیزدهم نیز به ریاست شهید آیتالله رئیسی، و دولت چهاردهم در این نشست حضور دارند. از دیگر اضلاع این نشست، نمایندگان دستگاههای رسمی نظارتی کشوراند؛ از مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه و سازمان بازرسی کل کشور.
وی ناشران و تشکلهای مصرفکننده کاغذ را از دیگر اضلاع مهم این نشست دانست و ادامه داد: ناشران بهعنوان مصرفکنندگان اصلی کاغذ، مستقیم با مسائل تامین کاغذ مواجهاند و نقش مؤثری در طرح دقیق مشکلات و ارائه راهکارهای عملی دارند.
نیلی، همچنین بر رویکرد مسئلهمحور این نشست تاکید کرد و یادآور شد: هدف از برگزاری این جلسه، ایجاد همفکری میان اضلاع مختلف و دستیابی به راهحلهایی است که در کوتاهمدت به نتایج ملموس، چه در حوزه ساماندهی بازار کاغذ و چه در زمینه کنترل و تثبیت قیمتها، منجر شود.
در بخش دیگری از این نشست، یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم، گفت: همانگونه که اشاره شد، این جلسه درباره مسئلهای مهم و اثرگذار حوزه نشر برگزار شده و هدف اصلی آن، همفکری و ارائه پیشنهادهایی است که بتواند در شرایط فعلی به دولت برای تصمیمگیری و اقدام مؤثر کمک کند.
وی با بیان اینکه امروز با شرایطی مواجه هستیم که قیمتها، روزافزون افزایش پیدا میکند، ادامه داد: موجودی کاغذ، اندک اعلام میشود و شرایط دسترسی و استفاده ناشران مطلوب نیست. از سوی دیگر، وضعیت تولید داخلی کاغذ نیز در شرایط مناسبی قرار ندارد. در چنین فضایی باید بهطور جدی اندیشید که چه اقداماتی میتوان انجام داد.
احمدوند، با طرح این موضوع که سالانه حدود ۱۱۲ هزار عنوان کتاب، در ۱۰۵ تا ۱۱۰ میلیون نسخه در کشور منتشر میشود، افزود: این حجم تولید، نیاز قابل توجهی به کاغذ دارد و این پرسش اساسی مطرح است که این نیاز باید از چه مسیری و چگونه تأمین شود و چه اقداماتی در حوزه تأمین کاغذ داخلی و همچنین کنترل و نظارت بر بازار ضروری است.
به گفته وی، همچنین لازم است نقش هر یک از بخشهای دولتی، عمومی و خصوصی، در حل این مسئله، بهطور شفاف تعریف شود تا بتوان با تقسیم کار روشن، به نتایج عملی دست یافت.
در ادامه، ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا نیز در سخنانی با اشاره به حضور ۲۵ ساله خود در این سندیکا، گفت: بهترین دورهای که دولت در حوزه کاغذ در میدان بود، دولت شهید رئیسی بود، زمانی که دولت قبل انتخاب شد، با من مشورت کردند و من توان و بضاعت کشور را ترسیم کردم. آن زمان ۸۰ هزار تن بهترین توان تولید کاغذ تحریر بود.
وی ادامه داد: معاون اول رئیس جمهور، هر یکماه یکبار، در جلسه عوامل و صاحبان صنایع حضور پیدا میکرد که دوران شکوفایی کاغذ تحریر بود. مازندران، زاگرس، پارس و مشهد همه فعال بودند؛ بنابراین در زمینه تولید کاغذ تحریر رکورد زدیم و شرکت مازندران در این دوره حدود ۶۰ تا ۶۵ هزار تن تولید کاغذ تحریر داشت.
وی با بیان اینکه حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار تن بیشتر تولید نمیشود، ادامه داد: جریان تولید کاغذ در جنوب کشور متوقف یا نیمه متوقف است و چوب و کاغذ مازندران دچار تنش مالی و ناترازی انرژی شده است.
روغنی با بیان اینکه در هفت ماه امسال، ۹۷ هزار تن واردات کاغذ داشتیم، گفت: مخالف واردات نیستیم اما باید به توان و ظرفیت داخل توجه کنیم، البته باید گفت که این فاصله زیاد نیست و تا ۱۵۰ هزار تن هم توان تولید داریم.
وی همچنین یادآور شد: آمادگی مشاوره به دولت را داریم؛ ناترازی انرژی و تامین ارز مشکل جدی است، اما آیا امکان رفع مشکلات هست؟ میگویم میتوانیم به کمک هم، کار را جلو ببریم و از زاگرس و مازندران، با وجود مشکلات مختلف حمایت کنیم.
در ادامه این نشست، امید سلیقه، معاون دفتر صنایع نساجی وزارت صمت، با بیان اینکه در مجموع ۲۴۰ میلیون دلار برای واردات کاغذ تحریر نیاز است و تقریباً ماهی ۲۰ میلیون دلار برای تامین ارز برای این حوزه نیاز داریم، گفت: در هشت ماه امسال، با کاهش ۳۰ درصدی واردات کاغذ مواجه بودهایم، براساس آخرین اطلاعات (۲۳ آذرماه)، سال گذشته، ۱۴۹ میلیون دلار برای واردات کاغذ، تخصیص داده شده بود که از این میزان، ۱۵۵ میلیون دلار تامین شد.
وی افزود: سال جاری، ۱۸۰ میلیون دلار تخصیص و از این میزان، ۱۵۲ میلیون دلار تامین ارز انجام شد؛ یعنی از منظر تخصیص، ۲۰ درصد بیشتر و از منظر تامین، ۲ درصد منفی بوده است.
سلیقه با بیان اینکه بخشی از این کاهش به دلیل تأمین نشدن ارز و بخشی دیگر به این دلیل است که برخی از تاجران، براساس اولویت، تخصیص ارز دریافت کردند اما بعد از تخصیص، با ویرایش، کالای دیگری را وارد کردند، گفت: با توجه به این کار، برای پیشگیری از این اقدام، امکان ویرایشها لغو شد.
وی با اشاره به مذاکرات انجام شده با ستاد تنظیم بازار کشور، توضیح داد: قرار شد تأمین ارز درخواستهای بیشتر از ۱۴۰ روز، به زودی انجام شود و مابقی، هرکدام را که از سمت ارشاد تایید شد، با معرفی این وزارتخانه، تأمین ارز محقق شود.
در بخش دیگر این نشست، امیرسامان اسفندیاری، دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا با بیان اینکه نخستین و مهمترین مسئله این است که کاغذ باید در نظام تصمیمگیری کشور بهعنوان یک کالای استراتژیک شناخته شود، گفت: تا زمانی که چنین نگاهی به کاغذ وجود نداشته باشد، وضعیت فعلی همچنان ادامه خواهد داشت.
وی با طرح این موضوع که بخش عمدهای از موانع و مشکلات فعلی صنعت کاغذ به بانک مرکزی بازمیگردد، ادامه داد: در همه جلسات، این موضوع مطرح شده و درخواست این است که بانک مرکزی، پاسخگو باشد؛ چراکه بسیاری از گرههای ارزی و مالی صنعت کاغذ در این نهاد شکل میگیرد.
اسفندیاری، درباره اهمیت تولید داخلی نیز توضیح داد: در همه حوزهها، ابتدا به تولیدکننده داخلی فرصت داده شده و سپس بهتدریج انتظارات کیفی افزایش یافته است، صنعت کاغذ نیز از این قاعده مستثنی نیست. ماشینآلات موجود در کشور، حتی در بهترین کارخانههای منطقه مانند صنایع چوب و کاغذ مازندران، عمر زیادی ندارند و نیازمند نوسازی و بازسازی هستند تا به سطح کیفی مطلوب برسند.
به گفته وی، تجربه نشان داد که حتی وزارت آموزش و پرورش در جزئیترین مسائل کیفی ایراد میگرفت و عبور از این فیلترها بسیار دشوار بود. از همینرو، از ناشران، چاپخانهها و مصرفکنندگان درخواست میکنم که به تولید داخلی فرصت بدهند تا در بازه زمانی معقول، مشکلات کیفی برطرف شود.
وی با طرح این پرسش که آیا میتوان به خودکفایی کامل در تولید کاغذ تحریر رسید، ادامه داد: پاسخ واقعبینانه این است که خودکفایی کامل ممکن نیست، اما میتوان از ظرفیتهایی که در کشور ایجاد شده، به بهترین شکل استفاده کرد. ظرفیت ۸۰ هزار تنی که از آن صحبت میشود، عددی دور از دسترس نیست و با تصمیمگیری درست، قابل تحقق است.
اسفندیاری گفت: برای رسیدن به این ظرفیت، نخستین اقدام، تأمین ماده اولیه است. در این زمینه، مسئله چوب اهمیت ویژهای دارد و از مجلس شورای اسلامی انتظار میرود در این حوزه کمک کند تا کاغذسازان بتوانند بهصورت اصولی از منابع موجود استفاده کنند. همچنین واردات خمیر کاغذ، با توجه به شرایط اقلیمی کشور، یک ضرورت است که نیازمند همراهی وزارت صمت و نهادهای نظارتی است.
وی با بیان اینکه برخی کارخانههای قدیمی کشور، با وجود سابقه طولانی، هزینه تولید زیادی دارند، تاکید کرد: اگر عزم جدی در دولت برای نوسازی این واحدها شکل بگیرد و بودجه مشخصی به این امر اختصاص داده شود، قیمت تمامشده محصولات آنها میتواند بهراحتی رقابتی شود.
وی با اشاره به اینکه طبق آمار مرکز آمار ایران، کل صنعت کاغذ کشور، که ذیل کد آیسیک ۱۷ قرار میگیرد، کمتر از یکونیم درصد مصرف برق کشور را به خود اختصاص میدهد، گفت: قطع برق این صنعت، تأثیر معناداری در حل ناترازی انرژی ندارد، اما تبعات سنگینی برای زنجیره تولید و مصرف بهدنبال خواهد داشت، با توجه به اهمیت کاغذ، انتظار میرود در سیاستگذاریهای انرژی، از این یکونیم درصد مصرف برق صنعت کاغذ چشمپوشی شود تا بخش بزرگی از مشکلات تولید برطرف شود.
در بخش دیگر نشست «مسئله کاغذ» محمدمهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت دولت سیزدهم، با بیان اینکه یکی از نخستین اقداماتی که در ابتدای دولت انجام شد، ایجاد یک ساختار متمرکز برای ساماندهی موضوع کاغذ در وزارت صمت در قالب دفتر سلولزی بود، گفت: در همان بررسیهای اولیه مشخص شد که تعداد واحدهای فعال در این حوزه بیش از برآوردهای قبلی است، متأسفانه این ساختار که با مجوز رسمی و ثبت قانونی فعالیت میکرد و در سه سال، موجب رشد حدود ۱۷ درصدی در صنایع مختلف شده بود، بدون دلیل قانعکننده، منحل شد.
وی با طرح این موضوع که در دولت گذشته، جلسات منظم و مستمری با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار میشد، ادامه داد: همچنین نشستهای ماهانهای با حضور معاون اول رئیسجمهور شکل گرفت که دقیقاً مشابه همین جلسه و با محوریت موضوع کاغذ برگزار میشد و این سطح از هماهنگی موجب شد، بسیاری از موانع بهسرعت برطرف شود.
برادران با اشاره به حضور نمایندگان صنایع چوب و کاغذ مازندران در جلسه، افزود: آمارها نشان میدهد تولید این شرکت در یکسال اخیر نسبت به سال قبل کاهش داشته، اما در دولت گذشته، با ورود جدی دولت، مشکلاتی مانند قطع برق، ابطال کارت بازرگانی و مسائل بانکی این مجموعه حل شد.
وی با بیان اینکه تولید کاغذ تحریر از حدود ۵ هزار تن به حدود ۳۰ هزار تن در سال نخست و در ادامه به ارقام بیشتر رسید، گفت: در کنار آن، کاغذ مازندران و سایر مجموعهها توانستند بخش قابل توجهی از نیاز کشور را تأمین کنند، در حوزه کتابهای درسی نیز تصمیم بر این شد که بهجای تخصیص ارز برای واردات، ریال در اختیار تولیدکننده داخلی قرار گیرد. در سال نخست، حدود دو سوم کاغذ کتابهای درسی و در سال دوم، کل نیاز کشور، معادل حدود ۴۵ هزار تن، از تولید داخلی تأمین شد و جشن خودکفایی کاغذ کتابهای درسی برگزار شد.
به گفته وی، این تجربه نشان داد که خودکفایی در صنعت کاغذ، امری دستنیافتنی نیست. پیام این اقدام برای ناشران و صنعتگران این بود که با پیگیری مستمر، تصمیمگیری متمرکز و همراهی دستگاهها، میتوان در بسیاری از صنایع به خوداتکایی رسید.
تولید کاغذ از منظر نمایندگان مجلس
اشاره به برنامه هفتم توسعه و نگاه راهبردی به صنعت کاغذ، موضوع صحبتهای روح الله ایزدخواه، نماینده مجلس شورای اسلامی در این نشست بود، وی در این زمینه گفت: در چارچوب برنامه هفتم، دولت مکلف شده است در سال نخست اجرای برنامه، نقشه راه توسعه صنایع مهم کشور را تدوین و ارائه کند، معتقدم صنعت کاغذ نیز باید بهعنوان یک حوزه راهبردی، بهطور جدی پیگیر تدوین و ابلاغ استراتژی مشخص خود باشد.
وی با بیان اینکه پس از تصویب این سند تا پایان برنامه هفتم، مبنای عمل خواهد بود و هیچ آییننامه یا بخشنامهای نمیتواند برخلاف آن صادر شود، افزود: در صورت بروز تخلف، مجلس از طریق سازوکارهای نظارتی، امکان ابطال مصوبات مغایر را خواهد داشت؛ موضوعی که میتواند به انسجام، ثبات و نظم در سیاستگذاریها منجر شود.
وی با اشاره به پیشبینیهای برنامه هفتم برای استفاده از منابع موجود توضیح داد: از جمله امکان جمعآوری درختان شکسته و افتاده در جنگلها، آن هم در چارچوب ضوابط و با مجوز سازمان منابع طبیعی. فعالان صنعت میتوانند با استناد به این ظرفیت قانونی، مطالبات خود را از مسیر رسمی دنبال کنند.
ایزدخواه همچنین گفت: در این مسیر چالشهایی مانند انحصار واردات، مشکلات ارزی، قیمتگذاری و ناترازیها وجود دارد، وضعیت کنونی، نتیجه آشفتگی در سیاستگذاری است، اما برای عبور از این شرایط، راهکارهایی مشخص وجود دارد. یکی از این راهکارها، شکلگیری تعاونیهای تأمین نیاز در صنعت کاغذ است؛ بهگونهای که تشکلهای صنفی با تجمیع نیازها، فرآیند واردات را بهطور جمعی و شفاف انجام داد، چنین ساختاری میتواند انحصارهای پنهان را بیاثر کند و در عین حال، زمینه حمایت هدفمند مجلس را در حوزه تخصیص ارز و سایر ابزارهای حمایتی فراهم آورد.
ایزدخواه با بیان اینکه براساس اطلاعات موجود، چند واحد بزرگ تولید کاغذ با ظرفیتهای درخورتوجه، ازجمله کارخانهای با ظرفیت چندصد هزار تن، و واحدی در شیراز که پیشرفت فیزیکی زیادی دارد، به دلیل مشکلات تأمین مالی متوقف ماندهاند، گفت: در برنامه هفتم، ابزار «شرکت پروژه» پیشبینی شده و وزارت اقتصاد، مکلف است، برای طرحهای دارای توجیه اقتصادی یا ارزآوری، امکان تأمین مالی از طریق بازار سرمایه را فراهم کند. این پروژهها میتوانند با مشارکت عمومی و از مسیر بورس تأمین مالی شوند؛ مدلی که در سالهای اخیر مورد استقبال مردم قرار گرفته است.
به گفته وی، تحقق این مسیر، نیازمند تصمیمگیری جمعی است و از عهده یک مجموعه یا فرد، خارج است. اگر تشکلهای صنفی با برنامهای مشخص وارد عمل شوند، مجلس میتواند از این مطالبه در برابر دولت حمایت کند.
ایزدخواه، با بیان اینکه در شرایط فعلی اقتصاد کشور، عملکرد بانک مرکزی، عملاً به مانعی برای تولید تبدیل شده است، گفت: مطالبه منشأ ارز از تولیدکننده در شرایط تحریم، با واقعیتهای میدانی همخوانی ندارد و نیازمند بازنگری جدی است، این موضوع صرفاً یک مسئله بخشی نیست، بلکه ابعادی ملی دارد و مجلس باید با جدیت بیشتری به آن ورود کند؛ چراکه تعلل در اصلاح سیاستها، میتواند به از دست رفتن ظرفیتهای موجود منجر شود.
در ادامه این نشست، حمید رسایی، نماینده مجلس با بیان اینکه مسئله اصلی این است که موضوع کاغذ را به عنوان کالای راهبردی بشناسند و اردهای باید برای رفع این موانع باشد، گفت: کمیسیون فرهنگی را به عنوان کمیسیون مرتبط دستگاههای ذیربط برای بررسی این موضوع دعوت میکنیم، البته در کمیسیون، کمیتهای برای بررسی موضوع تشکیل شده و قرار شده که مجموعه زاگرس فارس را از نزدیک بررسی کنیم تا کاغذ داخلی تقویت شود و به جایگاه قبلی خود برگردد.
علی خضریان، نیز با بیان اینکه مسئله تولید کاغذ در کارخانه زاگرس نیازمند بررسی است، گفت: باید از دستگاههایی که «ترک فعل» دارند در کمیسیون اصل ۹۰ شکایت شود، در این زمینه دستگاههای متولی، همصدا شوند که چطور برای تغییر کاربری، برق هست، اما برای کاغذ نیست.
وی ادامه داد: در مسئله کاغذ باید به بالانس در طرفین برسیم که هم ناشر و هم تولیدکننده و هم واردکننده به سود برسند، در این زمینه مجمع این موضوع را پیگیری کند و مسئله این است که نه میتوانیم واردکننده را سرکوب کنیم و نه تولیدکننده را.
به گفته خضریان، باید در کمیسیون اصل ۹۰ این ظرفیتها بررسی شود تا هم تولید و هم واردکننده و هم ناشر متضرر نشود، همچنین برای استفاده از کاغذ داخلی یارانه را باید هدفمند به سمت تولید داخل بیاوریم.
حسنعلی محمدی، رئیس کمیته رفع موانع تولید مجلس دوازدهم نیز در سخنانی با بیان اینکه جلسه چندوجهی است، گفت: تولید، بهویژه تولید ملی، نیازمند فهم دقیقتری از شرایط کشور است؛ چه در حوزه قوانین و مقررات، چه در تأمین مالی و چه در مسیرهای اجرایی تولید.
وی افزود: بنده بهعنوان مسئول کمیته حمایت از تولید ملی مجلس عرض میکنم که امروز دغدغه تولید، مسئلهای مشترک همه حوزههای تولیدی کشور است؛ نه فقط در کاغذ، بلکه در سیم و کابل، لاستیک، لوازم خانگی و سایر صنایع، شاید ۴ یا ۵ درصد مسائل، فنی و تخصصی هر صنعت باشد، اما حدود ۹۵ درصد مشکلات تولید، در کشور کاملاً مشترک است.
وی با بیان اینکه حال تولید در کشور خوب نیست، گفت: این را نه از روی گزارش کاغذی، بلکه با اشراف میدانی و حضور مستمر در میان تولیدکنندگان عرض میکنم، هفتهای چند جلسه با فعالان تولید دارم و شخصاً درگیر مسائل آنان هستم؛ تولید، عامل اصلی تحقق رشد اقتصادی ۸ درصدی است که سالهاست مورد تأکید قرار گرفته. شعارهایی مانند جهش تولید و سرمایهگذاری برای تولید، نشان میدهد که کلیدیترین مسئله امروز کشور، تولید است. دور کردن بخش خصوصی از میدان تولید، خیانت به اقتصاد کشور است.
به گفته محمدی، عوامل تولید شامل منابع مالی، زیرساختها، دانش فنی و مجوزهاست؛ اما متأسفانه تکتک این عوامل با چالش مواجهاند. برخوردهای نامناسب برخی ادارات، گمرکات و نظام مالیاتی با تولیدکننده موجب شده بسیاری از فعالان اقتصادی یا کار را تعطیل کنند یا از ادامه مسیر منصرف شوند.
وی با بیان اینکه در حوزه منابع مالی نیز وضعیت تسهیلات بانکی مناسب نیست، گفت: زیرساختهایی مانند زمین، برق و گاز با مشکل مواجهاند و ناترازی انرژی، تولید را زمینگیر کرده است. دانش فنی و ماشینآلات، بروکراسی پیچیده و صدور مجوزها نیز همگی مانع تولید شدهاند.
محمدی با بیان اینکه اگرچه تحریم خارجی وجود دارد، اما بسیاری از تولیدکنندگان معتقدند که بیش از تحریم خارجی، دچار تحریم داخلی هستند، تاکید کرد: در حوزه کاغذ نیز همین وضعیت حاکم است، بنده بههیچوجه نمیپذیرم که با بهانههای مختلف، تولید داخلی کاغذ را متوقف یا تضعیف کنیم.
وی با طرح این موضوع که مشکل اصلی کشور، پس از همه بررسیها، ناهماهنگی بین دستگاهها و نبود اراده و باور واقعی به تولید داخلی است، گفت: بخشی از این مسئله ناشی از القائات و مهندسی فکری دشمنان است و بخشی دیگر به رانتها و ویژهخواریهایی بازمیگردد که اجازه نمیدهد تولیدکننده داخلی روی پای خود بایستد، اگر به سمت حمایت واقعی از تولید داخلی و بخش خصوصی حرکت نکنیم، تحقق رشد اقتصادی ۸ درصدی در برنامه هفتم ممکن نخواهد بود و کشور به سمت سراشیبی سقوط اقتصادی حرکت خواهد کرد.
نگاهی به دغدغه تولیدکنندگان
در ادامه این نشست، دو تولیدکننده کاغذ به نمایندگی از تولیدکنندگان کاغذ صحبت کردند، شهامت، به نمایندگی از کارخانه کاغذ زاگرس، درباره وضعیت کنونی این مجموعه گفت: با وجود پیگیریهای متعدد، شرکت برق منطقهای اعلام کرده است که تأمین انرژی تنها در فصل زمستان ممکن است و این محدودیت موجب شده است که کارخانهای با این سطح پیشرفت و اهمیت، همچنان عملیاتی نشده باقی بماند.
وی با بیان اینکه وزارت صمت، پیشرفت نزدیک به ۹۳ درصدی کارخانه را تأیید کردهاند و جوازهای صادر شده نیز همین موضوع را ثبت میکند، ادامه داد: اکنون اصلیترین مانع، محدودیت در تأمین برق و ناترازی منابع انرژی است، هزینههای پروژه در سالهای اخیر چند برابر شده است، اما ماشینآلات اصلی کارخانه بدون استفاده از ارز دولتی و از مسیرهای جایگزین، وارد کشور شده است.
شهامت، با طرح این موضوع که برای حل مشکلات انرژی، حتی یک شرکت برق اختصاصی نیز تأسیس و بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان صرف آن شد، گفت: با وجود رسیدن پروژه به مراحل پایانی، گفته میشود که خودمان باید نیروگاه بسازیم؛ درحالی که کارخانه، تنها چند درصد با بهرهبرداری کامل فاصله دارد.
همچنین محمدجعفر فردحسینی، سرپرست کارخانه چوب و کاغذ مازندران، با بیان اینکه ظرفیت تولید کارخانه ۱۸۵ هزار تن و کاغذ تحریر ۸۵ هزار تن است اما به خاطر شرایط، به کمتر از این میزان رسیدهایم، گفت: اکنون کارخانه ۱۵۰۰ نفر نیروی متخصص بومی دارد، در این سالها به خاطر نوسانات، تعدیل نیرو انجام ندادیم و فراز و فرودها را سهامداران به جان خریدند اما از نظر سرمایه در گردش، زیر فشار هستیم.
وی با بیان اینکه از دو جهت زیر فشار هستیم، ادامه داد: بین دو قدرت چانهزدگی که از ناحیه تأمینکنندگان و خریداران داریم، درحال له شدن هستیم.
فرد حسینی، با اشاره به قرارداد جدید با آموزش و پرورش برای تامین کاغذ مورد نیاز کتابهای درسی، عنوان کرد: قرار است قرارداد تامین کاغذ کتابهای درسی با میزان ۳۵ هزار تن را با وزارت آموزش و پرورش نهایی کنیم، اما مسئله این است که قرارداد را با قیمت روز میبنیدم، و باید هشت ماه بعد، به آن متعهد باشیم.
وی همچنین بر لزوم ارتقای کیفیت تولید کاغذ تحریر در این مجموعه تاکید کرد و گفت: آنچه را که قابل قبول هست و مطلوبی که استاندارد میگوید، اخذ کرده و تلاش داریم به سطح جهانی نزدیک شویم و اندک صادراتی را داشته باشیم تا در رقابت جهانی خود را محک بزنیم.
به گفته وی، کارخانه اکنون دو خط تولید دارد؛ یک خط مستقلاً تحریر است که ۲۰ مگاوات برق میخواهد و خط دوم برای تولید بستهبندی است.
دغدغه ناشران درباره کیفیت کاغذ ایرانی
بخش دیگر این نشست به صحبتهای ناشران اختصاص داشت، از جمله ناشران حاضر در این نشست میتوان به نادر قدیانی، مدیر انتشارات قدیانی، عباس جهانگیری، مدیر نشر حافظ، احمد عطایی، مدیر انتشارات قدر ولایت، محمد عزیزی، مدیر نشر روزگار مهدی محمدی، مدیر نشر معارف و قدرتالله نیکبخت، مدیر انتشارات قو اشاره کرد.
عباس جهانگیری، مدیر نشر حافظ، با اشاره به برخی دیدگاهها درباره انتقال هزینههای تولید به مصرفکننده نهایی، اظهار کرد: تجربه بازار کتاب نشان میدهد که برخلاف برخی کالاها، امکان جبران افزایش هزینهها از طریق افزایش قیمت کتاب وجود ندارد، چراکه با افزایش قیمت، عملاً تقاضا از بین میرود و مخاطبی برای خرید باقی نمیماند، عرضه کتاب باید متناسب با توان اقتصادی جامعه کتابخوان انجام شود و این امر، بدون سیاستهای حمایتی مشخص و اثربخش در حوزه نشر امکانپذیر نیست.
وی با بیان اینکه در وضعیت کنونی، لازم است ثبت سفارش کاغذ و مقوا هرچه سریعتر و با سازوکاری هدفمند از سر گرفته شود، ادامه داد: این فرآیند باید براساس میزان مصرف واقعی واحدهای فعال در حوزه چاپ، نشر، بستهبندی و صنایع مرتبط و با هدف جلوگیری از توقف خطوط تولید انجام گیرد.
جهانگیری، با طرح این موضوع که تا زمانی که ظرفیت تولید داخل پاسخگوی نیاز بازار نیست، واردات کنترلشده و زماندار کاغذ و مقوا باید بدون پیچیدگیهای غیرضروری اداری امکانپذیر باشد تا از بروز التهاب در بازار جلوگیری شود، افزود: کاهش هزینههای گمرکی یکی از ابزارهای مؤثر در مدیریت قیمتها است، تعدیل یا تعلیق موقت حقوق ورودی و عوارض گمرکی میتواند به کاهش بهای تمامشده محصولات چاپی و بستهبندی کمک کند. این اقدام باید متناسب با شرایط فعلی و بهصورت مقطعی در نظر گرفته شود.
به گفته وی، کاغذ و مقوا بهعنوان مواد اولیه اساسی باید در اولویت تخصیص ارز قرار گیرند تا فرآیند تأمین آنها دچار وقفه نشود و چرخه تولید آسیب نبیند، از سوی دیگر، ایجاد سازوکار مشخص و قابل رصد برای توزیع کاغذ و مقوا ضروری است تا این مواد، مستقیماً در اختیار مصرفکنندگان واقعی قرار گیرد و زمینه برای واسطهگری، احتکار و نوسانهای غیرمنطقی قیمت از بین برود.
مدیر نشر حافظ، با بیان اینکه همزمان با مدیریت واردات، حمایت برنامهریزیشده از تولیدکنندگان داخلی نیز باید در دستور کار قرار گیرد، گفت: تأمین پایدار مواد اولیه، بهروزرسانی تجهیزات و ارائه تسهیلات مالی میتواند در میانمدت به تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات منجر شود، برای تصمیمگیری واقعبینانه و مبتنی بر شرایط میدانی، کارگروهی مشترک با حضور نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تشکلهای صنفی حوزه چاپ و بستهبندی و فعالان بازار کاغذ تشکیل شود تا سیاستگذاریها براساس نیازهای واقعی صنعت انجام گیرد.
در ادامه مهدی محمدی، مدیر نشر معارف، با اشاره به تجربه خود در استفاده از کاغذ ایرانی گفت: در کارخانه کاغذ مازندران از ماده سفیدکننده استفاده میشود که هزینه قابل توجهی دارد و برای افزایش سفیدی کاغذ به آن افزوده میشود؛ اما پیشنهاد این بود که از همان کاغذ، با رنگ کرم طبیعی استفاده شود. این نوع کاغذ، پیش از افزودن ماده سفیدکننده، رنگ کرمی داشت و اتفاقاً امروز نیز کاغذهای کرمرنگ در میان ناشران و مخاطبان اقبال بیشتری دارد.
وی با تاکید بر اصلاح فرآیند تولید، ادامه داد: اگر این ماده حذف شود، هم هزینه تولید کاهش پیدا میکند و هم کاغذی متناسب با سلیقه بازار در اختیار ناشران قرار میگیرد.
محمدی، همچنین به مشکل مواج بودن کاغذ ایرانی اشاره کرد و افزود: یکی از مشکلاتی که ناشران با آن مواجهاند، موجدار شدن کاغذ است. علت این مسئله، تولید کاغذ در اقلیم مرطوب شمال کشور است. زمانی که این کاغذ به مناطق مرکزی یا جنوبی کشور منتقل میشود، رطوبت خود را از دست میدهد و دچار موج میشود، البته این موضوع الزاماً به معنای بیکیفیت بودن کاغذ نیست؛ چراکه در فرآیند چاپ، مشکلی ایجاد نمیکند. اگر کاغذ بهدرستی لفافبندی و بستهبندی شود، فشار موجود مانع از خروج رطوبت شده و مشکل موجدار شدن به حداقل میرسد.
وی با طرح این موضوع که این نکات در همان بازدید فنی نیز تأیید شد، اما متأسفانه اصلاحات وعده داده شده بهطور کامل اجرا نشد، گفت: ما همچنان پای کار کاغذ مازندران هستیم و از تولید داخلی حمایت میکنیم، در مقطعی، تا حدود ۷۰ درصد مصرف سالانه نشر معارف، از کاغذ مازندران تأمین میشد؛ آن هم در زمانی که استقبال عمومی از این کاغذ کمتر بود، دلیل این حمایت، تأکید بر استفاده از تولید داخلی و عمل به توصیههای رهبر معظم انقلاب درباره حمایت از تولید بود.
محمدی، به مشکل انحصار واردات در دست عدهای خاص اشاره کرد و یادآور شد: متأسفانه با انحصار در واردات کاغذ مواجه هستیم، افرادی که درگذشته برای فروش کاغذ با ناشران تماس میگرفتند، امروزه پاسخگو نیستند و کاغذ را در انبار نگه میدارند تا با قیمت بیشتر عرضه کنند؛ درحالی که این کاغذ، با ارز ترجیحی یا نیمایی وارد شده است، این انحصار موجب شده کاغذهای وارداتی، حتی باکیفیت کمتر، با قیمتهای بیشتر و خارج از منطق بازار، عرضه شود و ناشران برای تأمین نیاز خود با مشکل جدی مواجه شوند.
نادر قدیانی، مدیر نشر قدیانی نیز در سخنانی گفت: در خیابان ظهیرالاسلام، تفاوت قیمت کاغذ ایرانی و چینی ۱۲۰ هزار تومان است، در چنین شرایطی چرا ناشر باید کاغذ ایرانی تهیه کند؟ پیشنهادم این است، کارگروهی در حوزه تولیدکنندگان با حضور مسئولان و مدیران بخشهای مختلف شکل بگیرد تا مسائل این حوزه را بررسی کنند.
نظر شما