دوشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۲ - ۱۲:۱۵
نخستین پژوهش آکادمیک در رمانتیک‌های ایرانی

کتاب «رمانتی‌سیسم ایرانی» با عنوان دوم «بررسی جریان رمانتیک در شعر امروز فارسی» نوشته بهزاد خواجات، نخستین پژوهش جدی و آکادمیک درباره تاثیر مکتب رمانتیسیسم بر شعرای فارسی زبان است.-

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، رمانتی‌سیسم یک جریان فلسفی، ادبی و هنری در تاریخ فرهنگ جهانی است که در اصل، جنبشی هنری بود که  اواخر قرن هجدهم و نوزدهم در ادبیات و سپس هنرهای تجسمی پدیدار شد. این جنبش جنبه‌های احساسی و ملموس را دوباره به هنر غرب وارد کرد. هنرمندان رمانتیک آزاد از چارچوب‌های تصویرگری‌ سنتی و یا کلاسیک، به تحقق بخشیدن ایده‌های شخصی خود پرداختند. 

رمانتی‌سیسم ابتدا در انگلستان و سپس آلمان، فرانسه و در نهایت سراسر اروپا رشد کرد و تا حدودی بر ضد جامعه اشرافی و دوران روشنگری بود. رمانتیک‌ها به رویا و اندیشه خود بیش از هر انگیزه طبیعی و غیر طبیعی اهمیت داده و آن‌چه که می‌نوشتند، جلوه‌هایی از جهان ناشناخته اندیشه و پندار بود. 

بحث اندیشه رمانتیک نیز نخستین بار از کتاب‌هایی چون «قرارداد اجتماعی» اثر مشهور ژان ژاک روسو و تفکرات «جان لاک» در این حوزه و همچنین از نظریه «دولت اندام‌وار» در تفکر «هگل» نشات گرفت. همچنین بنا به باور بسیاری از اندیشمندان و تحلیل‌گران تفکر رمانتیک در آلمان و با اندیشمندانی چون «آگوست ویلهلم شلگل» و برادرش «فردریک شلگل» نضج یافت. 

این جریان مهم ادبی بر برخی از جریان‌های هنر و ادبیات معاصر ایران تاثیر بسیاری گذاشت. 

شاعرانی چون فریدون توللی، نیما یوشیج، نادر نادرپور، اسماعیل شاهرودی، سهراب سپهری، محمد زهری، سیاوش کسرایی، حمید مصدق، گلچین گیلانی، پژمان بختیاری و چند چهره دیگر از این مکتب تاثیر بسیاری پذیرفته‌اند. 

با توجه به این تاثیر مهم متاسفانه تاکنون پژوهشی درخور در این موضوع انجام نشده بود و کتاب «رمانتی‌سیسم ایرانی» نوشته بهزاد خواجات نخستین تحقیق علمی و آکادمیک در این حوزه است. خواجات برای نگارش این اثر چیزی نزدیک به 170 منبع را دیده و همچنین تمام مجموعه اشعار، شعرای رمانتیک ایرانی را مورد بررسی و خوانش قرار داده است. 

در نخستین فصل این کتاب به تعریف و شرح این مکتب و اصول و ویژگی‌های خاص آن، بررسی ریشه‌های رمانتی‌سیسم و همچنین معرفی مهم‌ترین شاعران و هنرمندان این مکتب، پرداخته شده است. در این فصل جای فلسفه رمانتی‌سیسم خالی است. 

به عنوان مثال از مهم‌ترین چهره‌های نظریه‌پرداز در این مکتب شلگل، هگل و روسو هستند. خواجات برای بیان نظریه‌ها و تاملات این اندیشمندان به منابع دست دوم رجوع می‌کند. اگر نویسنده برای تحلیل و شرح این نظریات به کتاب و رسالات این سه اندیشمند مراجعه می‌کرد، شاید می‌توانست متن بهتر و پالوده‌تری را ارایه کند. 

همچنین در این تحقیق و پژوهش به اشعار «پژمان بختیاری» نیز توجهی نشده است. حسین پژمان بختیاری نیز یکی از مهم‌ترین شاعران ایرانی است که از رمانتی‌سیسم تاثیر پذیرفته بود. اما تحلیل اشعار اسماعیل شاهرودی به عنوان شاعر رمانتیسم انقلابی از ویژگی‌های مثبت این کتاب است. 

متاسفانه زندگی شعری اسماعیل شاهرودی تاکنون از سوی منتقدان و پژوهشگران چندان جدی گرفته نشده است و این در صورتی است که شاهرودی یکی از مهم‌ترین پیشگامان تحولات شعری در معاصر است. شاهرودی دست به تجربیات جسورانه‌ای در شعر زد و بسیاری از شاعران نوپرداز امروز تحت تاثیر او هستند. 

مطالب کتاب با بخشی از فصل «بررسی جریان‌های رمانتیک در شعر امروز فارسی» تحت عنوان «اکنون شعر رمانتیک» به پایان می‌رسد و به نحوی می‌توان آن را نتیجه نویسنده از این پژوهش دانست. به عقیده خواجات در این بخش شعر رمانتیک هنوز هم دارد به حیات خود ادامه می‌دهد، اما بسیار نازل و کم‌مایه شده است. خواجات همچنین در این بخش برخی نشانه‌ها و اِلِمان‌های شعری رمانتیسم را در شعرهایی از ابوالفضل پاشا و فرشته ساری تحلیل می‌کند. 

کتاب دارای چند نقص ویراستاری است. به عنوان مثال در صفحه 226، نویسنده نظر عبدالعلی دست‌غیب را درباره تقسیم‌بندی سه‌گانه شعر نو ایران از حدود 1357 تاکنون آورده و در پی‌نوشت مآخذ این نظر را ذکر می‌کند، اما در لیست منابع و مآخذ کتاب، نام این منبع به چشم نمی‌خورد. 

کتاب «رمانتی‌سیسم ایرانی؛ بررسی جریان رمانتیک در شعر امروز فارسی» نوشته بهزاد خواجات با شمارگان هزار و 650 نسخه، 237 صفحه و بهای 10 هزار تومان از سوی انتشارات بامدادنو روانه کتابفروشی‌ها شده است. 

بهزاد خواجات فارغ‌التحصیل مقطع دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی است و هم‌اکنون عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر است. 

از دیگر کتاب‌های منتشر شده خواجات می‌توان به مجموعه اشعار «چند پرنده مانده به مرگ؟»، «جمهور»، «حکمت مشا» و «مثل اروند از در مخفی» و مجموعه نقد ادبی «منازعه در پیراهن» و درسنامه دانشگاهی «زبان و ادب فارسی» اشاره کرد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها

اخبار مرتبط