به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «کتاب‌های اندکی به مساله آداب و رسوم دینی به‌ویژه آداب ماه مبارک رمضان پرداخته‌اند و تنها کتاب سید احمد وکیلیان با نام «رمضان در فرهنگ مردم» برخی آیین‌های برگزار شده در شهرهای ایران را به تصویر کشیده است.» آن‌چه بازگو شد بخشی از سخنان حميد سفيدگر شهانقی، پژوهشگر فرهنگ عامه بود که درباره آداب و رسوم و فولکلور ایرانیان در برپایی ماه مبارک رمضان به «ایبنا» گفت.
این پژوهشگر درباره اهمیت تدوین و معرفی فرهنگ‌های مردمی برگزاری ماه رمضان افزود: ایران به‌عنوان کشوری شیعه در منطقه، آیین‌های متفاوتی با دیگر کشورهای مسلمان مانند مصر و ترکیه دارد. این تفاوت‌ها متمایزکننده آداب و رسوم و تمدن ایرانی از دیگر تمدن‌ها است اما متاسفانه با ورود رسانه‌های جمعی به‌ویژه تلویزیون چنین آدابی در سراسر کشور یکسان‌سازی شده و تفاوت‌هایی که چهره زیبایی از فرهنگ و تمدن ایرانی را به‌نمایش می‌گذاشت، در حال فراموشی است.
نویسنده کتاب «ترانه‌های مادران زمین» با بیان مثالی گفت: مراسم و آیین‌هایی که در ماه مبارک رمضان در نقاط مختلف ایران برپا می‌شدند مانند عناصر دیگر آیین‌ها چون آیین‌های ماه محرم، عروسی‌ها، عزاداری‌های در جای‌جای ایران رنگ و بوی متفاوتی دارند و به‌سبک خاصی اجرا می‌شوند. این جوهره‌های فرهنگی نشان از غنی بودن تمدن سرزمینی ایران و تفاوت فرهنگی آن با دیگر مناطق دارد؛ به‌طور مثال در ماه رمضان شیوه بیدار کردن مردم در منطقه‌ای کویری با منطقه کوهستانی تفاوت دارد. در بخش‌های کویری به‌دلیل استفاده زیاد از کاهگل از روشن شدن کاه‌های روی دیوار هنگام طلوع و غروب آفتاب به ساعت اذان پی می‌بردند.
سفيدگر با اشاره به تفاوت‌هایی که در مناطق سنی و شیعه‌نشین ایران در برگزاری مراسم و آیین‌های ماه رمضان وجود دارد، بیان کرد: تفاوت‌های آشکارتری در شیوه برپایی آیین‌های گرامیداشت میان هموطنان ایرانی در نقاط مختلف وجود دارد که همگی در فرهنگ اقوام ایران بسط و قوام یافته‌اند. این تفاوت‌ها در عین‌حال هارمونی و هماهنگی خاصی دارند که نشان از همسویی افراد آن جامعه برای برگزاری چنین مراسمی است.
وی با اشاره به کتاب «رمضان در فرهنگ مردم» گفت: سید احمد وکیلیان با استفاده از مجموعه اسناد فرهنگ مردم در رادیو که بیش از یک‌میلیون و 200 هزار برگ سند هستند، برخی از آیین‌های برگزار شده از سوی مردم ایران در مناطق مختلف را گردآوری و تالیف کرد. حتی در مواردی از یک روستا چندین آیین متفاوت برای برنامه زنده‌یاد انجوی‌شیرازی فرستاده شد که همگی به‌عنوان سند در کتاب آمده‌اند. خوشبختانه این اسناد که نوشته‌های معمولی مردم به‌شمار می‌روند اهمیت و سندیت بسیاری دارند. این اسناد طبقه‌بندی استانی و موضوعی شده‌اند که کار روی آن‌ها را ساده‌تر می‌کند و باید آن‌ها را تدوین و منتشر کرد.
نویسنده کتاب «جشن شب یلدا» افزود: در بحث آیین‌ها و پژوهش به‌عنوان بخش بزرگی از فولکلور باید پژوهشگر در منطقه حاضر و شاهد و ناظر چگونگی اجرای آن‌ها باشد که این کار نیاز به متولی و نهادی پشتیبان دارد تا بتوان آیین‌های ماه رمضان، عید فطر، عید قربان و دیگر آیین‌ها را ثبت، گردآوری و تدوین کرد. متاسفانه تاکنون تنها یک کتاب در حوزه آیین‌های ماه رمضان منتشر شده و کار علمی چندانی صورت نگرفته و از سوی سازمان میراث فرهنگی نیز پژوهش‌های میدانی که به انتشار کتاب بینجامد رخ نداده است.
نویسنده کتاب «ترانه‌های کار در آذربایجان» با اشاره به اطلاعات اندکی که در حوزه آیین‌های ماه رمضان در اینترنت منتشر شده‌اند، اظهار کرد: هر از گاهی که استانی کار کوچکی در این زمینه گردآوری می‌کند، داده‌ها و اطلاعات را روی اینترنت قرار می‌دهد و دیگر سایت‌ها نیز آن‌ها را بازنشر می‌کنند اما این کار، پژوهش و فعالیت جدید نیست و باید برای تدوین چنین کتاب‌هایی فعالیت‌های جدی انجام شود که آن نیز هزینه‌های مالی بسیاری دربردارد.
این پژوهشگر فرهنگ عامه درباره لزوم گردآوری و انتشار کتاب در حوزه فولکلور توضیح داد: تمدن تنها ستون‌های تخت‌جمشید و بیستون نیست. هنگامی که از تمدن سخن گفته می‌شود باید دانست همیشه از میان مردمی که با فرهنگی خاص زیسته‌اند، تمدنی عظیم شکل می‌گیرد. ایران، کشور با عظمتی که مردمان آن با خرده فرهنگ‌ها، زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های بسیاری زندگی می‌کنند خانواده‌ای به‌شمار می‌رود که طایفه‌هایی از کرد، لر، فارس، بلوچ، ترک و ترکمن و عرب را در خود جای داده است. فولکلور این مردم، شکل‌دهنده عناصر فرهنگی و هویت قومی، ملی و دینی ملت ایران است.
سفیدگر در پایان سخنانش با بیان مثال‌هایی از دیگر کشورها درباره اهمیت فولکلور و تدوین کتاب‌های هویتی مردم گفت: کشورهای اروپایی و آمریکایی، ایران را به‌واسطه خط مشابه و آیین‌های مشترک با اعراب یکسان می‌دانند در حالی‌که چنین نیست. ترکیه و دیگر کشورهای مسلمان غیرعرب تلاش کردند فرهنگ مردم را در اجرای مراسم مشترکی مانند ماه مبارک رمضان نشان دهند. عناصر فرهنگی فولکلور، شناسنامه واقعی هر منطقه‌ای به‌شمار می‌رود؛ به‌طور مثال ژاپن با لباس‌ها و شیوه برخورد و آداب و رسوم خاص شناخته و متمایز می‌شود. ایرانیان نیز باید بکوشند با ثبت و ضبط آیین‌های قومی و دینی شاخصه‌های ایرانی و فرهنگی را به آیندگان و مردم دنیا نشان دهند.
حميد سفيدگر شهانقی، پژوهشگر فرهنگ عامه، متولد 1346، دکترای فولکلورشناسی از آکادمی ملی علوم جمهوری آذربایجان است. «ترانه‌های کار در آذربایجان»، «ترانه‌های مادران زمین»، «جشن شب یلدا»، «اف‍س‍ان‍ه‌ه‍ای م‍ح‍ل‍ی ایران (خ‍وی، ب‍ه‍ب‍ه‍ان، ق‍زوی‍ن، گ‍ن‍اب‍اد، س‍ق‍ز، م‍ه‍اب‍اد، م‍اک‍و، ش‍ی‍راز، س‍م‍ی‍رم)»، «جشن‌های ایرانی» و «آهوی بارانی» برخی کتاب‌های این پژوهشگر به‌شمار می‌روند.
یکشنبه ۳۰ تیر ۱۳۹۲ - ۱۰:۵۸
نظر شما