به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست رونمایی از کتاب «درآمدی بر آیکونولوژی» نوشته ناهید عبدی، عصر دیروز، دوشنبه 29 آبان، با حضور نویسنده کتاب، بهمن نامورمطلق، معاون پژوهشی خانه هنرمندان و مهدی حسینی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر در تالار امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد.

نامورمطلق در این جلسه گفت: امروز یکی از روزهای خوب جامعه پژوهشی ایران است، چرا که از کتاب معرف نظریه‌ای رونمایی می‌شود که تا به امروز ناشناخته بوده است. به همین دلیل من به دکتر ناهید عبدی و دکتر مهدی حسینی که استاد راهنمای این رساله دکتری بود، تبریک می‌گویم.

وی افزود: یکی از مشکلات اصلی جامعه هنری ایران نبودن روش و رویکردهای مطالعاتی است. ما در ایران روش و رویکرد خاص خودمان را ارایه نکردیم. به همین دلیل چند صد سال است که دچار وقفه جدی مطالعاتی شده‌ایم. از سوی دیگر به خوبی روش‌هایی را که در سطح جهان مطرح است، درک نکرده و به دانشجویان ارایه نداده‌ایم.

معاون پژوهشی خانه هنرمندان در ادامه با بیان این نکته که دانشجویان هنر در زمینه آشنا شدن با مباحث تئوریک مشکلات بسیاری دارند، گفت: به همان دلیلی که عرض کردم، عمده محدودیت‌های پژوهشی دانشجویان هنر درباره مباحث متودولوژیک و روش‌شناسی است. از این رو  مدتی است که  گروهی از استادان و محققان با پژوهش در روش‌ها و نظریات غربی قصد دارند دانشجویان را با این روش‌ها آشنا کنند. از سوی دیگر کاوش‌هایی هم در روش‌های بومی داشته‌اند و جمیع این مساله در حوزه‌هایی چون نشانه‌شناسی، معناشناسی و دیگر روش‌هایی از این دست بسیار عالی عمل کرده است، ولی عموم این تلاش‌ها در حوزه نظریه‌ها و نقدهای ادبی بوده و در حوزه نقد هنری هنوز کار چندانی صورت نگرفته است.

نامورمطلق در ادامه با اشاره به مباحث کتاب «درآمدی بر آیکونولوژی» گفت: اساس بحث در کتاب «درآمدی بر آیکونولوژی» بر هنر است. بحث آیکن و در ادامه بحث حروف، به دلیل اعتقاداتی که در زمینه تصویر وجود داشته، از دیرباز در عموم جوامع بحث حساسی بوده است. در گذشته اعتقاد بر این بود که نوشتار قدرت دارد. در گذشته تمدنی و فرهنگی ما هم برای خلق حروف یکسری داستان‌های اساطیری وجود دارد.

نامورمطلق در ادامه با بیان این مساله که در طول تاریخ مباحث زیادی درباره آیکن و فلسفه آیکن وجود داشته، گفت: البته حساسیت بر تصویر به مراتب بیشتر بوده است، چرا که اعتقاد بر این بود که بین یک شیء و تصویرش رابطه حساسی برقرار است و تسخیر تصویر به تسخیر خود شخص یا آن شیء منجر می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاه به این نکته که در این کتاب آیکن برای خود روش و رویکردی به نام آیکونولوژی پیدا کرده، گفت: آیکن در این کتاب به یک روش مطالعاتی و یک دستگاه تحقیقی تبدیل شده است. با مطالعات و پژوهش‌هایی که «واربورگ» و در ادامه «پانوفسکی» انجام دادند، آیکونولوژی تبدیل به یک دستگاه نظام‌مند مطالعاتی شده است.

نامورمطلق در پایان گفت: ما در ایران درباره آیکونولوژی که البته موضوع جدیدی نیست و در اوایل قرن بیستم در اروپا مطرح شده، اطلاعات چندانی نداشتیم. در این چند سال نیز آیکونولوژی، به همت فعالیت‌های دکتر مهدی حسینی و دکتر ناهید عبدی مطرح شد. با این کتاب حلقه گمشده‌ای که در عرصه مطالعات هنری وجود داشت، به گونه‌ای پیدا شده است.

حسینی دیگر سخنران این جلسه گفت: تاکنون در زمینه آیکونولوژی حتی یک کتاب هم به فارسی منتشر نشده بود. در کلاس‌هایم دانشجویان در این زمینه منبعی برای مطالعه می‌خواستند و من چیزی برای معرفی نداشتم.

وی افزود: در معرفی منابع تنها می‌توانستم منبع لاتین آیکونولوژی را معرفی کنم که این منابع یا در دسترس نیست و یا امکان استفاده از آن‌ها محدود خواهد بود. البته همه دانشجویان ایرانی تسلط به زبان ندارند تا منابع اصلی را مطالعه کنند. به هر حال با این کتاب می‌توان یک منبع مناسب برای مطالعه به دانشجویان معرفی کرد. 

حسینی گفت: نکته دیگر این کتاب در معرفی یک روش تحقیقاتی مناسب به دانشجویان به ویژه دانشجویان هنرهای تجسمی است که در مقطع تحصیلات تکمیلی مشغول به تحصیل هستند.

ناهید عبدی نیز در این نشست با معرفی ساختار کتاب گفت: این کتاب از چهار فصل تشکیل شده است؛ فصل اول «درآمدی بر آیکونولوژی»، فصل دوم «پانوفسکی نظریه و روش»، فصل سوم «آیکونولوژی پس از پانوفسکی» و فصل چهارم مطالعه موردی نگاره‌های «کشتن بهرام گور اژدها را» از خمسه نظامی و شاهنامه‌های مختلف و نگاره «یونس و ماهی» با استفاده از روش آیکونولوژی است.

وی افزود: به آن‌ دلیل که آیکونوگرافی در فرهنگ غربی و در متون غربی سابقه بسیار زیادی از یونان تا به امروز دارد، در فصل اول درباره این روش، که چگونه مفهوم آیکن به وجود آمده و چه مطالعاتی روی آن در طول تاریخ انجام شده، توضیحات کلی داده‌ام.

نویسنده کتاب «درآمدی بر آیکونولوژی» در ادامه به توضیح دیگر فصل‌ها پرداخت و گفت: در فصل‌های دیگر من به بیان نظریه‌های «اروین پانوفسکی» و در ادامه نظریه‌های اندیشمندان پس از او پرداخته‌ام تا معنا و مفهوم این روش به خوبی باز شده و قابل استفاده برای تحلیل نگاره‌های ایرانی باشد. آیکونولوژی در نظر پانوفسکی درک و دریافتی بالاتر از آیکونوگرافی شمایلی است. به عبارتی دیگر آیکونولوژی پانوفسکی می‌خواهد وارد لایه‌های زیرین معنایی شود و از این منظر اهمیت بسیاری دارد.

عبدی در ادامه به بیان سیر تاریخی مطالعات تاریخی آیکونوگرافی پرداخت و در پایان سخنان خود درباره چگونگی تحلیل آیکونوگرافیک نگاره بهرام گور و اژدها توضیحاتی داد.

کتاب «درآمدی بر آیکونولوژی» نوشته ناهید عبدی با شمارگاه هزار و 650نسخه، 215 صفحه و قیمت 11 هزار تومان از سوی انتشارات سخن منتشر شده است.