به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، روزهاي 2 تا 4 آذرماه، همايش بين‌المللي «هزارمين سال سرايش شاهنامه فردوسي» در تهران به كوشش معاونت پژوهش و فناوري دانشگاه آزاد اسلامي، برگزار شد و مجموعه مقالات ارایه شده در آن به چاپ رسید. اين کتاب جلد ديگري نيز در پي خواهد داشت.
در آغاز کتاب، يادداشت‌هاي کوتاهي درباره فلسفه برگزاري همايش، موضوع همايش و محورهاي فکري آن، درج شده و نام اعضاي کميته علمي همايش نيز در پي آمده است. آنگاه پيام دکتر عبدالله جاسبي، رياست دانشگاه آزاد اسلامي، پيام فرانچسکو باندارين، معاون مديرکل يونسکو در بخش فرهنگ، متن سخنان معاون پژوهش و فناوري دانشگاه آزاد اسلامي، گفتاري از دکتر مهدي ماحوزي، رييس کميته علمي همايش و گزارش محمد نويد بازرگان، دبير کميته علمي همايش، آورده شده است. پس از آن 25 مقاله علمي استادان شاهنامه‌شناس ديده مي‌شود.
شاهنامه‌ها و خداي نامگ‌ها؛ تاريخ رسمي ساسانيان
مقاله نخست این کتاب «شاهنامه‌ها و خداي نامگ‌ها» عنوان دارد و نوشته پرويز اذکايي است. او در نوشتار خود، به تاريخ رسمي ساسانيان، که به نام خداي نامگ شناخته مي‌شود و ترجمه‌هاي عربي آن اشاره مي‌کند و با يادکرد از محمد بن عبدالرزاق توسي، که شاهنامه منثور ابومنصوري را فراهم آورد، به اقدامات سياسي و سرانجام او مي‌پردازد. آنگاه با برشمردن تحريرهاي بيست گانه عربي خداي نامگ‌ها، گفتار خود را پايان مي‌دهد.
مهشيد ميرفخرايي نيز دو واژه قضا و قدر را در مقاله‌اي که عنوان آن برگرفته از شاهنامه است، بررسي مي‌کند. او تفاوت معنايي اين دو واژه را در متن‌هاي بازمانده از ايران باستان و در نوشته‌هاي پهلوي و نيز اوستا، يادآور مي‌شود و احتمال مي‌دهد که اختلاف کاربرد دو اصطلاح قضا و قدر در فارسي نو و متون دوره اسلامي، برگرفته از تفاوت اصطلاحات مشابه آنها در ايران باستان باشد.
عبدالستار اوا مهرالنساء در مقاله «چشم‌اندازي به تاريخ ترجمه شاهنامه به زبان روسي» بر آن است تا به بررسي ترجمه‌هاي گوناگون داستان‌هاي شاهنامه از اوايل قرن 19 تاکنون بپردازد و همراه با ذکر نام مترجم و سال ترجمه، براي هر اثر توضيحاتي کوتاه ارايه دهد.
سجاد آيدنلو نيز گفتار خود را «درباره اشعار غير شاهنامه‌اي منسوب به فردوسي» اختصاص داده است. او منابع ادبي و تاريخي را واکاوي مي‌کند و تمامي اشعاري را که هيچ کدام در شاهنامه نيست، اما به فردوسي نسبت داده شده است، برمي‌شمارد و به اين نتيجه مي‌رسد که گمان اين که فردوسي در قالب‌هاي شعري غير از مثنوي، سروده‌هاي ديگري داشته است، «به قيد احتياط و احتمال» پذيرفتني است.
دکتر محمد دبيرسياقي نيز در نوشتاري کوتاه، «شاهنامه‌ها و ماده تاريخ‌گويي» را بررسي كرده است. او فردوسي را نخستين ماده تاريخ سراي ادب فارسي عنوان مي‌دهد و بيتي را از او نام مي‌بَرد که در آن تاريخ رويدادي، به صورت ماده تاريخ ذکر شده است.
شاهنامه فردوسي پديده عهد سامانيان
ميرزا ملااحمد، از آکادمي علوم جمهوري تاجيکستان، به بررسي تاريخي پديد آمدن شاهنامه فردوسي مي‌پردازد و در جستاري با عنوان «شاهنامه فردوسي پديده عهد سامانيان» به اين نکته اشاره مي‌کند که فردوسي در دوره‌اي که دولت ايرانخواه ساماني دچار آشفتگي شده بود، به نظم شاهنامه پرداخت تا با نشان دادن گذشته ايران، سامانيان را از خاموش شدن بازدارد و با برانگيختن احساس خودشناسي ملي آنان، به گونه‌اي وطن را از ناامني برهاند.
منيژه زمردي نيز «بررسي عمده‌ترين مباني وصاياي پادشاهان در دوره نيمه تاريخي شاهنامه فردوسي» را به بحث گذاشته و در مقاله خود مباني سياسي، نظامي، اجتماعي و نيز شخصي آن وصايا را متذکر شده است. در ادامه نيز مقاله‌اي از محمود طاووسي با عنوان «داستان جم و ضحاک در کوش‌نامه و چين و ماچين» آورده شده است.
«کوش‌نامه» منظومه‌اي حماسي است که رويدادهاي آن مربوط به دوره جمشيد است و در آن به پيوستگي ايران با چين، اشاره‌هاي متعددي شده است. طاووسي موضوع «کوش‌نامه» و اهميت چين و ماچين را برشمرده و زمينه‌اي براي سنجش آن با شاهنامه فراهم کرده است.
به همين گونه مي‌توان به مقاله «هاماوران: نگرشي متفاوت به جغرافياي اسطوره‌اي ایران» نوشته فرزين آقازاده و «بررسي شخصيت پهلواني پيرانويسه در حماسه شاهنامه فردوسي» نوشته مشترک محمودرضا سازواري و ثريا قادري اشاره کرد. دکتر ابوالقاسم اسماعيل‌پور نيز در مقاله «اسطوره آسمان پيمايي کيکاووس» انگيزه کيکاووس، يکي از چهره‌هاي نامدار شاهنامه و اساطير ايران، را براي ساختن هفت کاخ بر فراز البرز و سفر آسماني و سقوط او را بررسي کرده و براساس مندرجات متون پهلوي، شاهنامه و روايات اسلامي، به تحليل تطبيقي آن بپردازد.
«منش در شاهنامه فردوسي» نيز گفتاري از محمدرضا راشدمحصل است که در جلد نخست مجموعه مقالات همايش بين‌المللي هزارمين سال سرايش شاهنامه ديده مي‌شود. او کوشيده است که با توجه به همه کاربردهاي واژگاني «منش» و ترکيب‌هاي برساخته از آن، اين صفت را تحليل کند و مفهوم‌هايي که فردوسي در نظر داشته است، بازنمايد.
نگرشي تطبيقي به پنج روايت اژدهاکشي در اساطير جهان
سکينه عباسي نيز با ارايه مقاله «نگرشي تطبيقي به پنج روايت اژدهاکشي در اساطير جهان» علت جابه‌جايي برخي از آيين‌ها و رسوم منعکس شده در متن‌ها و تعبيرهاي معنايي آنها را بررسي کرده و به رمزگشايي نمادها پرداخته است. موضوع «استقبال سخن فردوسي در شعر معاصر تاجيکي» را مي‌توان در مقاله عبدالشکور عبدالستار ديد.
همچنين مي‌توان «تحليل و بازشناسي برخي از نمادهاي مرتبط با فره ايزدي در دوران پادشاهي جمشيد تا فريدون» را در مقاله‌اي مشترک از منوچهر تشکري و رسول کردي ملاحظه کرد. نويسندگان مقاله، به شناخت نمادهاي هم‌پيوند با رويدادهاي انتقال فره از جمشيد تا فريدون را تحليل کرده‌اند و آن را از ديد تقسيم بندي‌هاي فصلي نگريسته‌اند.
در اينجا بايد به جستارهاي ديگري اشاره کرد که در مجموعه مقالات همايش آمده است. علي سليمي و فاروق نعمتي «مهجور ماندن شاهنامه در ادبيات معاصر عرب» را واکاوي کرده و علل و عوامل آن را برشمرده‌اند. جهاندوست سبزعلي‌پور و عباس موسوي «نيرنگ‌ها و تدابير جنگي در بخش اساطيري و حماسي شاهنامه» را مورد بحث قرار داده‌اند.
بهرام شعباني و فاطمه تسليم جهري «بررسي آماري و تحليل اجمالي پايان‌نامه‌هاي کارشناسي ارشد و دکتري زبان و ادبيات فارسي در حوزه شاهنامه‌پژوهي» را بر اساس فهرست دانشگاه‌هاي سراسري کشور تا پايان سال 1389 ارايه کرده و نظم الفبايي ـ موضوعي به فهرست گردآوري شده بخشيده‌اند.
رحمان قرباني و مريم پناهي نيز «بازتاب اساطيري غار در شاهنامه فردوسي» را مورد کندوکاو قرار داده‌اند. آنها غار را مکاني مرموز در اساطير دانسته‌اند و مفهوم مثبت و اهورايي آن و نيز نگرش منفي و اهريمني غار را در شاهنامه به بحث گذاشته‌اند.
بانوي ارجمند شاهنامه؛ شاهزاده زشتخوي بهمن نامه
زهره زرشناس شخصيت «کتايون» را در مقاله‌اي با عنوان «بانوي ارجمند شاهنامه؛ شاهزاده زشتخوي بهمن نامه» بررسي و تحليل کرده است و مرتضي ثاقب‌فر پرسش «چرا فردوسي و شاهنامه او در جهان بي همتاست؟» را مطرح کرده و کوشيده است که بدان پاسخ دهد.
او زمانه فردوسي را برمي‌رسد و شاهنامه را با ديگر حماسه‌هاي جهان مقايسه مي‌کند. شکوفه تقي «نمادهاي جانوري بخت در شاهنامه» را مورد توجه قرار داده و چهار شخصيت: فريدون، زال، اردشير و هفتواد را در شاهنامه بررسي و نمادهاي بخت را در هر کدام از آنها نشان داده است.
مقاله‌هاي پاياني نيز عبارتند از «بررسي تطبيقي روايت شطرنج و نرد در شاهنامه فردوسي با روايت مشابه در متون پهلوي» از ليلا جاني؛ «بازسازي شاهنامه کوچک دوم» از فرهاد مهران و حجت توسلي؛ و نيز «جيحون در شاهنامه» از دکتر محمدجعفر ياحقي. او در مقاله خود پس از نام‌شناسي جيحون و ديرينگي آن، حوادث تاريخي و افسانه‌اي مربوط به آن را برشمرده و تاثير آن بر تکوين شاهنامه بازنمايانده است. چکيده‌اي از مقالات نيز به زبان انگليسي در صفحات پاياني کتاب آورده شده است.
جلد نخست کتاب «هزارمين سال سرايش شاهنامه فردوسي» را معاونت پژوهش و فناوري دانشگاه آزاد اسلامي در آذرماه 1390 با شمارگان 1500 نسخه چاپ و پخش کرده است. اين کتاب که جلد ديگري در پي خواهد داشت، به بهاي سه هزار تومان به فروش مي‌رسد.
جمعه ۲۵ آذر ۱۳۹۰ - ۱۱:۱۱
نظرات