به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد کتاب «جُستارهای شهرنشینی در دوره سلجوقیان» با حضور ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، حسین سلطان‌زاده، رییس دانشکده مهندسی عمران و معماری دانشگاه آزاد قزوین و پژوهشگر معماری، حسن باستانی‌راد، عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی و شهرام یوسفی‌فر، نویسنده کتاب و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سه‌شنبه (۱۶ آبان) در تالار حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
کتاب «جُستارهای شهرنشینی در دوره سلجوقیان» با توجه به رونق شهرنشینی در دوره سلجوقی به شناخت الگوشناسی شهر ایرانی در این دوره پرداخته و مناسبات اقتصادی ـ اجتماعی شهرهای سلجوقی را بررسی می‌کند. «پیشینه‌شناسی و تحلیل الگوی شهر ایرانی ـ اسلامی»، «شهر سلجوقی: تكامل، شكل‌یابی و هویت‌یابی، شكل‌شناسی شهر دوره سلجوقی»، «وضعیت تولید كالا و وضعیت مبادله و توزیع در شهرها» بخش‌هایی از این کتابند.
باستانی‌راد در این نشست با اشاره به موضوع کتاب اظهار کرد: شهرپژوهی تاریخی دیدگاه جدیدی در حوزه تاریخ است و باید رشته‌ای جدید ایجاد شود تا به تاریخ شهرها بپردازد. دوره سلجوقیان در حوزه شهر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کمتر شهری در ایران را می‌توان یافت که اثری از معماری این دوره را یادگار نداشته باشد و این آثار همگی شاهکارهای دوره ایران اسلامی به‌شمار می‌آیند. در این دوره بناهای قبلی مرمت یا بناهای جدیدی ساخته می‌شوند که همگی بر اهمیت امر معماری نزد سلجوقیان مهر تایید می‌زنند.
عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: کتاب «جستارهای شهرنشینی در دوره سلجوقیان» از دو بعد قابل تامل است، نخست آن‌که به مساله شهرنشینی با تاکید بر اقتصاد می‌پردازد و نویسنده کوشش کرده تا با دید تاریخ اجتماعی و اقتصادی این عصر را بررسی کند. ویژگی دوم کتاب، ارایه نخستین الگوی شکل‌شناسی شهر در مناسبات اقتصادی شهر و شهرنشینی است.
وی توضیح داد: استفاده از منابع بسیار و ارجاع‌های دایمی به آن‌ها، سند تاییدکننده مطالب کتاب به‌شمار می‌رود و منابع کتاب نیز گستره بزرگی از موضوعات شامل اقتصاد، سیاست، جغرافیا، معماری، تاریخ، شهرسازی و حتی منابع فقهی را دربرمی‌گیرد و این موضوع باعث شده تا مقاله‌های دیگر به این کتاب حتی پیش از انتشار نیز استناد کنند.
در ادامه نشست نیز رییس دانشکده مهندسی عمران و معماری دانشگاه آزاد قزوین گفت: شهر مساله پیچیده‌ای است و برای مطالعه آن در دانشگاه باید گروه کارشناسی میان‌رشته‌ای ایجاد شود که ابعاد مختلف شهر را بررسی کنند.
سلطان‌زاده با اشاره به دوران سامانیان و سلجوقیان افزود: این دوره‌ها آغاز عصر رنسانس فرهنگی در ایران به‌شمار می‌آیند که نیمه‌کاره رها می‌شود و دلیل آن روی کار آمدن حکومت‌های مختلف و نابسامانی سیاسی در ایران بوده است. همچنین به‌علت فشارهای خلفا رجوع به فرهنگ دوران باستان افزایش می‌یابد که در حوزه فرهنگ کتاب‌هایی مانند شاهنامه بیانگر این امرند. از سوی دیگر این تغییرات بر حوزه معماری نیز تاثیرگذار بوده و معماری این دوره به ساده‌گرایی تمایل می‌یابد.
وی بیان کرد: از این میان آرامگاه‌ها که خاستگاه ایرانی دارند نیز در شکل و زیبایی بنا به اوج می‌رسند. دوره سلجوقی بیشترین تعداد و شکیل‌ترین آرامگاه‌ها را ساخته است. نزدیک شدن گورستان‌ها به شهرها نیز یکی دیگر از مسایل مهم در معماری و شهرسازی دوره سلجوقی به‌شمار می‌آید.
یوسفی‌فر، نویسنده کتاب نیز در پایان نشست توضیح داد: تاریخ باید با نگاه دموکراتیک خوانده شود. «جستارهای شهرنشینی در دوره سلجوقیان» با یک نگاه متفاوت به تاریخ آغاز و پس از آن در گام دوم به روستاها کشیده شده و سپس به بررسی بازار در شهرهای ایران که همچنان به عنوان یک عنصر شهری زنده و پویاست، می‌پردازد. در نهایت نیز محاکم و مناسبات حقوقی درون‌شهر، صنف‌ها و تولید پیشه‌وری تصویر دقیق‌تری از زندگی ایرانیان را در این دوران به‌تصویر می‌کشد.
در ابتدای نشست نیز تکمیل‌همایون با اشاره به معنای جلسه‌های نقد کتاب گفت: در کشورهای دیگر از واژه critic استفاده می‌شود که در فارسی نقد، نکوهش و انتقاد معنا می‌دهند اما در واقع این واژه به‌معنای بررسی همه‌جانبه کتاب است، گفتن ارزش‌های کتاب، منابع، کاستی‌ها و دیگر مسایل کتاب که برداشت‌های منفی نیز همراه ندارد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به نام و موضوع کتاب اظهار کرد: نام کتاب با جستار شروع شده است و این بدین‌معناست که خواننده با بررسی همه‌جانبه سلجوقیان روبه‌رو نیست. در این کتاب به اقتصاد، بازار و تولید در دوران سلجوقی می‌پردازد، همچنین شهر نیز که یک کلان‌نهاد اجتماعی به‌شمار می‌رود نیز بررسی می‌شود.
وی افزود: از لحاظ زمانی دوره سلجوقی در تاریخ ایران حدفاصل ۴۲۵ تا ۵۹۰ هجری قمری را شامل می‌شود و از نظر جغرافیایی نیز محدوده فلات ایران را دربرمی‌گیرد. سلجوقیان به‌شکل گسست تاریخی در حکومت‌های ایرانی به‌شمار نمی‌آید و در ادامه دیگر حکومت‌ها قدرت را به‌دست گرفتند. در این دوره، شیوه حکومت، فرهنگ و زبان همگی ایرانی بودند اما تنها حاکمان این سلسله از ترکان به‌شمار می‌رفتند.
تکمیل‌همایون در پایان سخنانش نیز با اشاره به اشکالات کتاب گفت: تقریبا هیچ کتابی نیست که اشتباهی در آن نباشد. امید است ایرادهای ویرایشی که در کتاب دیده می‌شود در چاپ‌های بعدی کتاب تصحیح شود.
کتاب «جُستارهای شهرنشینی در دوره سلجوقیان» در 426 صفحه و با بهای 13 هزار تومان از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است.
چهارشنبه ۱۷ آبان ۱۳۹۱ - ۱۰:۳۷
نظر شما