به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، حمزه شريفي‌دوست نويسنده کتاب «كاوشي در معنويت‌هاي نوظهور» در این اثر تلاش كرده است 10 جريان مهم معنويت‌گرا در ايران يعني عرفان حلقه، شيطان‌پرستي، قانون جذب، اشو، كوئيلو، اكهارت‌توله، وين داير، دالايي‌لاما، يوگا و سرخ‌پوستي را بررسي كند.

كار نويسنده نه نقد درون‌ديني، بلكه كاوش منطقي آموزه‌ها و درگير كردن ذهن مخاطب با چالش‌هاي پيش روي هر مكتب است. از آن‌جا كه كتاب براي استفاده عموم نگارش يافته، تلاش شده است مطالب با بياني شيوا و همه‌فهم ارايه شوند و از طرح مباحث فني و پيچيده در متن پرهيز شود.

به دليل همين رويكرد نويسنده است كه مخاطب كتاب با مطالعه آن مي‌تواند به طور موجز و مختصر با معنويت‌هاي نوظهور فعال در ايران آشنا شود. بدون اين‌كه با نقدهاي فلسفي و استدلالي دشوار روبه‌رو باشد.

عرفان حلقه نخستين جريان معنويت‌گراست كه در اين كتاب بررسي شده است. اين عرفان كه نام ديگرش عرفان كيهاني است، از اوايل دهه 80 خورشيدي در ايران بر سر زبان‌ها افتاد و از نيمه دوم اين دهه به صورت جدي در كشور با برگزاري دوره‌ها و كلاس‌هاي آموزشي فعاليت خود را ادامه داد.

بنيان‌گذار اين فرقه فردي به نام «محمدعلي طاهري» است. او كتاب‌هايي را درباره اين جريان معنويت‌گرا نوشت كه مرجع هواداران اين جريان محسوب مي‌شود. «انسان از منظر ديگر»، «بينش انسان»، «عرفان كيهاني»، «انسان و معرفت» و «موجودات غيرارگانيك» از جمله اين كتاب‌ها هستند.

نويسنده با بررسي اين كتاب‌ها و ذكر مصداق‌هايي از آن‌ها چنين نتيجه‌گيري مي‌كند كه شريعت‌ستيزي، عقل‌گريزي، شيطان‌گرايي و تناسخ از جمله گرايش‌هاي عرفان حلقه‌اند.

عرفان «پائولو كوئيلو» دومين جريان معنوي است كه در اين اثر بررسي شده. كوئيلو كه نويسنده‌اي برزيلي است، كتاب‌هاي داستان‌گونه بسياري را تاكنون تاليف كرده كه اين داستان‌ها صبغه‌اي عرفاني و معنوي دارند. كتاب‌هاي وي خيلي زود مورد توجه خوانندگان از جمله در ايران قرار گرفت به طوري كه براي مثال كتاب «كيمياگر» او بارها بازچاپ شد.

كوئيلو در سال‌هاي جواني به جنبش هيپي‌ها پيوست، جنبشي كه ماهيت آن پوچ‌‌گرايي و نيست‌انگاري بود. در همين سال‌ها كوئيلو دچار بحران معنوي شد و به استفاده شديد از مواد مخدر سوق يافت و اعتياد، وي را تا حد مرگ پيش راند. وي همچنين چندين بار روانه تيمارستان شد. نويسنده كتاب با ارايه پيشنه موسسه هر يك از معنويت‌ها از همان ابتدا قصد دارد كه به مخاطبش بگويد اين معنويت از درون چه ذهني و با چه مشخصاتي نشات گرفته است.

شريفي‌دوست در اين كتاب تلاش كرده است مهم‌ترين معنويت‌هاي نوظهور را به طور جداگانه و تقسيم‌بندي و بررسي كند. مخاطب در اين كتاب پس از يك مقدمه نسبتا طولاني درباره شاخص‌ها و غايت در معنويت‌هاي نوظهور، در 10 بخش كتاب، سراغ يكي از عرفان‌ها مي‌رود.

تاريخچه، انديشه‌ها و اعتقادات، دلايل موفقيت اين معنويت‌ها و در پايان نقد اين جريان‌ها و نتيجه‌گيري از بحث، قالب بخش‌هاي كتاب را تشكيل مي‌دهد. البته نويسنده خود را در قالب‌هاي مفروض محدود نكرده است و بر برخي از معنويت‌ها به تناسب موفقيت آن‌ها در ايران، تمركز بيشتري داشته است.

عرفان‌هاي كاذب تنها به جريان‌هاي معنوي وارداتي محدود نمي‌شوند، بلكه برخي از اين جريان‌ها ريشه در قرون نخستين اسلام در ايران و عراق دارند مانند جريان تصوف. همچنين عرفان‌هايي مانند حلقه يا فرقه نعمت‌اللهي نيز متعلق به ايرانند. آن‌چه نويسنده اين كتاب مورد توجه قرار داده است، معنويت‌هاي نوظهوري هستند كه در ايران مطرح شده‌اند. همچنين برخي از اين جريان‌ها تنها در ايران نوظهور تلقي مي‌شوند مانند «يوگا».

يوگا به عنوان يك ورزش شناخته مي‌شود كه بيشتر بر تمركز تاكيد دارد، اما نويسنده اين اثر معتقد است يوگا از يك سو به عنوان ورزش و از سوي ديگر به عنوان راه حقيقت مورد توجه است. يوگا براي هندوها سابقه طولاني دوهزار ساله دارد، اما براي ما ايرانيان نوظهور قلمداد مي‌شود.

نويسنده اين اثر با ابراز نگراني از نفوذ گسترده يوگا در ايران بيان مي‌كند كه امروزه يوگاكارها از يوگا به عنوان راه حقيقت‌خواهي و طريق ورود به عالم معنا نام مي‌برند و از تاثيرات مثبت آن بر زندگي مي‌گويند. بيش از دو ميليون و 50 هزار يافته به زبان فارسي در اينترنت پيدا مي‌شود. به علاوه بيش از 250 عنوان كتاب و 399 مقاله و پايان‌نامه درباره يوگا در كتابخانه ملي ايران ثبت شده‌اند.

رويكرد عرفاني يوگا و تنوع موضوعات آن علت اصلي نفوذ يوگا در ايران بوده است؛ تقريا در تمام كتاب‌هاي يوگا به «عرفان بودن يوگا» اشاره شده است و در برخي از آن‌ها نيز خدايان باستاني هند و آيين‌هاي شرك‌آلود هندي تقديس شده‌اند.

بخش عمده‌اي از معنويت‌هاي نوظهور مانند يوگا، دالايي‌لاما و اشو متعلق به شبه‌قاره‌اند. اين جريان‌هاي معنوي به دليل چندخدايي يا بي‌خدايي كه از ويژگي‌هاي آيين‌هاي هندي است در اسلام مردودند. اين در حالي است كه اين جريان‌ها به دليل اين‌كه بيشتر بر درون فرد متمركزند و به عوالم و حس و حال‌هاي دروني و شخصي مي‌پردازند به ويژه از سوي جوانان كه روحيات آسيب‌پذيرتري دارند، مورد توجه واقع مي‌شوند.

همچنين برخي از اين معنويت‌ها مانند «اكهارت توله» كه توسط فردي به همين نام در آلمان ظهور كرد، شايد در همان جامعه جواب‌گو باشد سرگشتگي‌هاي غربيان نیز شايد جواب‌گو باشند، اما در جامعه‌اي مانند ايران كه فرصت‌هاي معنوي زيادي در آن وجود دارد مناسب نيست. مضاف بر اين‌كه چنين معنويت‌هايي در راستاي ارزش‌هاي اخلاقي، ديني و عرفي جامعه ايران نيست و نمي‌تواند براي خلأهاي معنوي جوانان پاسخ‌گو باشد.

از  انتقاداتي كه مي‌توان به اين اثر وارد دانست اين است ‌كه نويسنده براي شرح و تبيين عقايد هر يك از معنويت‌هاي نوظهور وارداتي بيشتر به منابع فارسي مراجعه كرده و به نظر مي‌رسد منابع اصلي هر يك از جريان‌ها را از نظر نگذرانده است. تنها عرفان حلقه كه در ايران شكل گرفت و به منابع اصلي آن دسترسي وجود دارد، اما اين موضوع درباره ساير جريان‌ها صادق نيست.

چاپ نخست كتاب «كاوشي در معنويت‌هاي نوظهور، بررسي ده جريان فعال در ايران» با شمارگان دوهزار نسخه، در 469 صفحه و به بهاي هشت‌هزار تومان به همت موسسه علمي ـ فرهنگي بهداشت معنوي و از سوي انتشارات صهباي يقين منتشر شده است.