به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، نشست «نقد و بررسي ترجمه‌هاي متون ديني پس از انقلاب اسلامي» با حضور رسول اسماعيل‌زاده رييس اداره ترجمه مركز ساماندهي ترجمه و نشر معارف اسلامي و علوم انساني سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و خديجه صفايي كارشناس ترجمه، چهارشنبه (20 ارديبهشت) در سراي بين‌الملل اهل قلم برگزار شد.

در ابتداي اين نشست، اسماعيل‌زاده به آسيب‌شناسي ترجمه متون ديني پس از انقلاب اسلامي پرداخت و گفت: بررسي ترجمه متون ديني در قالب سه دوره مطرح مي‌شود؛ در دوره نخست (دهه نخست) پس از انقلاب اسلامي نياز بسيار جوامع مخاطبان خارج از كشور به آشنايي با انقلاب اسلامي منجر شد تا كتاب‌هاي ديني با محتواي ايدئولوژيك ترجمه شوند. بنابراين مترجمان بيشتر به ترجمه متوني كه به معرفي انقلاب اسلامي مي‌پرداخت اهتمام ورزيدند.

وي ادامه داد: گرچه در دهه نخست، ترجمه متون ديني همراه با شتاب بود ولي در عين حال صداقت و احساس مسووليت نسبت به اطلاع‌رساني و ترجمه متون بيشتر بود. به طوري كه در اين دهه اكثر متون ديني ايدئولوژي به زبان‌هاي گوناگون به ويژه عربي و اروپايي ترجمه شدند. البته ترجمه زبان‌هاي عربي، تركي و اردو در اولويت قرار داشت.

اسماعيل‌زاده درباره تأثير اين ترجمه‌ها بر جوامع ديگر گفت: منشأ بيداري جهان عرب در چند سال اخير از ترجمه‌هاي دهه‌‌ نخست انقلاب اسلامي است و شايد اين جمله مبالغه نباشد.

اين مترجم درباره ويژگي‌هاي ترجمه متون ديني در دوره نخست، افزود: علاوه بر ترجمه شتاب‌زده‌ متون، مترجمان نيز اغلب غير حرفه‌اي بودند و به همين دليل ترجمه‌ها به لحاظ شكلي و محتوايي، داراي اشتباهات فراواني بودند و كتاب‌ها نيز به صورت استاندارد براي ترجمه آماده نمي‌شدند و به همين دليل ترجمه‌ها كيفيتي نداشتند.

وي درباره دهه دوم ترجمه متون ديني اظهار كرد: در اين دوره در ترجمه متون، ركود اساسي مشاهده شد؛ از يك سو با بررسي و نقد اين متون در ساير كشورها اعتراض هاي فراواني از سوي مخاطبان خارجي مطرح و از سويي ديگر به لحاظ كمي در تأمين بودجه و مسايل اجتماعي، اقتصادي، سياسي نيز دچار ركود شد.

اسماعيل‌زاده، تأكيد كرد: در اين دوره، مترجمان به فكر افزايش كيفيت ترجمه افتادند و مطالعات مرتبط با اين حوزه را آغاز كردند ، اما مراكزي كه كار اين مطالعه را انجام مي‌دادند با دو مسأله مواجه شدند؛ يكي  آماده‌سازي كتاب بود و در آن مطرح شد كه هيچ كتابي نبايد بدون توجه به فرهنگ زبان كشور مقصد ترجمه شود و ديگر، اين‌كه در اين دوره  بسياري از ترجمه‌ها از نظر آوانگاري و فونتيك زبان دچار مشكل بودند . همچنين ترجمه‌ها به لحاظ مورفولوژي به معني معادل‌يابي در زبان كشور مقصد براي اصطلاحات اسلامي، اشكالات بسياري داشتند.  

كارشناس ترجمه متون ديني با اشاره به نقص مترجمان در جمله‌بندي اين متون، گفت: در بسياري از زبان‌ها ظرفيت زباني نقص دارد؛ به طور مثال در زبان عربي افعال دو مفعولي و سه مفعولي وجود دارند كه ترجمه آن را به زبان فارسي با مشكل مواجه مي‌كند.

اسماعيل‌زاده، با بيان اينكه در سال 1386 شوراي انقلاب فرهنگي ماده واحده‌اي را به تصويب رساند كه ضرورت ايجاد مركزي براي ساماندهي ترجمه را تعيين مي‌كرد، گفت: به همين دليل مركز ترجمه در سازمان فرهنگ و ارتباطات تأسيس شد و پس از تدوين اساسنامه، منتظر امضاي رياست جمهوري است. كار اين مركز، ساماندهي ترجمه و شناسايي زبان‌هاي مختلف در دنياست.

صفايي در بخش ديگري از اين نشست، با بيان اينكه مترجمان همواره مظلوم واقع شده‌اند، اظهار داشت: در ديدگاه تحليل انتقادي گفتمان، بيان مي‌شود كه ايدئولوژي حاكم بر جامعه بر مترجم اثر مي‌گذارد؛ اما در تحقيقي كه من انجام دادم، معلوم شد گاهي ايدئولوژي مترجم نيز غالب بر ايدئولوژي‌هاي حاكم بر جامعه مي‌شود. 

وي ادامه داد: من در تحقيق خود، دو ترجمه از كتاب «مويه كن سرزمين محبوب» از نادر ابراهيمي و سيمين دانشور را بررسي كردم و متوجه شدم كه در بسياري از قسمت‌هاي كتاب ايدئولوژي اين دو مترجم با استفاده از تكنيك‌هايي مثل  فعل‌هاي وجه‌نما، اضافه يا حذف جزئيات سنجشي، ترجمه ضميرها و انتخاب واژگان، بر متن كتاب غالب شده اند. 

در پايان اين نشست، به پرسش‌هاي حاضران پاسخ داده شد. بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 23 ارديبهشت در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.