محمد بقایی (ماکان) در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، صاحبان قلم را دارای نگاه‌های متفاوتی نسبت به جامعه دانست و گفت: به طور عام می‌توان گفت که دارنده هر متاعی که آن را به دیگران عرضه می‌کند متوقع است که محصول او مورد توجه قرار بگیرد. اگر کتاب را متاعی فرهنگی بدانیم طبیعی است که این تمثیل درباره همه پدیدآورندگان یک اثر صدق می‌کند.

این پژوهشگر افزود: هر فردی که مطلبی را می‌نگارد، طبیعتا آن را برای دیگران بر کاغذ می‌آورد و در طول تاریخ نیز دیده نشده که نویسنده‌ای برای شخصِ خود اثری را پدید آورد. هر هنرمندی طالب عرضه اثر خود به دیگران است و زمانی که آن اثر عرضه می‌شود، موجب رضای خاطر مولف و مصنف خواهد بود.

وی در ادامه به مشکلات اهالی قلم در کشور  پرداخت و گفت: جوامعی هستند که در آن‌ها مولفان، مترجمان و نویسندگان ارزشمند و در خور توجهی ظهور می‌کنند که جامعه به دلیل مسایل و مشکلات فراوان که مهم‌ترین آن‌ها از دوره باستان تاکنون به طور خلاصه با عنوان «نان و آب» مطرح شده، سبب می‌شود جامعه نویسندگان و متفکران بزرگ خود را فراموش کند و طبیعتا آثار آن‌ها هرچقدر هم دلپذیر و در خور تامل باشد نمی‌تواند تاثیر واقعی خود را بر جامعه بگذارد. این قضیه در طول تاریخ فرهنگی کشورمان با شواهد بسیاری قابل پیگیری است.

وی وضعیت امروز ادبیات ایران را با خواندن ابیاتی از انوری و حافظ توصیف کرد و گفت: «کهتر و مهتر و وضیع و شریف/ همه سرگشته‌اند و حیرانند/ دوستان گر به دوستان نرسند/ اندرین روزگار معذورند.» با این بیت شعر انوری می‌توان شرایط امروز کشور را توصیف کرد. حافظ هم با تاثیر از چنین شرایطی گفته است: «سخندانی و خوشخوانی نمی‌ورزند در شیراز / بیا حافظ که تا خود را به ملکی دیگر اندازیم.» تشبیه این شرایط با اهل قلم امروز چنان است که می‌بینیم بسیاری از آثار در خور توجه ادب فارسی در حال حاضر در برون مرزها چاپ و عرضه می‌شوند.

مترجم آثار هرمان هسه افزود: حافظ هم همین مضمون را به صورت دیگری بیان داشته و در شعری می‌گوید «فلک به مردم نادان دهد زمام مراد/ تو اهل دانش و فضلی همین گناهت بس.» این ماجرا از دوره حافظ تا قرن‌های بعد هم ادامه پیدا کرده است بنابراین توقع پدیدآورندگان آثار فرهنگی زمانی برآورده می‌شود که ذهن جامعه در آسایش باشد و «غم آب و نان» تمرکز فکری را از او نگرفته باشد.

بقایی در پاسخ به این سوال که «در شرایط فعلی و با وجود مشکلات موجود چه تدبیری برای بهتر شدن وضعیت اهالی قلم می‌توان اندیشید؟» گفت: طبیعی است که حل این معضل در دست مدیریت‌های کلان و سررشته‌دار جامعه است ولی شوربختانه توجه مدیریت کلان فرهنگی در کشور ما به دلایل بسیار فراوان، به ظواهر معطوف بوده است و در نتیجه حقیقت از دست رفته است.

وی درباره توضیح داد: توجه بیش از حد به ظواهری مانند سرانه مطالعه و کتابخوانی، جوایزی مانند کتاب سال و کتاب فصل، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب و هفته کتاب، تغییر واژگانی مانند تیراژ به شمارگان، اختصاص روزی به نام «روز قلم» و ممیزی‌های سلیقه‌ای بخشی از ظواهری هستند که سبب شده تا شمارگان کتاب (و نه تیراژ) در کشوری با حدود 80 میلیون جمعیت به 500 نسخه برسد، در حالی که کمتر از 10 درصد از افراد، سواد خواندن و نوشتن ندارند.

بقایی (ماکان) در سال 1323 به دنیا آمد. این مترجم و پژوهشگر حوزه ادبیات، فلسفه و اقبال‌شناسی تحصیلات دانشگاهی خود را در ایران در رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران به پایان برد. وی تاکنون چندین اثر را هرمان هسه را به فارسی ترجمه کرده که از آن میان می‌توان به «سفینه زندگی»، «سفر به شرق»، «روزالده»، «تیزهوش»، «سیدارتا»، «اخبار عجیب و حکایات غریب» و «دمیان» اشاره کرد.