فرزانه فخریان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره ماهیت ادبیات علمی‌تخیلی گفت: ادبیاتی می‌تواند به‌طور گسترده دست به جهان تخیلی برای نوجوان ببرد که چند خصوصیت کلیدی را تجربه و ارائه کرده باشد. عنصر اول در تولید ادبیات تخیلی این است که فضای آفرینش ادبی در عرصه واقع‌گرایی و عینی‌گویی به رشد مطلوب و حرکت جاری رسیده باشد. ما هنوز در ادبیات معاصر فارسی برای نوجوان درگیر همین مرحله هستیم و طبیعتاً هم تلاش‌هایی که برای ادبیات تخیلی صورت گرفته ناکافی و پراکنده است.
وی افزود: مسئله دوم در حوزه تخیلی‌نویسی این است که ابعاد، امکانات و ویژگی‌های تخیل را شناخته باشیم و بپذیریم؛ به این معنا که هم فرصت پدیدار شدن به تخیل بدهیم و هم از مبتذل‌کردن آن دور باشیم؛ اما چون این اصل رعایت نمی‌شود، امکانات آفرینش داستان نوجوان فارسی آماده تخیل‌پذیری نیست.
این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان مسئله سوم را تخیلی‌نویسی به مثابه یک ابزار دانست و بیان کرد: ما باید بدانیم تخیلی‌نویسی یک ابزار است برای همان محتوایی که نویسنده در نظر دارد ارائه دهد و به این اشتباه نیفتیم که خودش موضوعیت دارد. همان‌قدر که در فضای واقع‌گرایی و امروزی‌نویسی ضعف محتوا را می‌بینیم، در تخیلی‌نویسی و آینده‌آفرینی دستاویزی برای پیشرفت دیده نمی‌شود.
هر کدام از این مؤلفه‌ها اگر رشد کند و نویسنده‌ها از آن بهره ببرند، می‌توان به شرایط این ژانر در ادبیات فارسی امیدوارتر شد.
فرزانه فخریان به نتایج علمی این ژانر اشاره کرد و گفت: ژانر علمی‌تخیلی مدت‌ها ابزاری در خدمت آماده‌سازی ذهن مردم برای رخدادهای بعدی علمی بوده است. بعضی آثار سفارش داده شده‌اند و در بعضی موارد هم شنیده شده که دانشمندان از تصویر خلاق ذهن نویسندگان استفاده کرده و به همان سمت رفته‌اند. در هر دو صورت این محتوا مربوط به آینده است نه گذشته و اگر نتوانیم به این شکل تولیدش کنیم، دچار تلاش مبتذلی شده‌ایم که نه کارکردی دارد نه خواننده‌ای.
وی یکی از چالش‌های مهم این حوزه را توجه بیش از حد به مسئله «علم» دانست و در توضیح آن بیان کرد: این را هم دقت کنیم که نوعی کم‌فهمی درباره این ژانر تخیلی وجود دارد و آن را عملاً فقط معطل «علمی» بودن کرده است. درست است که سنت تخیلی‌نویسی از امکانات علمی تغذیه کرده؛ اما نباید محدود به آن بماند. تخیل خودش یک عرصه است و نوشتن از آن نباید فقط معطوف به استفاده از پیشرفت علمی تلقی شود. علاوه‌بر این، امروز دیگر موضوعات علمی ساده قبلی فقط جوابگو نیست که وقتی در کتابی خوانده می‌شد، عجیب و جذاب بود. حالا نویسنده باید اطلاعات بیشتری برای خلق جذاب‌تری داشته باشد. اگر چنین کاری برای نویسنده میسر نیست لازم است خیلی دقت شود که به دام بیهوده‌نویسی و خلق مضحک نیفتد. به همین دلیل است که پدیدآور را به تخیلی توصیه می‌کنیم که برای او ممکن و ملموس است؛ چون اگر غیر از این باشد نوجوان به‌راحتی آثار دست‌وپازدنش را در اثر می‌بیند و دیگر به سراغش نمی‌رود.
شماره اول پرونده «آیندۀ آینده؛ بررسی چشم‌انداز ژانر علمی‌تخیلی در ایران»
شماره دوم پرونده «آیندۀ آینده؛ بررسی چشم‌انداز ژانر علمی‌تخیلی در ایران»
شماره سوم پرونده «آیندۀ آینده؛ بررسی چشم‌انداز ژانر علمی‌تخیلی در ایران»
شماره چهارم پرونده «آیندۀ آینده؛ بررسی چشم‌انداز ژانر علمی‌تخیلی در ایران»
شماره پنجم پرونده «آیندۀ آینده؛ بررسی چشم‌انداز ژانر علمی‌تخیلی در ایران»
شماره ششم پرونده «آیندۀ آینده؛ بررسی چشم‌انداز ژانر علمی‌تخیلی در ایران»
جمعه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ - ۰۹:۳۰
«آیندۀ آینده؛ بررسی چشم‌انداز ژانر علمی‌تخیلی در ایران»-7
داستان علمی‌تخیلی که معطوف به آینده نباشد، نه کارکرد دارد نه خواننده!
فرزانه فخریان، نویسنده و پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان به ایبنا گفت: درست است که سنت تخیلی‌نویسی از امکانات علمی تغذیه کرده؛ اما نباید محدود به آن بماند. تخیل خودش یک عرصه است و نوشتن از آن نباید فقط معطوف به استفاده از پیشرفت علمی تلقی شود.
نظر شما