به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست تخصصی وضعيت كنترل مستند اسامی رجال دوره قاجار به همت پژوهشكده اسناد سازمان اسناد و كتابخانه ملي در اسناد آرشيو ملي ايران دوشنبه 26 خرداد برگزار می‌شود. در اين نشست فرزانه خاني، دانش‌آموخته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه الزهرا سخنرانی می‌كند. 

«کنترل مستند اسامی مشاهیر (امرای لشکری و کشوری) اسناد معاونت اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در دوره قاجار» عنوان پایان‌نامه دفاع‌‌شده فرزانه خانی به راهنمایی سعید رضایی شریف‌آبادی و مشاوره دکتر کامران در دانشگاه الزهرا(س) بوده است. بررسی اسامی رجال دوره قاجار باعث می‌شود تا در نگارش کتاب‌های تاریخی این دوره دقت بیشتری شود.  

در دوره قاجاریه علاوه بر القاب اختصاصی که به افراد مهم و شاخص اعطا می‌شد، شاهزادگان، درباریان، رجال سیاسی و کارگزاران عالی‌رتبه دولت ملقب به القابی با پسوند «السلطان»، «السلطنه»، «الدوله»، «الملک»، و «الممالک» بودند. این پسوندها از نظر اهمیت و ارزش در مراتب مختلفی قرار داشتند.

در میان مضاف‌ها، نام‌هایی چون «آصف»، «مشیر»، «مجد»، «ظهیر»، «رکن»، «اعتماد»، «امین»، «شجاع»، «شعاع» و «حشمت» اهمیت بیشتری داشتند اما نحوه ترکیب مضاف با مضاف‌الیه در درجه و مرتبه لقب موثر بود. مثلا لقب نصرالله خان نائینی از مصباح الملک به مشیرالملک و سرانحام به مشیرالدوله ارتقا یافت و این نشان‌دهنده برتری «مشیر» بر «مصباح» و «الدوله» بر «الملک» بود. همچنین عامل دیگری که در مرتبه و درجه لقب تاثیر داشت، شان و منزلت صاحب لقب بود. 

در این دوره علاوه بر القاب، کاربرد عناوینی چون «نواب» و «جناب» نیز مرسوم بود. عنوان «نواب» و واژه «والا» برای شاهزادگان و عنوان «جناب» به وزرا اختصاص داشت. «جناب» هم مانند القاب توصیفی طرفداران زیادی داشته و حتی عده‌ای برای دریافت آن پیشکش‌هایی به شاه تقدیم می‌کردند.

عناوین «نواب» و «جناب» با واژه‌هایی چون «اشرف»، «اعظم»، «ارفع»، «امجد» و «مستطاب» به کار می‌رفت اما گاهی واژه «اشرف» به تنهایی برای بعضی از رجال و بزرگان لقب محسوب می‌شد. «پرنس» نیز مانند دو عنوان «جناب» و «آلتس» مخصوص رجال درجه  اول بود و بعضی آن را لقب می‌پنداشتند.

علاوه بر القابی که متناسب با شان و منزلت افراد به آن‌ها اعطا می‌شد، القاب دیگری نیز که از مشاغل و مناصب افراد منتزع می‌شد، مورد استفاده قرار می‌گرفتند مثل مستوفی الممالک (برای رییس مستوفیان)، معیرالممالک (برای رییس خزانه‌داری)، منشی‌الممالک (صاحب دیوان)، ملک الشعرا، ملک‌المتکلمین و...

گاهی در اثر استمرار تسلط فردی یا خانواده‌ای بر یک منصب، عنوان آن شغل و منصب برای فرد یا خانواده حکم لقب را یافته و در میان آن‌ها موروثی می‌شد. تعداد این القاب تا عهد ناصری کم بود اما از این دوره به بعد رو به فزونی گذاشته و تا اواخر صدارت میرزایوسف خان مستوفی الممالک در حدود 100 تا 200 نفر دارای لقب شدند.

نشست تخصصی «وضعیت کنترل مستندات اسامی رجال دوره قاجار» ساعت 10 و 30 دقیقه در اسناد آرشیو ملی ایران واقع در بزرگراه حقاني (شرق به غرب) بعداز پل همت، ابتداي خيابان كوشا، ساختمان آرشيو ملی طبقه هفتم سالن كنفرانس برگزار می‌شود.