به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مهاجرت از ابتدای تاریخ، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی بشر به‌شمار می‌رود. انسان‌ها همیشه برای بهبود بخشیدن به وضعیت زندگی و مبارزه با  فقر، کمبود غذا، بلایای طبیعی، جنگ، بیکاری و کمبود امنیت به تغییر مکان دست زده‌اند و می‌تواند درون‌مرزی یا برون‌مرزی باشد. در هرحال، پدیده مهاجرت باعث می‌شود علاوه‌بر فرد، در دو جامعه مهاجرپذیر یا مهاجرفرست تغییرات بسیاری به‌وجود بیاید. 

جامعه ایران نیز مانند هر جامعه دیگری مهاجران بسیاری دارد، چه افرادی که ایران را به دلايل تحصيل يا تغيير مكان زندگي ترک می‌کنند و چه افرادی که به ایران می‌آیند تا بتوانند از مزایای آن استفاده کنند و از مشکلاتشان بگریزند.

معمولا مهاجرانی که به سرزمین دیگری می‌روند با شرایطی مانند دوری از نزدیکان، تغییر زبان، فرهنگ و مسایلی مانند این‌ها مواجهند. چنین تغییراتی باعث می‌شود  برای حفظ ارتباط زبانی و جلوگیری از گسست فرهنگی با کشورشان، به انتشار کتاب روی بیاورند. در ایران نیز مانند دیگر کشورها، مهاجران دست به‌انتشار کتاب‌هایی می‌زنند و از آن‌جا که بیشتر مهاجران، افغانی و فارسی‌زبان به‌شمار می‌روند، شاید مسیر آسان‌تری برای انتشار کتاب داشته باشند.

«ایبنا» برای بررسی مساله انتشار کتاب از سوی مهاجران در ایران و چگونگی روند آن به‌سراغ مسوولان، کارشناسان و تنها ناشر افغانستانی در ایران رفته است. 

تبعه خارجی مقیم در ایران بر اساس ضوابط کتاب چاپ می‌کند

عزیز کاظمی، مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور درباره شیوه انتشار کتاب‌های اتباع خارجی مقیم در ایران اظهار کرد: هر تبعه خارجی که به‌صورت قانونی در ایران مقیم باشد، می‌تواند طبق ضوابطی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعیین کرده است، نسبت به درخواست انتشار کتاب اقدام کند. 

وی همچنین به موضوع کتاب‌های منتشر شده اشاره کرد و افزود: بیشترین انتشارات اتباع خارجی در ایران را کتاب‌هایی با موضوع مذهبی تشکیل می‌دهند، بخش دیگر این کتاب‌ها معمولا رمان، داستان و شعر است. 

مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور درباره آمار کتاب‌های منتشر شده اتباع خارجی گفت: وزارت کشور، آمار دقیقی از این کتاب‌های منتشر شده از سوی اتباع خارجی در دست ندارد و وزارت ارشاد اسلامی متولی این امر است. 

پس از گفت‌وگو با مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور به سراغ معاون دفتر مجامع معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفتیم. 

احمد کمالی‌نژاد که مسوول و متولی امر کتاب، همچنین کتاب‌های اتباع خارجی در ایران است، درباره انتشار کتاب‌های اتباع غیرایرانی اظهار کرد: انتشار کتاب اتباع خارجی در ایران با دیگر کتاب‌هایی که ناشران ایرانی منتشر می‌کنند، تفاوتی ندارد. مجوزهای انتشار و ممیزی نیز براساس محتوای کتاب و گاه توجه به مساله کشور مبدا است.

وی گفت: در ایران، مهاجران بسیاری از کشورهایی مانند افغانستان و عراق زندگی می‌کنند. برخی مهاجران به‌دلیل داشتن تابعیت دو کشور برای گرفتن مجوز از تابعیت ایرانی استفاده می‌کنند که بیشتر در قم فعالند اما تنها یک ناشر غیرایرانی مجوز چاپ کتاب دارد که محمدابراهیم شریعتی افغانستانی است.

شناخت سرزمین مبدا هدفی مهم در فرایند آموزش است 

شریعتی که از سال 1368 به ایران مهاجرت کرده و تنها ناشر مجاز برای انتشار کتاب در ایران است، گفت: نیاز به دانستن و شناخت سرزمین مبدا، برای نسلی که دور از کشورشان رشد می‌کنند، امری لازم و هدفی مهم در فرایند آموزش است. 

مدیر انتشارات «عرفان» افزود: پس از اشغال افغانستان از سوی روس‌ها، تمامی بنگاه‌های انتشاراتی در این کشور ویران شد و افغانستانی‌هایی که از سال 1357 و پس از آن به ایران مهاجرت کردند، معمولا بی‌سواد بودند و در ایران سواد آموختند. نیاز به شناخت کشور درگیر در بحران، پیشینه تاریخی و فرهنگی، افغانستانی‌ها را واداشت تا به سراغ جست‌وجوی گذشته و دلیل‌های وضعیت بحرانی کشورشان بروند اما کتاب‌ سودمندی درباره این مساله پیدا نکردند.

وی درباره چگونگی مجوز گرفتن این انتشارات بیان کرد: انتشارات «عرفان» پس از 20 سال فعالیت در حوزه نشر به‌عنوان ناشر ـ مولف، در سال 1390 از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری اداره‌کل دفتر مجامع و فعالیت‌های فرهنگی، به‌صورت رسمی در حوزه نشر بین‌الملل مجوز گرفت و تاکنون بیش از 200 عنوان کتاب در حوزه‌های مختلف منتشر کرده است. 

مدیر انتشارات برنده «جایزه صلح تندیس سیمرغ» افزود: انتشارات عرفان بزرگترین انتشارات و کتابفروشی در کابل نیز به‌شمار می‌رود و تنها کتاب‌هایی را منتشر می‌کند که درباره افغانستان تالیف و ترجمه شده باشند. دیگر کتاب‌ها برای فروش از ناشران ایرانی خریداری و برای فروش به افغانستان فرستاده می‌شود.
 
تاریخ مشترک ایران و افغانستان در نوشتن تاریخ سهم بزرگی دارد 

شریعتی به تاریخ افغانستان اشاره کرد و گفت: ایران و افغانستان در حوزه تمدن زبان فارسی تا سال 1875 میلادی دارای تاریخ مشترک است که نخستین کتاب‌ها در این حوزه «افغانستان در مسیر تاریخ» اثر غلام‌محمد غبار، «افغانستان در پنج قرن اخیر» تالیف زنده‌یاد میرمحمد صدیق فرهنگ، «سراج التواریخ» به‌قلم علامه فیض محمد کاتب هزاره به‌شمار می‌روند.

وی افزود: از دیگر کتاب‌ها درباره تاریخ افغانستان می‌توان «افغانستان در قرن بیستم» نوشته ظاهر طنین، «تاریخ احمدشاهی» اثر احمد الحسینی جامی، «مردم هزاره و خراسان بزرگ» به‌قلم نقی خاوری و «ظهور افغانستان نوین» نوشته وارطان گریگوریان را نام برد.

این ناشر درباره وضعیت نشر نیز گفت: متاسفانه اقتصاد نشر ضعیف و درگیر شدن در مسایل مالی ناشران را از کار اصلی بازداشته است و گرانی کاغذ نیز از بزرگترین مشکلات نشر به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر خروج کتاب از ایران و ورود به افغانستان کار دشواری است و باید براساس سیاست‌های وزارت فرهنگ و اطلاعات افغانستان انجام شود که این مساله را بسیار سخت کرده و گاهی عبور از این فیلترها، نیاز به صرف هزینه و زمان بسیاری است.

کتاب‌های ایرانی مرجع تدریس در دانشگاه‌های افغانستان

شریعتی توضیح داد: 80 تا 90 درصد کتاب‌هایی که در دانشگاه‌های افغانستان تدریس می‌شوند، کتاب‌های درسی ایرانی‌اند. انتشاراتی مانند سمت، انتشارات دانشگاه تهران، نشر نی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، نشر مجد، انتشارات دانشگاه پیام نور، انتشارات ترمه و نشر میزان از ناشران معروف در افغانستان به‌شمار می‌روند.

مدیر انتشارات «عرفان» در پایان بیان کرد: بیشترین جمعیت مهاجر ایران را افغانستانی‌ها تشکیل می‌دهند اما متاسفانه بیشتر کودکان آن‌ها به‌دلیل ورود غیرمجاز و نداشتن کارت اقامت خانواده‌هایشان از تحصیل بازمی‌مانند و امیدوارم راهی پیدا شود تا این کودکان بتوانند سواد بیاموزند. در هر حال انتشارات عرفان برای تشویق دانشجویان افغانی به ادامه تحصیل، پایان‌نامه‌های برتر به‌ویژه پایان‌نامه‌های کاربردی را منتشر می‌کند تا سهمی در پیشبرد دانش و کمک به وضعیت اجتماعی در افغانستان کرده باشد.